HET ARCHIMEDISCH PUNT VAN DE PENTATEUCHKRITIEK

M.J. Paul, HET ARCHIMEDISCH PUNT VAN DE PENTATEUCHKRITIEK, 391 p., ƒ 55, - , Uitgeverij Boekencentrum B.V., 's-Gravenhage 1988.

Het Archimedisch punt van de Pentateuchkritiek is de datering van het boek Deuteronomium. Algemeen is men het erover eens dat het wetboek dat bij de restauratie van de tempel onder koning Josia in 621 v. Chr. weer te voorschijn kwam, het boek Deuteronomium is geweest of althans het voornaamste gedeelte daarvan. Sinds De Wette wordt dit 'vinden' van het wetboek op grond van de eis tot cultuscentralisatie in Deut. 12 door de Schriftkritisch gekleurde inleidingswetenschap meestal geïnterpreteerd als 'publiceren'. Daarmee wordt de traditionele opvatting over het ontstaan van de Pentateuch en de geschiedenis van

Israels godsdienst uit haar voegen gelicht. De tabernakel heeft nooit bestaan. Alle daarop betrekking hebbende voorschriften zijn nog jonger dan Deuteronomium. Ze dateren uit de ballingschap. De oudere bronnen kennen slechts lokale heiligdommen. Zo ontstaat het schema J E D P, Jahwist - Elohist - Deuteronomium - Priestercodex. Zelfs in het Verbondsboek is - zo zegt men - nog geen spoor te vinden van één cultusplaats.

Paul maakt nu duidelijk dat er in de eredienst twee niveaus zijn. Op landelijk niveau mag er slechts één heiligdom zijn (A). Op plaatselijk niveau kunnen altaren gebouwd worden (B). De voorschriften uit Ex. 20 : 24-26 (B) en uit Deut. 12 (A) sluiten elkaar niet uit maar vullen elkaar aan. Wat hebben nu De Wette en - in zijn voetspoor - Wellhausen gedaan? Ze hebben gegevens van ongelijk niveau met elkaar vergeleken. Uit Exodus namen zij B en uit Deuteronomium A. Met dit betoog wordt de bronnen-teorie uit haar voegen gelicht. Men kan deze 'hefboom'-formulering minder fraai noemen of misschien wel provocerend, maar zij gaat terug op Wellhausen zelf (143: meine Hebei').

Het 'vinden' van het wetboek is niet het startsein voor de reformatie van Josia maar één van haar gevolgen. Waarom scheurt de koning dan zijn klederen als hij daaruit hoort voorlezen? Het zorgvuldig bewaren van een wetboek in het heiligdom behoort tot het ritueel van de vernieuwing van het verbond. Het is een teken van trouw. Raakt het zoek, dan is het verbond verbroken en treden de strafbepalingen in werking. Dat is onder Josia's voorgangers gebeurd en nu zit hij met de ellende.

Paul doet uitvoerig verslag van het historisch-kritisch onderzoek. Hij heeft ook een open oog voor het persoonlijke element. Zo wilde Wellhausen overgeplaatst worden van de theologische naar de literaire faculteit. Hij voelde zich ongeschikt voor het opleiden van predikanten.

Dit is een waardevol boek. Ik wil het met name onze studenten van harte aanbevelen. Het zou fijn zijn als het thema van de vernieuwing van het verbond nog eens nader zou worden uitgewerkt.

H.

H.d.B.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen