HET SOCINIANISME IN NEDERLAND

W. J. Kühler, HET SOCINIANISME IN NEDERLAND, HET SOCINIANISME IN NEDERLAND, 294 blz., /45, —, De Tille BV, Leeuwarden, 1980.

Dit boek is een ongewijzigde herdruk van de eerste uitgave in 1912, maar nu van een 'Inleiding' voorzien door Dr. A. de Groot.

Het beschrijft de geschiedenis van de sociniaanse beweging, die, vanuit Polen afkomstig, in Nederland nogal diepe sporen heeft nagelaten.

Prof. Dr. W. J. Kühler, zelfs doopsgezind, en bekend door zijn studies over de dopers, heeft vooral de theologische, of zo men wil de dogmatische kant van deze beweging geschetst, en aangetoond welke invloeden ervan uitgegaan zijn met name op de doopsgezinden, de remonstranten en de coUegianten. Vanwege deze aanpak is na zoveel jaren dit boek nog niet geheel verouderd.

Eigenlijk heeft het socinianisme nergens in Nederland een volledige aansluiting gevonden, maar wel waren er steeds allerlei groepen en personen die openstonden voor de ideeën van het socinianisme.

De gereformeerde theologen van de

17e eeuw waren er, niet ten onrechte, doodsbenauwd voor, en hebben gedaan wat zij konden om de vertegenwoordigers van deze beweging buiten de grenzen van het land te houden, of, als zij waren binnengedrongen, er buiten te laten zetten.

Zij hebben echter de invloed op de duur niet kunnen keren. Aan het einde van de 18e eeuw blijkt in Nederland veel van de opvattingen der socinianen te zijn geaccepteerd.

Kühler staat over het algemeen positief waarderend tegenover het socinianisme, maar laat toch ook wel hier en daar wat kritische noten horen. Zo kan hij niet ontkennen dat het socinianisme maar weinig religie was, en daarom vele harten onbevredigd liet. Het socinianisme was volgens hem meer moraal dan religie en dogma.

De triniteitsleer en de orthodoxe christologie, maar vooral de orthodoxe satisfactieleer werden fel afgewezen door de socinianen; en het zou alles zijn oorzaak hierin hebben gehad, dat men 's mensen zedelijkheid niet in gevaar gebracht wilde zien. Dat men de gereformeerde predestinatieleer zonder meer verfoeide, zal wel duidelijk zijn.

Wie het hele verhaal leest, moet zeggen: Hoe tegenstrijdig waren de opvattingen, ja hoe tegenstrijdig was het hele systeem zélf, en dat nog wel terwijl men zich zo hartstochtelijk beriep op het zuivere oordeel der menselijke rede! Maar ik weet: met dat alles is dan toch maar het socinianisme een zeer verleidelijke beweging geweest, die tientallen in haar ban heeft gekregen. Wat mag de mensen in dit systeem hebben aangetrokken? De roem der rede? De moraal? Diepe religie kan het in ieder geval niet geweest zijn, en nog minder een aanvaarden van Gods bijzondere openbaring in Christus, zoals de Schrift die ons leert, want die was erin afwezig.

B.

K.Ex

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen