BEGEGNUNGEN MIT DEM JUDENTUM

B. Rübenach (Hrsg.), BEGEGNUNGEN MIT DEM JUDENTUM, 400 S., Ln. DM 38, —, Kreuz Ver­ lag, Stuttgart, 1981.

Aan deze voordrachten liggen radiouitzendingen ten grondslag, waarvan 29 auteurs — het overgrote deel van Joodse afkomst — medewerkten. Zo kwam een authentieke ontmoeting tot stand met het complexe fenomeen van de Joodse cultuur, 'een panorama van joods geloof en werk, van leed ook en vervolging, een panorama ook voor ons, niet-joden van wanbegrip en haat, eeuwenlang'. (Zo de redacteur in een Nachwort).

E. Simon vangt met de ontmoetingen aan in de oude tijd, bij Mozes, de vinder, vormer en leraar van de wet, 'een ontwerp van de ideale aardse gemeenschap'. Hier wordt ook de ontwikkeling getekend naar de Hellenistische tijd: de Ptolemeeën in Egypte met godsdienstvrijheid voor de Joden en in Syrië de vervolging die uitliep op de opstand van de Hasmoneeën. In Alexandrië bloeide een joods-hellenistische cultuur. Philo's werk heeft wel op kerkvaders invloed gehad, maar in de joodse traditie heeft hij

maar weinig sporen achtergelaten. — Over de belijdenis van de christelijke kerk aangaande Christus citeert de schrijver Buber: ch glaube mit Jesus, aber nicht an Jesus. 'Dit Nichtglaube is joods'. — Hoe komt het dat de ontmoeting, met andere culturen veelszins tragisch is verlopen? Niet het minst is dit te wijten aan de verstrooiing en de vreemdeiingschap. — In zijn bijdrage over de Geschichte des Judentums wijst E. L. Ehrlich op de onzichtbare band, die de Tora, het joodse volk en het heilige land verbindt. Hieruit slechts een enkele aantekening: e inbezitname van het land is een uiterst gecompliceerd proces geweest, geen eenmalige veroveringstocht. — Esra's betekenis ligt meer op het gebied van de cultus dan van de politieke actie. — Het drama van de val van Jerusalem blijft een aangrijpend verhaal. Tevergeefs hebben de Joden naar hulp van bondgenoten uitgezien. Na de verwoesting van de tempel beleed de Apoc. van Baruch: iets hebben wij over dan de Almachtige en Zijn leer. — In de codex Theod. werden de Joden uitgesloten van ambten en waardigheden. In de middeleeuwen waren zij vele malen aan de willekeur en uitbuiting door de steden overgeleverd. In het bijzonder komt de geschiedenis der Joden in Duitsland ter sprake; Duitsland was ook de geboorteplaats van het moderne Jodendom (Mendelssohn, Rosenzweig, Buber, zoals Philo in Alexandrië en Maimonides in de M.E.). Schalom Ben-Chorin schrijft over de wortels van het Joodse geloof. Jodendom is niet identiek met het O. Testament. Gewezen wordt op de eenzaamheid van het volk, Num. 23 : 9; zij zijn de non-conformisten in de wereld. Ook in UNO is Israël de tragische 'Einzelganger'. De Messiaanse verwachting heeft een eeuwige actualiteit; men onderscheidt een restauratief en een utopisch messianisme. De staat Israël is 'het begin van de verlossing': et politieke gebeuren wordt transparant. — Israël, een verstrooid volk en toch een gemeenschap (H. G. Brandt). De pleisterplaatsen van het volk gedurende de laatste tweeduizend jaar tekenen een zware lijdensweg af van een opgejaagd, onderdrukt en veracht volk. Over het leven van de Chassidim in de 18e eeuw (Baal-Schem-Tow) en begin 19e eeuw (4e generatie, hoogtepunt) schrijft Riwka Schatz-Uffenheimer. Hierin wordt iets getekend van de verinnerlijking van het lijden van de galuth. Hoofddoel: bidden om de tegenwoordigheid Gods — en dat overtreft alle maten en grenzen'. — Bij het Jodendom behoren de eeuwen door als grondtalen het Hebr. en het Gr. De Septuaginta was het middel waardoor het Woord bereikbaar werd voor Jood en heiden in de hellenistische wereld. 'Het heden kan leven omdat men het verleden niet vergeet en niet verdringt.' De geschiedenis van de Joodse literatuur gaat in op de rabbijnse, op de door de filosofen (o.a. Maimonides) geïnspireerde literatuur, die dikwijls invloeden van andere culturen ondergingen en de geschriften van de Chassidim. Aan het eind van de 19e eeuw ontstond naast de populaire Jiddische de nieuwe Hebreeuwse literatuur. 'In 1933 werd het hoofdwerk van de joodse literatuur, de Bijbel, niet verbrand.'

Er is een tijd geweest, dat men aan de loden ieder kunsttalent ontzegde. Hierover schreef J. Gumann 'De geschiedenis van de Joodse kunst is een openbaring van de historische processen die de Joden hebben doorgemaakt'. In een hoofdstuk over de medische wetenschap en de ethiek trof mij de stelling: 'In onze technologische tijd dreigt de medische wetenschap, zoals de wetenschap überhaupt de homo sapiens in een homo mechanicus te veranderen'. In een hoofdstuk over de vrouw in het Jodendom wordt nadruk gelegd op de innigheid van het gezinsleven. De vrouw is zuver-

lassige Partnerin (het populaire lied Spr. 31). Waar ligt het spanningsveld tussen Joden en christenen? Dat is de vraag: Wie is Christus? Hij is voor het Jodendom de leraar, door wie de heidenen tot kennis van de ware God komen. Een uitvoerige discussie is opgenomen over het anti-judaïsme in het christendom. Op de vraag of deze discussies joden en christenen dichter bij elkaar hebben gebracht wijst men o.a. op de verklaring van de Duitse bisschoppen (1980). — Het verwondert niet dat in een bespreking over de verhouding van Israël tot het Vaticaan met leedwezen geschreven wordt over het feit, dat het Vaticaan de staat Israël niet officieel erkent. Ook de verhouding met de Islam komt aan de orde (Absolutheitsanspruch, TotalitStsanspruch, Überlegenheitsgefühl). Lapide zegt ergens, dat bij alle drie rel. (Jodend., Chr. en Islam) het atheïsme, materialisme en secularisme steeds gevaarlijker vormen aanneemt. Een benauwend, verootmoedigend stuk schrijft U. Dunker over de Joden en hun tegenstanders, de vroegere tijd met religieuze motieven en de latere jaren van racistische en politiek georganiseerde ideologie. Men heeft wind gezaaid en storm geoogst (voorbeelden als van G. Freytag; Bij Goethe ambivalentie enz.). Het slotgesprek brengt ons in de tijd van het nat. socialisme en Auschwitz en de laatste alinea eindigt met de Schalom.

Wie Israël in zijn heden beter wil leren kennen zal er goed aan doen een boek als dit door te werken om werkelijk een ontmoeting met Israël te 'doorleven'.

H.

Bt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen