GRENSVERKEER TUSSEN KERK EN ISRAEL,

S. Gerssen, GRENSVERKEER TUSSEN KERK EN ISRAEL, 288 blz., ƒ49, 90, uitg. Boekencentrum, 's-Gravenhage 1986.

Ter gelegenheid van zijn afscheid als Rector van het Theol. Seminarium Hydepark is een keuze uit het werk van dr. S. Gerssen hem aangeboden met een opdracht van W. Balke, M. den Duik, H. Vreekamp. Zij achten het uiterst waardevol, dat zij Gerssen's reiservaringen in het grensgebied van Kerk en Israël bijeen hebben.

De eerste vier hoofdstukken beschrijven: In de spanning van Kerk en Israël, Ontmoetingen, Oecumene, Het grote Schisma. H. 5 heeft betrekking op Kohlbrugge's oeuvre en ten slotte volgt In de dienst der prediking.

Het is niet vreemd dat het eerste hoofdstuk aanvangt met de herinnering aan de zes miljoen joden die tijdens Hitlers tyrannic zijn uitgeroeid - een derde van de joden - en dat dat volk in 1948 een eigen joodse staat stichtte. Het antisemitisme is ten diepste haat tegen Christus. Maar Israël is het brandende braambos, dat niet verteerd werd. Israël is het volk des verbonds. De Here zorgt voor een overblijfsel der verkiezing. Maar bij Israël is een miskenning van het verbond. De joodse theologie is humanistisch van inslag. Wat de toekomst van Israël betreft: de verwerping van Israël is nergens als een definitieve beschreven. De staat Israël is in het licht van de profetie als een bewijs van de trouw Gods. Israël heeft de Messias niet aanvaard, zo in: de Messias spreekt Hebr. Ter sprake komt de verbondenheid met Israël: in de gereformeerde traditie spreekt men van 'het oude bondsvolk'. Auschwitz is het fiasco van de christelijke beschaving. Het lijden van Israël is een aangrijpend aspect van het 'raadsel der geschiedenis'. Het O. Testament heeft een eigen inbreng in het getuigenis Gods. Miskot-

te spreekt van het tegoed van het O.T. Vanuit Isr. wordt ons christendom onder Icritiek gesteld en uitgedaagd. De vraag is daarom: Willen de joden wel een gesprek met de christenen?

Over de jodenvervolging van het Nazisme wordt gevraagd: Is er wel voldoende gepresteerd door de Kerk? Koopmans zei: Het is al bijna te laat ons geweten in deze afgoderij zuiver te bewaren.

De paragraaf over de Ontmoetingen geeft de levensbeschrijving van S.T. Tabaksblatt, de visie van Mozes Hess (Rom und Jerusalem: Het jodendom is geen leer en samenstel van dogma's, maar een wet: mosaisch is socialist. Een paragraaf is gewijd aan M. Buber. Reeds in zijn jeugd is hij met het zionisme in aanraking gekomen: Het jodendom moet weer Israël worden d.i. eenheid van volk en geloofsgemeenschap. 'Het gaat niet zonder het land, maar het komt er wel op aan, hoe in het land geleefd wordt.' Het gaat om de concentratie van de nationale kracht voor en boven de nationale taak. 'Zion is groter dan een stuk land.'

Gerschom Scholem, grootmeester op het gebied van de joodse mystiek, veel omgang met Buber, kritiek op Bubers bijbelvertaling. Interessant is de paragraaf over Franz Delitsch, 'eenheid van het Schriftgetuigenis', hij vertaalde het N.T. in het Hebr. Franz Rosenzweig, geschil met Buber over Ich und Du, een gevaarlijke versmalling. Ook was er verschil over de waarde van de joodse wet.

Daar ik mij wat beperken moet ga ik niet in op Der Stellvertreter en andere stukken over de oecumene.

Een belangrijke plaats neemt de uiteenzetting in van het Grote Schisma in de theologie van Miskotte. De verhouding tussen kerk en Israël raakt het centrum van de theologie: Een kerk die meent aan het N.T. genoeg te hebben staat weerloos in de strijd der geesten en ondergraaft zijn eigen toekomst. Dan dreigt een vervluchtiging van het geloof tot natuurlijke religie en een overschaduwing van de belijdenis van de Naam door het moralisme. In de correlatieleer overweegt de tegenstelling fataliteitvrijheid verre boven die van zonde-genade. Gewezen wordt op het prae van het O. Test. en het plus van het N. Test. Met Israël gaat het nog altijd om de overweging van het schisma. Miskotte waarschuwt voor een filosemitisme, dat zich met name vasthecht aan de staat Israël. Er is geen tweede openbaringsbron. 'God lijdt met Zijn volk onder wat door de mensen wordt aangericht' (holocaust). Dit gedeelte eindigt met het geheim van het grote schisma, een theologische kwestie. Belangrijke vragen komen ter sprake in Holocaust en christelijke theologie, over Israël en het beloofde land - een heet hangijzer-over de Bijbel tussen kerk en synagoge.

Het was mij een verrassing, dat het hoofdstuk over Kohlbrugge aanvangt met Kohlbrugge-Barth, een anthropologische vergelijking uit de bundel Waarheid, Wijsheid en Leven. Bij Barth gaat het ja Gods consequent aan het neen vooraf en dat ja Gods is van de aanvang af christologisch bepaald. De aprioristische triomf (bij Barth) heeft de diepte, waarin Kohlbrugge de verzoening tot stand gebracht wordt, op een beslissende wijze doen vervagen. Het gaat in Rom. 7 : 14 om het gewicht van de komma (hierover een aparte paragraaO.

In de Dienst der prediking wordt een aantal preekschetsen herdrukt (Rom. 9-11 o.a.). Zeer lezenswaard is de bijdrage over Zondag en kerkgang, eveneens Profetische Prediking.

De belangstellende lezer zal hier geen verouderd studiemateriaal vinden.

H.

Bt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen