D’ÉRASME A THEODORE DE BÈZE

Henri Meylan, D’ÉRASME A THEODORE DE BÈZE. Problèmes de l'Eglise et de l'Ecole chez les Réformés, Preface de Léon E. Halkin, Travaux d'Humanisme

et Renaissance CXLIX, 292 p., Fr.s. 75—, Librairie Droz, Geneve, 1976.

Van prof. dr. Henri Meylan, die van 1928 tot 1970 de leerstoel voor kerk-en dograengeschiedenis te Lausanne bekleedde en die nog steeds een zeer actief aandeel heeft in de uitgave van de Correspondance de Theodore de Bèze, verscheen ter gelegenheid van zijn 75e verjaardag een bundel van zijn verspreide artikelen. De bundel verscheen als deel 149 in de excellente serie Travaux d'Humanistne et Renaissance waarin reeds eerder (deel 110) het liber amicorum verscheen dat aan prof. Meylan bij zijn afscheid als hoogleraar werd aangeboden: Mélanges d'Histoire du XVIe siècle of f erts a Henri Meylan, Librairie Droz, Geneve 1970.

Deze bundel opent met het afscheidscollege l'Historien et son métier en een artikel over Aimé-Louis Herminjard, de erudiete redacteur van de briefwisseling der hervormers. Dan komen enkele studies over Erasmus en zijn kring. Allereerst over Beatus Rhenanus en de verspreiding van Luthers geschriften in 1519; over Pierre Lamy; over Zwingli en Erasmus en de overgang van het humanisme naar de Reformatie; over Erasmus en Pellican; over de satyre Le Pasquillus A'ovus de 1? S7.

Daarna komen een aantal Calvijnstudies: eerst Individualité et communautéle secret des Reformateurs; dan Une page oubliée du refuge genevois - le serment du 27 novembre 1547 [over de vreemdelingen-eed. Het blijkt dat ook Fribourg (R.K.) vroeg aan de inwoners om een eed af te leggen op artikelen van het geloof. Zonder eenheid van geloof is er geen goed geordende staat mogelijk, lo dacht men]; En dépit des edits royaux (edits . . . . qui prescrivaient la confiscation du patrimoine des hérétiques) behandelt de vraag hoe het mogelijk was dat refugié's hun kapitalen mee konden nemen naar hun toevluchtsoord: Geneve. Meylan geeft enkele gegevens uit correspondenties. In een volgend artikel laat Meylan licht schijnen over Georges Obrecht (1500-1569): Un financier protestant è Lyon, Ami de Calvin et de Bèze. Dit gedeelte wordt besloten met Problèmes de discipline ecclésiastique au XVIe siècle.

Vier bijdragen - hoe zou het anders kunnen - cirkelen rondom de figuur van Beza. Bèze et les «Sodales» d'Orléans; La conversion de Bèze ou les longues hesitations d'un humaniste chrétien; Les deux mains de Theodore de Bèze; en Bèze et les Italiens de Lyon. In Les deux mains blijkt dat Beza er twee handschriften op na houdt; als hij Latijn schrijft een prachtig, krachtig en wijd Italiaans handschrift, het handschrift van een 'grand seigneur' in de nieuwe stijl van de humanisten, èn een traditioneel gothisch handschrift, dat middeleeuws aandoet, en dat hij gebruikt wanneer hij Frans schrijft. Het verschil is zo groot, dat men eraan getwijfeld heeft of men in beide handschriften wel met één en dezelfde man te maken heeft. Paleografisch staat echter vast dat Beza op twee manieren schreef. Er zijn ook Latijnse brieven met een Frans postscriptum met hetzelfde merkwaardige verschil in schrift. Meylan verklaart deze dualiteit door te wijzen op het feit dat de radicale bekering van de humanist met zich meebracht een 'valorisation' van de volkstaal die ook waardig geacht wordt 'de célébrer les louanges de Dieu'.

De laatste bijdragen in deze interessante bundel hebben alle de school tot onderwerp: Colleges et Académies protestantes en France au XVIe siècle; Professeurs et étudiants, Questions d'horaires et de legons. De studenten stonden om 4 uur op en na tot God te hebben gebeden gingen zij om 5 uur naar college met grote boeken onder de arm en schrijfmateriaal en kandelaren in de hand. Dan hoorden zij de

lessen tot 10 uur zonder pauze. En men is verbaasd te lezen wat een overladen programma daarna nog werd afgewerkt. Vervolgens schrijft Meylan over Les années d'apprentissage de David Chaillet et de Jérémie Valet, twee studenten afkomstig uit Neuch4tel en Boudevilliers, die tegelijk in Bazel en Straatsburg studeerden. Zij hadden als leermeester Girolamo Zanchi die op zijn beurt één van de beste leerlingen van Calvijn was. Meylan geeft tal van bijzonderheden uit de brieven van Zanchi. Zanchi spoort Chaillet aan die opziet tegen het ambt en de belasting die het meebrengt door hem Jean Taffin ten voorbeeld te stellen. Boeiend is het relaas Le recrutement et la formation des pasteurs dans les églises réformées du XVIe siècle. Ook dr. C. A. Tukker, De Classis Dordrecht van 1}83 tot 1609 komt hier ter sprake.

De bundel sluit met het bekende artikel Martyrs du diable waarin het probleem aan de orde komt wat nu de martelaar tot martelaar maakt, het feit dat hij zichzelf opoffert voor wat hij houdt voor de waarheid van het evangelie óf de zaak waarvoor hij dat offer brengt. Het blijkt een probleem te zijn waar velen in de Oude Kerk zich mee bezig hielden hetgeen door Augustinus op formule gebracht werd 'Martyrem non fadt poena, sed causa'. Een probleem dat juist ook in de 16e eeuw actueel was voor de hervormers die zich tussen de fronten bevonden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de term 'Martyrs du diable' opduikt in de correspondentie van Beza.

Wij hebben een bundel met vele interessante bijdragen van hoog gehalte voor ons, die ieder voor zich een klein stukje aanvullen van onze kennis van de 16e eeuw. Niemand die zich voor die tijd interesseert zal aan deze bundel voorbij kunnen gaan, die gecompleteerd ^verd met een uitgebreid register van persoonsnamen en plaatsnamen. Bovendien werd een bibliographic van de vele geschriften van prof. Meylan opgenomen die ons zeer welkom is.

d.H.

W.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen