JAN LUYKEN ALS DICHTER VAN DE DUYTSE LIER

K. Meeuwesse, JAN LUYKEN ALS DICHTER VAN DE DUYTSE LIER, 328 p., ƒ46, — Uitg. Bouma's Boekhuis B.V./ Bert Hagen B.V., Groningen-Amsterdam, 1977.

Dit boek is een vermeerderde herdruk van de dissertatie waarop Meeuwesse — thans hoogleraar aan de Universiteit te Nijmegen — in 1952 promoveerde. Het feit dat 25 jaar later een herdruk mogelijk was, zegt voldoende over de kwaliteit ervan.

Jan Luyken (1649-1712) geniet onder het gereformeerde volksdeel onge­ twijfeld een zekere bekendheid. Dit betreft echter de Luyken van na de Duytse Lier, zijn eerste poëziebundel, de schrijver van mystiek-christelijke, didactische gedichten, vaak geïllustreerd met prachtige etsen. Over deze poëzie gaat het boek van Meeuyesse niet primair, al leidt het er wel naar toe.

De auteur wil met zijn studie vooral bewijzen dat de bekering van Luyken zich reeds aftekent in diens eerste bundel, Duytse Lier, hoewel deze grotendeels bestaat uit gedichten die de aardse liefde bezingen voor de natuur en de vrouw. We weten dat Luyken op zijn 26e jaar krachtdadig tot bekering kwam. Zijn levensbericht vermeldt: 'In het 26ste jaar zijns levens is hem de HEERE op een krachtdadige wijze aan bijn herte verschenen, (...). 'Meeuwese nu ziet in Luyken een continue ontwikkeling. De Duytse Lier, vol luchtige, frivole poëzie, is een overgangsstadium: zijn bekering, een lang proces, was al begonnen toen hij de bundel samenstelde. Meeuwesse baseert zich vooral op het gedicht Air dat inderdaad allesbehalve frivool is:

Droom is 't leven anders niet, 't Glyt voorby gelyk een vliet. Die langs steyle boorden schiet. Zonder ooit te keeren.

Grote aandacht besteedt de auteur aan het milieu waarin de jonge Luyken opgroeide: de kringen der reformateurs, met chiliastische, mystieke en zelfs min of meer pantheïstische invloeden. Vooral de theosofie van Jacob Böhme blijkt in dat milieu sterk te zijn doorgedrongen. Op een verhelderende wijze maakt hij duidelijk dat Böhmes terminologie (God=Vuur, Jezus = Licht, de Heilige Geest=Lucht, e.d.) het werk van Luyken, ook reeds voor zijn bekering, heeft doordrongen. De hoofdstukken die over deze zaken gaan behoren tot de beste onderdelen van de studie. Wel mag men uit het gebruiken van een terminologie nog niet afleiden dat iemand ook een

(gehele) leer overneemt, iets wat Meeuwesse m.i. te gemakkelijk doet.

De visie van Meeuwesse — reeds in de Duytse Lier tekent zich de bekering van Luyken af — is de afgelopen decennia nogal aangevochten. Mijns inziens terecht. Waarschijnlijk wreekt zich hier dat de auteur geen goed zicht heeft op het wezen en de radicaliteit van Luykens bekering. Hij ziet de breuk niet voldoende. Luyken heeft niet voor niets na zijn bekering alle exemplaren van de Duytse Lier willen opkopen!

De auteur heeft blijkens deze herdruk wel nota genomen van de geuite kritiek. In de toegevoegde Kanttekeningen achter in het boek geeft hij nu toe dat het niet waarschijnlijk is dat de bekeerde Luyken de Duytse Lier zou hebben uitgegeven.

De studie van Meeuwesse is onmisbaar voor ieder die zich indringend met de dichter Jan Luyken wil bezig houden. Het boek verschaft tevens een goed inzicht in de ingewikkelde situatie van die protestantse groeperingen in de 17e eeuw die zich niet konden vinden in de officiële, calvinistisch-gereformeerde kerk van die dagen.

E.

J.d.G.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen