DE PREDIKING VAN EBENEZER EN RALPH ERSKINE

P. H. V. Harten, DE PREDIKING VAN EBENEZER EN RALPH ERSKINE, D 313 blz., ƒ 49, 50, uitg. Boekencentrum, 1986. 's-Gravenhage,

Met bijzondere belangstelling nam ik kennis van deze Utrechtse dissertatie. Nu in onze tijd veel nagedacht en geschreven wordt over de Nadere Reformatie is het van grote betekenis de lijnen van theologiseren en de inhouden van de prediking zoals die bij de voorgangers gevonden worden te overwegen. Dit wordt door de ondertitel van dit zeer uitgewerkte boek onderstreept: Evangelieverkondiging in het spanningsveld van verkiezing en belofte.

Het eerste hoofdstuk tekent de kerkelijke en theologische achtergrond in de eerste helft van de 18e eeuw. Hierover moet ik erg kort zijn. O.a. worden genoemd Sam. Rutherford, William Guthrie. Ook in Schotland had het geloofsbegrip voluntaristische trekken (aristotelische trekken). De Westminster-confessie (in 1647 in Schotland aanvaard) heeft een ontwikkeling gestimuleerd naar het scholastieke Predestinatianisme. De beklemtoning van de predestinatie ging gepaard met een 'limited atonement': n de Westm. conf. wordt 2 Pt. 1:10 zeven maal geciteerd. Bij Rutherford gingen mystiek en scholastiek samen. In de

Schotse theologie gingen de scholastieke en de evangelische lijn hand in hand: Het scholastieke element was het sterkst in de theologie, het evangelische daarentegen in de prediking.

Van de gebroeders Erskine wordt een korte levensbeschrijving gegeven, van hun studie, geestelijke leven, gezinsleven en vooral van hun ambtelijke arbeid. Ebenezer E. (1680-1754) werd ontzegd als predikant in Stirling zijn ambtelijke arbeid voort te zetten (o.i. om geen erger kwalificaties te gebruiken - om formele en formalistische aanklachten), waarop hij met drie predikanten zich afscheidde van de nationale kerk, zo ontstond de Secession Church. Zij was traditionalistisch. De evangelieverkondiging was een bekend teken van deze afgescheidenen. Van de twee broers was Ebenezer degene, die het meest op de voorgrond getreden is in het kerkelijke leven: een sterke en onafhankelijke persoonlijkheid.

Ralph Erskine (1685-1752) is in Dumferlin als predikant begonnen. In 1737 sloot hij zich aan bij de Secession Church. Deze plaats werd een bolwerk van de afscheiding. Van de twee was Ralph met zijn levende fantasie de meest begaafde. Een bepaalde Schriftbeschouwing zal men bij de Erskines niet vinden. In de prediking nam de 'doctrine' een grote plaats in, er is een voorkeur voor teksten waarin het heil het meest tot uitdrukking komt. Als voorbeeld van exegese wordt gewezen op Ez. 36:25, a precious promise. Het evangelische moment krijgt sterk accent. 'De exegese laat soms te wensen' (Bavinck),

Zij kunnen niet altijd ontkomen aan een piëtistische verenging van de tekst. De persoonlijke toepassing is het voornaamste. Een bepaald gegeven van de gehele gang van Gods heilshandelen wordt uitgewerkt van de eeuwigheid tot de voleinding. 'De praktische toepassing is het leven van de preek'. De leer van bet verbond had een centrale plaats. De belofte van het werkverbond kwam voort uit de souvereine goedheid Gods. Krasse uitdrukkingen worden gebruikt om de staat van de zondaar te beschrijven. Het verbond der genade wordt sterk vanuit de eeuwigheid verstaan. Een God buiten Christus is voor een schuldige zondaar een verterend vuur. Christus is zelf de grote schatkamer van heil. In de prediking wordt telkens weer Christus 'matchless glory' getekend. Niet ten onrechte spreekt de schr. van een kleurloze aanspraak van de gemeente met 'sirs'.

De prediking van het Woord was voor alles een prediking van het Evangelie. Hierover handelt een hoofdstuk gevolgd door het antwoord op het Evangelie: het geloof. De prediking van de beloften moet onvoorwaardelijk zijn. Wat de prediking van de wet betreft wordt gewezen op de aanklagende en overtuigende functie van de wet. De beloften behoren tot de kernbegrippen van de prediking. Gewezen wordt op het vertroostend priesterlijk karakter van de prediking. De belofte wordt geschonken (presented) of aangeboden. Gewaarschuwd wordt voor zelfbedrog, vleselijke gerustheid en traagheid die de genademiddelen doen gering achten.

Van grote betekenis is het hoofdstuk over het geloof. De geloofskennis is een existentieel kennen. De Erskines hanteren het schema van de habitus en de actus van het geloof. Alle vleselijke redeneringen worden weggevaagd. De persoonlijke 'application' of 'appropriation' zijn van wezenlijke betekenis voor het geloof. De zon des heils geeft licht in het verstand en gloed in het hart. 'Wie één belofte heeft, heeft ze alle - één gouden keten'. Zelfonderzoek mag niet verzuimd! En wachten is een gestalte van het geloof. Ingegaan wordt op de zekerheid van het geloof en de zekerheid van het gevoel, op het werkzame geloof. Een christen heeft de 'hebbelijkheid' van alle genaden. Men moet bedenken, dat het

schip niet voortgaat door de zeilen, maar door de wind. Tegen lijdelijkheid wordt dikwijls gewaarschuwd.

In het stuk over de heiligmaking worden de Erskines van alle blaam van antinomianisme gezuiverd. Wel wordt gezegd, dat de praktische uitwerking van de heiligmaking niet de sterkste zijde was van hun prediking. Zij beschouwden het Evangelie als God in de beloften, maar zij wilden de beloften niet aan de uitverkiezing relateren.

Hun prediking heeft diepe sporen nagelaten, tot vandaag toe.

De Erskines hebben geen volledig uitgewerkte geloofsleer nagelaten. Hun prediking kan worden aangemerkt als een specimen van de in het verleden in Schotland beoefende 'evangelical preaching'. Hun prediking heeft diepe sporen nagelaten, tot vandaag toe. Hiervan getuigt de schr. in een apart hoofdstuk. De problemen gaan mee de jaren door b.v. 'De kenmerken op de voorgrond en de belofte op de achtergrond? ' Slechts enige namen noem ik: Th. v.d. Groe, wel beschouwd als de hekkesluiter van de Nadere Reformatie. Ook Comrie e.a. In de laatste tijd R. Kok, Steenblok.

Met veel respect voor de grote belezenheid van de auteur en de evenwichtige beoordeling van de problemen die hij tegenkwam bestudeerde ik dit werk. Het is een boek, dat in de werkbibliotheek van de theoloog past naast de Verzamelde werken van Ralph en Ebenezer Erskine.

H.

Bt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen