PROMISSIO, PACTUM, ORDINATIO.

Berndt Hamm, Freiheit und Selbstbindung Gottes in der scholastischen Gnadenlehre, Beitrage zur historischen Theologie, herausgegeben von G. Ebeling, Band 54, 527 S., DM 86, - , J. C. B. Mohr (Paul Siebeck), Tubingen 1977.

Het onderwerp van deze dissertatie voert ons in het hart van elke werkelijke theologie. De vrijheid waarmee God zich verbonden heeft in Zijn verbond en belofte, in Zijn besluit en in de orde waarmee Hij de dingen doet, blijkt volgens deze studie een gegeven van de echte theologie van de middeleeuwen. Begrippen als ordinatio, pactum, promissio, decretum, statutum en conventie blijken eigen te zijn aan het theologische denken van voor, vèr voor de Reformatie. Interessant is deze studie derhalve vooral ook voor hen, die zich in de geschiedenis van de gereformeerde theologie verdiepen. Kernbegrippen uit de gereformeerde verbondstheologie en niet alleen daaruit, blijken een anciënniteit te bezitten, die we altijd wel vermoed hadden, maar die nu klaar en duidelijk voor ons ligt.

De betekenis van deze uitgave ligt vooreerst op het terrein van de theologiegeschiedenis. De Reformatie blijkt, zo was ons reeds duidelijk uit de resultaten van het onderzoek der Tübinger school onder leiding van dr. Oberman, sterke wortels te hebben in het verleden. Het blijkt eens te meer uit het resultaat van het onderzoek door Berndt Hamm ingesteld. De belofte en het augustiniaanse accent op de genade van God vormen bij Bernard van Clairvaux en Petr. Lombardus reeds een verklaring voor de vraag hoe God tot schuldenaar van de mens kan worden.

Heel veel theologische scholen passeren de revue. Deze lopen uit op Wilhelm von Auvergne, Odo Rigaldi, Bonaventura. Andere accenten zijn te vinden bij Wilhelm von Auxerre, Roland von Cremona en Thomas van Aquino, bij wie het contingente heilshistorische denken op de achtergrond geraakt ten voordele

van een ontologisch denken.

Interessant is de overgang naar Luther (S. 377ff.), die, aldus Hamm, tot een radicale verandering van de middeleeuwse verdienste-opvatting kon komen, die gesteund werd door de traditionele 'Selbstbindungsgedanken'.

In een uitvoerige samenvatting geeft Hamm een overzicht over de 'Leitbegriffe aus dem Wortfeld der Selbstbindungstradition'. Hier vooral blijkt een inhoudelijke winst van deze studie die eerst na intensieve verwerking ook voor de geschiedenis van de gereformeerde theologie kan worden binnengehaald.

Het boek is omvangrijk. Jammer vind ik, dat het niet met een normaal lettertype gezet is. Het is veredeld schrijfmachinewerk, hetgeen wel noodzakelijk zal zijn met het oog op de prijs. Men kan zich afvragen of déze manier van uitgave, gezien de inhoud de congruo is.

A.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen