„Ik wil naar huis!”

Net getrouwd? Dan ‘hoor’ je natuurlijk op huwelijksreis te gaan. Dus boekten wij ruim zestien jaar geleden een huwelijksreis. Een midweek net over de grens leek ons wel aardig. Al op dag één bekroop me het gevoel: Wat doe ik hier? Thuis staat een heerlijk huis op ons te wachten... De omgeving was gelukkig prachtig. We trokken er veel op uit. En –hiep hiep hoera– er trouwde op donderdag een schoolvriendin van vroeger. Opgelucht gooide ik de sleutel van het vakantiehuisje een dag eerder door de brievenbus bij de ingang van het park. Wat een prachtig excuus om onze huwelijksreis iets te verkorten. En zo kwamen we een volle dag eerder dan gepland thuis.

Kattenheimwee
Typisch een geval van lichte kattenheimwee, zegt klinisch psycholoog Kees Roest. „Je kunt heimwee grofweg indelen in twee categorieën: honden- en kattenheimwee. In het eerste geval verlang je naar vertrouwde personen, in het tweede geval vooral naar je eigen plekje.”
Bijna iedereen heeft volgens hem weleens last van heimwee. „Ik kan me zelf van vroeger ook herinneren dat ik logeerde en dat ik op bed mijn familieleden voor me zag en dan heftig naar ze verlangde. De volgende dag verdwenen die gevoelens weer als sneeuw voor de zon.”
Bij kinderen komen heimweegevoelens volgens hem meer voor dan bij volwassenen. Maar bij die laatste categorie rust er veel meer een taboe op. „Niemand vindt het vreemd dat een schoolkind heimwee naar thuis heeft. In de puberteit ligt dat al wat gevoeliger. Dat is sowieso een schaamtegevoelige periode. Maar ook veel volwassenen komen niet graag voor heimweegevoelens uit. Ze zijn bang als zwakkeling te worden gezien.”
Terwijl heimwee echt niet alleen een kinderkwaal is, maar ook bij volwassenen volop voorkomt. Sterker nog. Juist bij volwassenen werd het ontdekt. Het woord heimwee komt uit het Duits en heeft oude papieren: al in 1592 staat het lastige kwaaltje voor het eerst zwart op wit in een Zwitsers geschrift. Het omschrijft het ziekelijke verlangen (”Weh”) naar huis (”Heim”) van Zwitsers die in het buitenland verkeren.

Zwitserse ziekte
Heimwee heet in de volksmond zelfs enige tijd de Zwitserse ziekte. Dat komt doordat in 1678 de Zwitserse arts Johann Höfer symptomen die hij aantreft bij militairen uitgebreid op schrift stelt. De mannen zijn extreem verdrietig, denken veel aan huis, slapen slecht, hebben geen eetlust, een snelle ademhaling en zijn bang. Als ze naar huis gaan, blijken de verschijnselsen te verdwijnen.
Een situatie die Roest bekend voorkomt. „In mijn militaire diensttijd moest ik dienstplichtigen beoordelen die last van dezelfde klachten hadden. Zij kregen letterlijk geen hap door hun keel. Als je er nog nooit mee te maken gehad heb, kun je het gewoon niet voorstellen hoe het voelt. Maar ik hoor het een knaap uit de Achterhoek nog zo zeggen: „Ik kan hier gewoon niet wezen.” Dan was er in zo’n situatie nog maar één op-lossing: Zo snel mogelijk naar huis.”

Gradaties
Er zijn volgens Roest veel gradaties van heimwee. Verreweg de meeste mensen hebben last van milde heimwee. Ze verlangen in meer of mindere mate naar huis. Maar zo’n 4 procent van de kinderen en 1 tot 2 procent van de volwassenen heeft last van ernstige heimwee die sterke lichamelijke reacties oproept. In de ernstigste vorm liggen mensen zelfs ziek op bed.
Waarom de een wel last van heimwee krijgt en de ander niet? „Dat heeft met je karakter te maken. Of je erg gevoelig bent bijvoorbeeld. Hooggevoelige mensen hebben over het algemeen eerder last van heimwee. Stel je jezelf graag open voor nieuwe ervaringen of hou je van voorspelbaarheid? Dat speelt ook een rol.”
Ook ervaringen uit de jeugd kunnen meespelen. „Heb je op een prettige manier geleerd om van huis te zijn? Of heb je juist een traumatische ervaring meegemaakt, doordat je als kind onverwachts in het ziekenhuis terechtkwam? Over het algemeen geldt ook dat veilig gehechte mensen minder last van heimwee hebben. Onveilig gehechte mensen hebben daarentegen niet perse meer last. Soms ontbreekt het hen juist volledig aan heimwee.”

Uithoek van het land
Sommige mensen hebben als kind geen last gehad van heimwee, maar krijgen er op latere leeftijd toch last van, weet Roest. „Een huwelijk kan bijvoorbeeld een aanleiding zijn om het te ontwikkelen. Ik denk zelfs dat dat vroeger relatief vaak gebeurde, omdat je toen minder makkelijk dan nu contacten kon onderhouden. Ik weet bijvoorbeeld van een vrouw die verhuisde naar een uithoek van het land. Zij richtte haar woning precies zo in als haar ouderlijk huis. Dat gaf haar een gevoel van veiligheid.”
Ook door een ingrijpende gebeurtenis, zoals bijvoorbeeld recent de aanslag in Manchester, kunnen zich gevoelens van heimwee ontwikkelen. Roest: „Mensen zijn dan bang dat ze nooit meer thuiskomen.”

Aanslagen
Meteen borrelt een herinnering bij me op die deze opmerking onderstreept. Op 11 september 2001 vertrokken mijn man en ik ’s morgens heel vroeg naar Zwitserland voor een tiendaagse vakantie. Halverwege de middag kwamen we aan op de plaats van bestemming. We slenterden wat door het dorpje. De koeien kwamen net die middag uit de bergen naar beneden. Overal klonk het vrolijke geklingel van de koeienbellen. Er heerste een feeststemming in het kleine dorpje. Opeens klonk het gerinkel van ons mobieltje. Mijn vader belde. „Hebben jullie al gehoord dat er in Amerika vreselijke aanslagen geweest zijn?”
Op dat moment hadden we inderdaad bijna de neiging om in de auto te stappen en terug te gaan. De rest van de vakantie keken we veel meer dan we anders gedaan zouden hebben naar krantenkoppen en volgden we het nieuws. Wat ging er allemaal nog meer gebeuren?

Niet kinderachtig
Neem heimwee in ieder geval serieus, is het advies van de klinisch psycholoog. Bedenk dat heimwee altijd een lichamelijke reactie oproept. „Er kan een soort kettingreactie op gang komen die begint met een veranderende ademhaling. De buikademhaling gaat naar een hoge borstademhaling. Dat kan hyperventilatie opleveren. Als daar dan ook nog alarmerende gedachten bij komen als: „Ik red het niet, ik wil naar huis!” ontstaat er een vicieuze cirkel waar het soms moeilijk uitkomen is.”
Bij ernstige heimweeklachten door ingrijpende ervaringen adviseert Roest om de zogeheten EMDR-therapie te volgen. „Deze behandelmethode zorgt ervoor dat traumatische ervaringen verwerkt worden. Heb je lichte klachten? Verzet je dan niet met hand en tand tegen je gevoelens, maar accepteer ze. Houd jezelf voor dat heimwee beslist niet kinderachtig is. Alleen al die gedachte kan helpen. Het hebben van heimweegevoelens is in feite heel normaal. Het leren verdragen ervan maakt je sterker.”

Stelling:

Stiekem heb ik op vakantie (soms) heimwee naar huis

Zo reageerden lezers op Facebook:

Nita Visser: Haha, ja! Ik was mee met een Daniëlkamp in Oudemirdum en belde mijn ouders omdat ik hen miste. En ben daarna zo ziek geworden van heimwee dat mijn ouders me moesten komen halen, vanuit Rotterdam. Ik huilde, was misselijk en spuugde. Toen ik thuis was, was het gelijk over.

Suus Zuiddam-van Turenhout: Nee, echt niet. Ik zit juist vaak te tellen hoeveel dagen ik nog over heb voor we weer naar huis ”moeten”. En ik baal altijd van het kantelpunt dat we over de helft van de vakantie zijn.

Carlijn de Bruijn: Twee jaar geleden had ik voor het eerst geen heimwee op vakantie. We zaten toen in Friesland in een heerlijk huisje. Dat hielp!

Elisabeth van Vuuren: Ik had vroeger altijd heimwee. Zelfs toen ik voor mijn opleiding in een zusterflat ging wonen, was dat in het begin erg lastig. Ik belde ook nooit naar huis; ik was bang dat ik dan zou te gaan huilen.

Christina van den Ouden-Rozengarden: Als kind van 7 ging ik op kamp. Er was thuis net een klein zusje geboren. Tijdens dat kamp kreeg ik verschrikkelijk heimwee. Ik at niet, ik dronk niet. De kampleiding wilde mij bijna naar het ziekenhuis brengen. Uiteindelijk hebben ze me thuisgebracht. Hoe dichter ik bij huis kwam, hoe beter ik me voelde. Toen ik bij de wieg van mijn zusje stond, was alles weer goed. Die heftige klachten heb ik niet meer, maar nog steeds heb ik altijd heimwee tijdens vakanties. Dus gaan we altijd maar een paar dagen en niet te ver van huis.

Mirjam van der Graaf-Kreuk: Het eerste jaar dat we getrouwd waren, zijn we na negen (in plaats van veertien) dagen al naar huis gegaan. Ik verlangde zo naar mijn mooie huisje! Nu zijn die gevoelens van heimwee veel minder geworden. We gaan altijd veertien dagen weg. Maar na een dag of tien, twaalf begint het te kriebelen. Dan wil ik wel weer terug naar huis.

Ellen Tedaldi: Ik heb meestal geen heimwee naar huis, maar naar mensen... En dat blijft lastig, ook 37 jaar na de emigratie. Als ik in Zwitserland ben, mis ik bepaalde mensen in Nederland. En als ik in Nederland ben, mis ik mijn vrienden in Zwitserland.

8 tips & trucs

01Neem iets vertrouwds mee van thuis
Neem een voorwerp –bijvoorbeeld een kussen of voor kinderen een knuffel– van thuis mee. Het voorwerp zal per persoon verschillend zijn. Kijk wel uit dat je niet juist iets meeneemt wat heimwee activeert. Bij de een kan een foto helpen, terwijl de ander juist in tranen uitbarst bij het zien van de bekende gezichten.

02 Leer gedachten over heimwee herkennen
Uit je gevoelens. Spreek je gedachten over heimwee uit. Het is niet kinderachtig om ze te hebben. Vraag maar eens na in je omgeving hoeveel mensen er last van hebben!

03 Zoek afleiding
Ga niet in een hoekje zitten kniezen. Trek je vooral niet terug, maar zoek afleiding. Tijdens een druk dagprogramma heb je nauwelijks tijd om aan heimwee te denken.

04 Licht de omgeving in
Zeker bij kinderen, bijvoorbeeld als ze op kamp gaan, is het goed dat de leiding van mogelijke heimweeklachten af weet. Zij kan subtiel even vragen of alles nog goed gaat. Als een kind zich groot moet houden, bouwt het juist meer spanning op.

05 Maak thuis niet mooier dan het is
Natuurlijk slaapt het eigen bed prettiger. Maar is het vakantieadres nu echt zo beroerd? Stel je open voor de andere omgeving.

06 Bel niet zeven keer per dag naar huis
Als je weet dat het horen van vertrouwde stemmen je verdrietig maakt, bel dan zo min mogelijk. Natuurlijk ligt het anders als elke dag een korte peptalk je blij maakt.

07 Houd de routine van thuis aan
Ontbijt je thuis altijd met koffie en een bruine boterham met hagelslag? Maak je ’s avonds altijd een wandeling? Doe dat op je vakantieadres dan ook. Gewoontes van thuis aanhouden, helpt tegen heimweeklachten.

08 Besef dat ook aan de vakantie een einde komt
Houd jezelf voor dat heimwee over het algemeen maar kort duurt. Die ene week in Duitsland of die twee weken in Noorwegen zijn voorbij voor je het weet. Heimwee is een soort golfbeweging. Soms heb je het iets erger, dan weer iets minder. Als je dat patroon doorziet, accepteer je de heimweegevoelens gemakkelijker.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen