BRENGT DE VOORUITGANG ONS VERDER?

L. Laeyendecker, BRENGT DE VOORUITGANG ONS VERDER? Kanttekeningen bij een wijdverbreid geloof, 176 blz., / 19, 50, Ten Have, Baarn 1986.

De immense ontwikeling van wetenschap en techniek roept in onze tijd van versohillende zijden vragen op. Een van die vragen betreft het zgn. vooruitgangsgeloof dat diepe wortels geschoten heeft in onze westerse cultuur. Materiële vooruitgang zou de mogelijkheden scheppen de sociale en politieke omstandigheden te verbeteren. Maar berust dit geloof op goede gronden? Is er gelet op allerlei verontrustende ontwikkelingen geen aanleiding kritische kanttekeningen te plaatsen bij dit wijd verbreide geloof?

Ter beantwoording van die vraag stelt de auteur, hoogleraar in de sociologie in Leiden, een diepgaand onderzoek in naar de achtergronden en betekenis van de vooruitgangsidee. Na een schets inzake het begrip vooruitgang volgt een historisch overzicht waarin achtereenvolgens aan de orde komen de klassieke oudheid, de christelijke geschiedbeschouwing, met name Augustinus en de invloed die er van hem is uitgegaan, en de ontwikkelingen sinds de 17e eeuw. Laeyeitdecker laat zien, dat het in versohillende perioden niet aan kritische tegenstemmen ontbroken heeft, maar dat er nochtans van dit vooruitgangsgeloof een grote aantrekkingskracht uitging.

In een volgend hoofdstuk maakt hij de balans op. De schrijver signaleert allerlei ontwikkelingen ten goede en ten kwade. Allerlei kenmerkende veranderingen worden steeds duidelijker zichtbaar. Er is sprake van cumulatie, maar ten aanzien van de continuïteit blijken er spanningen te bestaan. Verschillende ontwikkelingen botsen met elkaar. De rijkdom en de toename daarvan in de westerse wereld hebben in zeer grote delen van de wereld als bittere tegenkant toenemende armoede. Ontwikkelingen op godsdienstig en ethisch terrein zijn poly-interpretabel. Niet ieder zal hier spreken van vooruitgang, en alles blijkt zijn prijs te hebben.

De auteur laat zien dat het ontwikkelingstempo van wetenschap en techniek aanmerkelijk hoger ligt dan dat van sociale en politieke vernieuwdng. Wetenschap en techniek blijken een eigen dynamiek te bezitten. De weerstanden tegen een andere, minder op groei en vooruitgang gerichte visie zijn taai. Is er een andere weg? De auteur bepleit in zijn slothoofdstuk ten aanzien van de toekomst een ander spraakgebruik. Er is geen reden tot pessimisme, maar omdat de vooruitgangsidee historisch te belast is wil hij dit begrip vervangen door het bescheidener begrip 'hoop'. Correlaat daarmee is de noodzaak van een ethos dat verantwoordelijk handelen insluit, waakzaamheid en zelfkritiek.

In vele opzichten is dit een inhoudsrijk boekje. Vragen rijzen er als het gaat om de geestelijke taxatie van de culturele en sociale verschijnselen. luist een studie vanuit de kerken had m.i. scherper de seculariserende tendenzen van het vooruitgangsgeloof moeten aanwdjzen. Cultuurkritisch vind ik het boek niet sterk. En ook als het gaat om de bron van waaruit het verantwoordelijk handelen opkomt, mis ik het normatieve aspect. De auteur geeft meerdere malen aan, dat objectiviteit op dit terrein onmogelijk is. Objectieve kriteria om vooruitgang te meten zijn betrekkelijk. Ik meen dat ten onzent auteurs als Goudzwaard, Sohuurman, Nijkamp, om slechts enkele namen te noemen, de crisis in het vooruitgangsgeloof dieper gepeild hebben dan in dit boek geschiedt. De aansluiting bij de christelijke traditie.

waarvan op de achterkant van het boek sprake is, is zwak. Niettemin een boek dat veel te denken geeft, met een veelheid van gegevens.

E.

A.N.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen