CHRISTELIJKE PRE­ SENTIE IN DE JOODSE STAAT

S. Schoon, CHRISTELIJKE PRE­ SENTIE IN DE JOODSE STAAT, 280 blz., ƒ 42, 50, uitg. mij J. H. Kok, Kampen, 1982.

De aanwezigheid van vele christenen in Israël is in deze Kamper dissertatie uitgangspunt van beschouwingen over de relatie van de kerk en het Joodse volk. De schrijver die van 1974-'81 in Israël verbleef tekent de situatie van een achttal vormen van christelijke presentatie: Arabische christenen, de Joodse christenen, missionaire kerken en groepen, dispensationalisten, bewakers van heilige plaatsen, orden (dozijnen contemplatieve en actieve orden hebben heren derwaarts hun kloosters en communiteiten gesticht), solidariteitsgroepen (hiervan is Nes Ammim een voorbeeld)

en op studie en dialoog gerichte organisaties.

In een tweede hoofdstuk wordt gehandeld over de Joodse identiteit in de staat Israël (o.a. Zionisme, verre van een uniforme beweging: een socialistische, revisionistische en religieuze beweging). De Joodse staat met zijn uitgesproken geseculariseerd karakter is in het leven geroepen door de geseculariseerde stromingen in het jodendom. Dit betekent grote spanningen tussen het religieuze en het geseculariseerde deel van de bevolking. Niet te ontkennen zijn de antimissionaire gevoelens, waarin de pers een grote rol speelt. Wat de politiek van de regering betreft: vanuit de Joodse identiteit is de scheiding van godsdienst en staat in Israël ondenkbaar. Hiervan worden ettelijke voorbeelden genoemd. - Er is in deze tijd een waardering van de historische Jezus in Israël, maar het is onmogelijk de Heimholung van Jezus te annexeren voor het christendom: er is geen joodse christologie.

De interne problemen van de Arabische christenen zijn groot. Er is een blijvende spanning tussen hun Arabische en hun christelijke identiteit. Van een dialoog tussen Joodse en Arabische christenen is nauwelijks te spreken. Het is een zeldzaam gecompliceerde situatie vanwege de politieke spanningen. De christelijke Arabieren zijn soms nog feller in hun houding ten aanzien van Israël dan de moslims. - Het lot van de messias-belijdende Joden ('thuis op het vaderlijke erfdeel') is tragisch. - De schrijver zoekt een antwoord op de vraag welke factoren er toe geleid hebben dat de jodenchristenen buiten het jodendom kwamen te staan. Sterk uiteen gingen de wegen in de tijd na Bar-Kochba. De belangrijkste oorzaak van de breuk moet gezocht worden in het machtsstreven van de heiden-christelijke kerk. Hier gaat de auteur m.i. te ver. - Belangrijk is de discussie met de dispensationalisten (bete­ kenis van Luc. 21; 24v). Wat is de betekenis van de heilige plaatsen? Meer dan een museum. Het visioen van de nieuwe aarde blijft voor joden en christenen op de een of andere manier verbonden aan Jerusalem, de stad van God en daarom de stad van de mensen, een aanwijsbare plaats op aarde. Jerusalem is een teken!

Een uitvoerig dogmatisch intermezzo is gewijd aan de verhouding kerk en Israël, eeuwenlang vrijwel een vergeten hoofdstuk in de dogmatiek. Ook een stuk geschiedenis vindt de lezer hier: ractatus adversus Judaeos, Chrysostomus, Calvijn e.a.; uit de naoorlogse periode: alders, Ridderbos, vooral Miskotte (het 'tegoed' van het O.T.), Barth, Marquardt e.a. - In Ontsporingen sluit de auteur zich aan bij Klappert, die een aantal modellen uitwerkte, waarin het eigene van Israël in de geschiedenis van de kerk en theologie tot vandaag werd geëlimineerd (substitutie-model enz.). Deze ideeën hebben het antisemitisme onder de christenen bevorderd. Het antisemitisme heeft religieuze wortels (Miskotte: en godsdienstoorlog in optima forma). De schrijver spreekt van een 'monsterachtige' verbinding tussen christendom en antisemitisme (een kwalificatie die ik liever niet overneem). Hij is nogal voorzichtig in zijn antwoord op de vraag naar antisemitisme in het N. Testament 'Het is waarschijnlijk onmogelijk om scherp onderscheid te maken in het spreken over het vroegchristelijke anti-judaisme tussen het N.T. en de kerkvaders. - Wij moeten ons verwonderen over de trouw Gods. Het diepste geheim van de geschiedenis van Israël zal voor de kerk ondoorzichtig blijven. Er moet een verbinding gelegd worden met de ekklesiologie. Miskotte sprak van het grote schisma. In de vraag over Jezus wordt o.a. gewezen op Joh. 14:6; formeel is deze gedachte te verdedigen, maar de schrijver blijft m.i. hier - en ook

wel elders - steken in de dienst aan de wereld - Israël is Gods getuige in de geschiedenis. Vele malen komt Auschwitz ter sprake. Is het theologisch mogelijk hierover en over het ontstaan van de staat Israël te spreken in de categorieën van kruis en opstanding? Alleen in grote terughoudendheid wordt zo soms analogisch gesproken. - Ter sprake komt ook het millennium. - De kerk kan niet verder leven alsof er geen Auschwitz geweest is (etsi Auschwitz non daretur). Wij zijn verantwoordelijk voor het voortbestaan van het Joodse volk, ook in de vorm van de bevestiging van het recht van bestaan van de staat Israël. De conclusie van de schrijver is, dat de kerk en Israël beiden op weg zijn naar hetzelfde Rijk Gods. Israël is meer gericht op het Rijk van de Messias en de kerk meer op de Messias van het Rijk. - Het grote probleem blijft o.i. in de vraag: Wat dunkt U van de Christus? - Als ik een adagium voor deze uitgewerkte studie moest leveren dan zou ik het woord kiezen van Berkovits: The Jew is the mysterious stranger in world history'.

Theologisch kan de schrijver ons niet altijd meekrijgen, maar het onderwerp van het werk vraagt voortgaande studie en die wordt ons hier in ruime mate aangeboden.

Het werk verscheen in Dissertationes Neerlandicae series Theologica, t. 6.

H.

Bt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen