Vrienden voor het leven of voor even

Er was een tijd dat we onafscheidelijk waren: elke middag uit school speelden we bij elkaar. Binnen of buiten, dat maakte niet zoveel uit. Toen ik op m’n tiende verhuisde, was de vriendschap over. Van de ene op de andere dag. Terwijl we nog geen kilometer van elkaar woonden. Zo’n dertig jaar later hebben we elkaar weer gevonden. En zijn we weer vrienden, via Facebook.
Dit is een van mijn verhalen over vriendschap. Verhalen zoals ik er nog vele heb. Mooie verhalen. En minder mooie. Van vriendschappen die bleven, veranderden of verwaterden. En van nieuwe vriendschappen die ontstonden. Omdat het leven verder gaat.
Hoogleraar in ruste en socioloog Iteke Weeda deed veel onderzoek naar het thema vriendschap en schreef er ook twee boeken over (“Vriendschap in Beweging” en “Liefde in vele facetten”). Ze beschrijft hoe vriendschap in de loop van de tijd is veranderd. En wat ze momenteel in de maatschappij rond dit onderwerp ziet gebeuren. Relatietherapeut Arnoud Bakker van stichting Schuilplaats geeft tips over hoe we daar als christen mee om kunnen gaan.
Wat vriendschap is? Het blijft een lastige vraag. Toen Iteke Weeda tijdens haar onderzoek aan deelnemers vroeg hoeveel vrienden ze hadden, pakten die er vaak het adressenboek bij en begonnen ze te turven. Ze hoorde hen dan zeggen: „Nee, zij toch maar niet”, waarna er weer een naam van het lijstje werd doorgestreept. „Blijkbaar hebben mensen in hun hoofd niet allemaal hetzelfde beeld van vriendschap.”
Iteke Weeda ontdekte daarbij ook dat niet iedereen die zichzelf als vriend van een ander ziet ook daadwerkelijk op het lijstje van die persoon voorkomt. Haar tip om pijn hierover te voorkomen: „Spreek verwachtingen over jullie band naar elkaar uit. Dat vinden mensen vaak lastig, maar het is wel eerlijk naar elkaar.”

Liefde
De grens tussen een vriendschap en een liefdesrelatie is dun. Weeda: „Sommige mensen zeggen: Mijn partner is mijn beste vriend. Of: Ik houd van mijn vrienden.”
Toch is er volgens haar wel een verschil. „Mensen kiezen vrienden vaak omdat ze op dezelfde golflengte zitten. Verliefd word je juist op het andere, op iets dat je zelf niet hebt, maar in jezelf zou willen ontwikkelen. Dat doe je overigens niet bewust, maar het blijkt wel vaak zo te gaan.”
Dit is volgens haar ook een reden waarom een vriendschap zich vaak rustiger ontwikkelt dan een liefdesrelatie. „In een vriendschap lijk je meer op elkaar, dus komen jullie manieren van doen ook meer overeen. Met je geliefde verschil je meer, dus spant het er vaak ook meer om.”

Vluchtig
Het lijkt alsof mensen tegenwoordig veel meer vriendschappen hebben dan enkele jaren geleden. Dat komt omdat het begrip “vriend” door de komst van social media een andere invulling heeft gekregen. Als je mensen vraagt hun echte vrienden te benoemen, dan komen ze vaak niet verder dan vijf.
Dat kunnen vriendschappen zijn die al heel lang bestaan, maar dat hoeft niet. We knopen namelijk steeds vaker kortdurende vriendschappen aan, mede onder invloed van de maatschappij, die vluchtiger is geworden. Iteke Weeda: „Mensen verhuizen vaker dan vroeger en hebben vaak kortdurende banen, waardoor ook vriendschappen sneller komen en gaan.”
Arnoud Bakker vindt het net als Weeda belangrijk om verwachtingen over de vriendschap naar elkaar uit te spreken. Zeker als je voorziet dat je iemand niet meer zo vaak gaat ontmoeten, bijvoorbeeld wanneer iemand gaat verhuizen of een andere baan heeft gevonden. „Dan kan het mooi zijn om een moment te nemen om de ander te vertellen wat je voor elkaar betekend hebt. Dat kan via een kaartje, maar ook door bijvoorbeeld samen te gaan eten. Vraag jezelf af of je afscheid wilt nemen van de ander of dat jullie samen de vriendschap anders vorm willen gaan geven.
Wees in beide dingen eerlijk richting elkaar. Concreet benoemen dat je niet meer gaat investeren in het contact kan je helpen om niet het gevoel te hebben dat je er altijd nog iets mee moet. Jij verandert, de ander verandert en daardoor is het soms logisch en natuurlijk dat wegen van elkaar scheiden. Daarbij wijs je de ander niet af, maar accepteer je dat het leven soms verandert, en daarmee de intensiteit van de contacten.”

Eigenbelang
Het blijkt dat in veel vriendschappen iets zit van eigenbelang. Dat wordt door sociologen de ‘bankiersparadox’ genoemd. De paradox is dat een bank wel geld wil uitlenen, maar eigenlijk alleen aan personen die kunnen terugbetalen. Vriendschap is volgens die redenering een lening die zich later terugbetaalt, bijvoorbeeld wanneer je in nood komt te zitten.
Arnoud Bakker kent het gegeven. Maar vindt de term ‘eigenbelang’ een „negatief” woord. „In een gezonde vriendschap lijkt me dat je niet zo bezig bent met de vraag of je wel precies even veel ontvangt als je geeft. ‘Een vriend heeft te allen tijde lief’, staat er in Spreuken 17:17a. Dat houdt ook in dat er momenten zijn waarbij je zelf minder ontvangt. Het is voor jezelf een plezier om te merken dat je de ander blij maakt door jou geven.”
Hij omschrijft vriendschap als een bloem. „Jij geeft hem water en krijgt de bloem ervoor terug en geniet daarvan. Dat veronderstelt echter wel gelijkwaardigheid in de vriendschap. Wanneer een vriendschap meer van één kant komt, is het moeilijker om erin te blijven investeren. Wanneer God het centrum is van ons leven, hoeven we niet zo krampachtig ons eigenbelang in de gaten te houden, maar kunnen we onszelf delen.”

M/v
Vriendschappen tussen mannen onderling zijn doorgaans heel anders dan die tussen vrouwen, vindt Iteke Weeda. „In mijn lezingen zeg ik vaak: Heb je wel eens twee vriendinnen een halve dag zwijgend zien vissen? Mannen kunnen dat. Zij houden ervan samen dingen te doen. Ze geven elkaar bij moeilijkheden een klap op de schouder en zeggen “Kop op”. Vrouwen zitten vaak uren tegenover elkaar te kletsen, waarbij ze veel knikken om de ander te laten merken dat ze die ondersteunen.”
Weeda ontdekte ook dat mannen elkaar veel sneller “vriend” noemen dan vrouwen dat doen. „Vraag je mannen naar vrienden, dan staat daar gerust ook iemand tussen die ze op een tweedaags congres ontmoet hebben, met wie het toen goed klikte, maar met wie daarna weinig contact meer is geweest.”

Pijn
Vriendschap kan ook met pijn gepaard gaan. Vaak heeft pijn volgens Iteke Weeda te maken met verwachtingen. „Ik sta altijd voor de ander klaar en nu ik zelf wat heb...” Ook speelt het beeld dat je van jezelf hebt mee in de ervaring van een vriendschap. „Ben je voor jouw zelfbeeld afhankelijk van de ander, dan kan een vriendschap die verwatert veel pijn geven. Houd je genoeg van jezelf, dan kun je zaken die een ander je bijvoorbeeld verwijt, en die niet kloppen, bij de ander laten liggen. In zoverre kan naar jezelf leren kijken ook zijn uitwerking hebben op het onderhouden van vriendschappen.”

Arnoud Bakker van Schuilplaats herkent dat: „Verbondenheid met jezelf en waardering voor jezelf zijn voorwaarden voor gelijkwaardige verbinding met de ander. Als de ander je eigenwaarde moet bepalen, maak jij jezelf afhankelijk. Dan kan de ander je maken of breken.
Vaak spelen thema’s als ‘zich niet gezien, gehoord en gewaardeerd voelen’ een rol. Dat kan ervoor zorgen dat het moeilijk is om minder leuke dingen in een vriendschap in het juiste perspectief te zien. Of dat je juist te veel verwacht van de ander en hierbij teleurgesteld raakt. Ook de ander kan in de klem raken met de verwachtingen van jou.
Gelukkig mogen we de Heere God betrekken in ons omgaan met onszelf en met anderen. In Hem kunnen we gaan ontdekken wie we zijn. Jezelf op een goede manier liefhebben, bestaat uit het erkennen van je positieve én negatieve kwaliteiten. In dit alles is het belangrijk om te beseffen dat je geschapen bent naar het beeld van God.
Wees eerlijk en kwetsbaar in vriendschap. Durf te kijken in je eigen hart en laat dat ook zien aan de ander. Daarmee kan pijn voorkomen worden.”
Bakker geeft hierbij wel een aantekening. „Wanneer de ander geen oprechte bedoelingen heeft (dus bijvoorbeeld misbruik van je maakt) in de vriendschap, is het goed om grenzen te stellen. Als het gedrag zich steeds herhaald, kan het soms verstandig zijn om het contact te stoppen.”

Eenzaamheid
Iteke Weeda ziet dat het missen van vrienden grote eenzaamheid kan veroorzaken. Vooral bij mensen die op leeftijd zijn gekomen en hun geliefde zien wegvallen. „Ze zijn van een generatie die niet gewend is naast hun huwelijk vriendschappen aan te gaan en komen daardoor nu alleen te staan.”
Ook jongeren kunnen zich enorm eenzaam voelen. „Dat komt vaak voor in de tweede helft van hun tienerjaren. Vriendschap is dan enorm belangrijk en als dat bij jou niet goed lukt, kan dat een leeg gevoel geven, alsof je niet bij deze wereld hoort.
Het is bij het aangaan van vriendschappen belangrijk zelf actief te zijn. Kijk vooral goed naar wat je zelf leuk vindt om te doen. Pak een hobby op, bezoek een leesclub of ga wandelen met de wandelvereniging. Zo vind je mensen die jouw interesses delen. Toon interesse in hen. En leg de lat niet te hoog. Besef dat niemand volmaakt is. En dat een vriendschap dat ook nooit zal zijn.”
Ook personen die wel veel vrienden hebben, kunnen eenzaamheid ervaren. Arnoud Bakker: „De essentie van vriendschap is het hebben van een veilige verbinding, waarin je betrokkenheid ervaart en kwetsbaar kunt zijn. Eenzaam word je vooral wanneer je je hart niet deelt. Je kunt groeien in een kwetsbare verbinding met een ander door onzekerheid te trotseren, risico te nemen en jezelf emotioneel bloot te stellen. Gebruik de techniek van moderne communicatiemiddelen om je hart te delen met anderen. En ga eens wat vaker bij iemand langs.”

Samen oma van dezelfde kleindochter

Anja Wagter (49) uit Katwijk aan Zee

„Ik heb één goede vriendin en verder zijn mijn zussen als vriendinnen voor me. Voor mij is dat voldoende. Door te investeren in enkele goede vriendschappen, kun je meer de diepte in dan wanneer je veel oppervlakkige vriendschappen hebt.
M’n vriendin Ageeth ken ik inmiddels zo’n dertig jaar, al sinds we samen op de jeugdvereniging van de kerk zaten. Alleen waren we in die beginjaren nog geen vriendinnen, omdat we vijf jaar in leeftijd verschillen. Dat kwam later, toen onze even oude kinderen (haar tweede, mijn derde) bij elkaar in de klas kwamen, toch ook alweer zo’n twintig jaar geleden... Gaandeweg heeft de vriendschap zich steeds meer verdiept en nu is deze heel hecht.
De meerwaarde van onze vriendschap is vooral de geestelijke eenheid. Dat je elkaar op het Woord kunt wijzen, in welke omstandigheid dan ook. Dat gesprekken ‘luchtig’ kunnen zijn, maar ook zomaar de diepte in kunnen gaan. Het mooie is dat je elkaar ook rustig een poosje niet spreekt, en het dan zó weer oppakt. Bij bijzondere gebeurtenissen, de vreugdevolle maar zeker ook de verdrietige, bèn je er gewoon voor elkaar. Samen blij kunnen zijn, samen kunnen huilen.
Leuk detail is nog dat onze oudsten met elkaar getrouwd zijn, en een dochter kregen, en we dus samen oma van dezelfde kleindochter zijn.
Tegen mensen die moeilijk vrienden maken, zou ik willen zeggen: Probeer er niet te krampachtig mee om te gaan. Vriendschap kun je niet ‘afdwingen’, maar moet groeien. Wees in een eerste contact eerlijk, en geef het daarna ook de ruimte om te zien of er van beide kanten een ‘klik’ is.”

Verbondenheid met broeders van de kerkenraad

Arjan van Dijk (45) uit Waddinxveen

„Vriendschap heeft voor mij iets van zielsverwantschap, een diepe klik die je met iemand voelt. Waarom je dat bij de een meer ervaart dan bij de ander, dat vind ik lastig te omschrijven.
Ik heb veel vrienden. Twee springen er voor mij uit. Henk ken ik vanaf de brugklas, Couzijn van een HGJB-kamp dat we samen leidden. Henk woont in de buurt, maar voor Couzijn rijden we beiden minstens twee per jaar naar de andere kant van het land. Afstand is dus geen belemmering, wat mij betreft. Het mooie is dat het ook met de vrouwen klikt. In ons geval heeft dat het contact geïntensiveerd.
Vaak gaan we samen de natuur in. Even lopen. En bijpraten. Praten en luisteren vind ik belangrijk. Zo kom je erachter wat een ander drijft. Ik heb van de vrienden van Job geleerd dat het ook goed kan zijn te zwijgen. Dat is voor mij als prater wel een belangrijke les.
We hadden twintig jaar geleden een groep vrienden met wie we op zondagavond na de kerk gingen Risken. Sinds kort is die groep weer bij elkaar. In de afgelopen tijd zijn veel ouders overleden, een vriend verloor zelfs zijn vrouw. Het is mooi dat je elkaar kunt steunen en ook steun van elkaar ervaart als je zo bij elkaar bent.
Met de broeders van de kerkenraad ervaar ik een diepe band, wat mij betreft is dat ook een vorm van vriendschap. Het mooie is dat je het soms van harte oneens met elkaar kunt zijn, en toch verbondenheid kunt ervaren. Juist het verschil wekt mijn nieuwsgierigheid: hoe werkt dat bij die ander, dat hij tot een andere mening komt?”

Lessen van David en Jonathan
In de Bijbel staat een prachtig voorbeeld van vriendschap: tussen David en Jonathan (1 Samuël 18; 2 Samuël 1). Zes lessen die we van hen kunnen leren voor onze vriendschap met anderen.

1. Besef dat het geloof in God de beste basis is. De vriendschap tussen David en Jonathan was gebaseerd op hun geloof in God. Dat was het belangrijkste voor hen (1 Samuël 14:6).

2. Kom voor elkaar op. Jonathan nam het bij zijn vader op voor zijn vriend (1 Samuël 19:4-6).

3. Deel je diepste gevoelens en emoties. David en Jonathan waren bereid hun hart voor elkaar te openen. Een voorbeeld: „Zij weenden met elkander.” (1 Samuël 20:41b)

4. Bemoedig elkaar. Tijdens hun laatste ontmoeting (1 Samuel 23:14-28) lezen we dat Jonathan David bemoedigt en het Godsvertrouwen van David versterkt. Op dit moment in zijn leven had David deze aanmoediging nodig.

5. Wees niet jaloers. Jonathan wist dat David koning zou worden, maar toch was hij als oudste zoon van Saul en beoogd troonopvolger niet jaloers, omdat hij geloofde dat het Gods besluit was dat zijn vriend koning zou worden.

6. Blijf trouw. Zelfs na het overlijden van Jonathan blijft David hem trouw. Hij nam zijn zoon Mefiboseth onder zijn hoede en behandelde die als zijn eigen zoon.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen