DER GLAUBENDE UND DIE FEINDLICHE WELT

Luise Schottroff, DER GLAUBENDE UND DIE FEINDLICHE WELT, Beobachtungen zum gnostischen Dualismus und seiner Bedeutung für Paulus und das Johannesevangelium, Wissenschaftliche Monographien zum Alten und Neuen Testament, Band 37, 324 S., DM 54.-, Neukirchener Verlag, Neukirchen-Vluyn, 1970.

De problematiek van Gnosis en Nieuwe Testament heeft al vele pennen in beweging gebracht. De vraag die hierbij altijd weer naar voren komt, is: wat is gnosis? De gnostische systemen vormen immers een bont geheel. De schrijfster acht het, in navolging van H. Jonas en G. Colpe, onjuist gnostische teksten te onderzoeken met het oog op een uit hen af te leiden gnostische mythe. Veeleer moet men letten op de interpretatie van mythische motieven door schrijvers en bewerkers van gnostische teksten. Zo krijgt men ook verschillen tussen de concepties van gnostische theologen in het oog.

Aan de behandeling van deze problematiek zijn de eerste honderd bladzijden van dit moeilijk geschreven boek gewijd. Men moet bewondering hebben voor de wijze, waarop de schrijfster zich ingewerkt heeft in de vaak duistere en ingewikkelde gnostische literatuur. Interessante opmerkingen worden gemaakt over het gnostisch dualisme, over de these van de verloste verlosser, en de conceptie van de z.g. „naturhafte" verlossing in de gnosis. De schrijfster probeert hier nieuwe wegen aan te wijzen. Ik meen dat met name dit ge­ deelte onmisbaar is voor ieder die zich met de problematiek van gnosis en Nieuwe Testament bezig wil houden.

Deel 2 en 3 bevatten een confrontatie van het gnostisch dualisme met themata uit de paulinische (1 Cor. 15; 1 Cor. 1 : 18-2 : 16) en johanneïsche theologie. Hoewel de schrijfster ook hier belangrijke dingen zegt - ik denk met name aan de behandeling van 1 Cor. 15 - is mijn bezwaar dat de schriftgegevens al te aprioristisch in dit godsdiensthistorisch raam gezet worden. Niet helder is ook het gebruik van het woord , , dualisme".

De schrijfster komt tot de conclusie dat het johanneisch ontwerp van de christologie en de soteriologie geheel en al bepaald is door de gnostische conceptie. Met het Johannesevangelie zou de gnostische heilsleer in de canon geraakt zijn. Bij Paulus vinden we wel overname van gnostische voorstellingen, maar deze gaat gepaard met ingrijpende kritiek op de gnostische anthropologic en soteriologie. Het is mij een raadsel hoe de schrijfster ten aanzien van het Johannesevangelie tot haar these komt, gelet op de zeer duidelijke oudtestamentisch-heilshistorische achtergrond. Of liever gezegd: o'n raadsel is het ook weer niet, als men ziet hoe de schrijfster haar these alleen maar kan aantonen met behulp van een zeer kritische bewerking van de schriftgegevens en een m.i. gewrongen exegese. Ik denk b.v. aan die van Joh. 1 : 14 en 3 : 16.

Een knap, maar naar mijn mening aanvechtbaar boek, dat echter door de grote hoeveelheid godsdiensthistorisch materiaal toch een , , Fundgrube" is voor de nieuwtestamenticus.

Ede

A.N.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen