DE GNOSTISCHOCCULTE VLOEDGOLF

S. van Wersch, DE GNOSTISCHOCCULTE VLOEDGOLF. Van Si­ mon de Tovenaar tot New Age. Een kritische beoordeling, 246 blz., ƒ 39, 50, J.H. Kok, Kampen 1990.

New Age is de zoveelste opleving van gnostiek in de westerse cultuur, n.l. van een gnostiek die door de Romantiek is bewerkt. Deze gnostisch-occulte vloedgolf heeft veel in de aanbieding dat moderne geseculariseerde mensen aanspreekt, zoals individualisme, religieuze zelfontplooiing, zelfverlossing en een rijkdom aan ervaringen als protest tegen een vertechniseerde en verrationaliseerde cultuur. Dat is de hoofdstelling van dit uitstekend gedocumenteerde boek van de hand van een r.k. historicus.

Een groot deel van zijn boek wordt dan ook in beslag genomen door een analyse van de antieke gnostiek in confrontatie met het vroege christendom alsmede de doorwerking in de geschiedenis waarbij naast de Middeleeuwen vooral de Romantiek - door Van Wersch betiteld als 'een gnostische renaissance' - het denken van Goethe, Schelling, Hegel, Rudolf Steiner en C.G. Jung grote aandacht krijgen. Het laatste hoofdstuk behandelt huidige stromingen zoals de hang naar het occulte, het satanisme, het holisme en de feministische godinnen-cultus alsmede de herleving van de androgynie-voorstellingen. Scherp is de kritiek van de auteur op allerlei met zgn. wetenschappelijk pathos voorgedragen stellingen van de kant van antroposofen, moderne gnostici en New Age-aanhangers. Zeer kritisch uit hij zich over de gnosisvisie van de Nederlandse geleerde Quispel.

De auteur steekt zijn r.k.-visie op tal van zaken (natuur-genade, antropologie, genade-leer, kijk op de kerk, Maria etc.) niet onder stoelen of banken. Een protestant zal hier andere wegen gaan. Inzake de weergave van de theologie van Paulus en Johannes miste ik belangrijke exegetische en bijbelstheologische werken. Van Wersch laat de heilshistorische aspecten van Paulus' theologie voor mijn gevoel teveel in de schaduw, terwijl ook ten aanzien van Johannes over de tegenstellingen die dit evangelie doortrekken, tegen de achtergrond van het Jodendom (Qumran!) meer te zeggen is.

Niettemin acht ik het een uitermate belangrijk werk dat met veel kennis van zaken laat zien hoezeer christelijk belijden en New Age onverenigbare grootheden zijn. De waarschuwingen tegen de herleving van de gnostiek zijn m.i. terecht. De vraag kwam bij mij wel even boven of de auteur in zijn terechte pleidooi voor rationaliteit toch niet te weinig ruimte laat voor ervaring en bevinding, £d wil ik de opmerkingen over (r.k.) spiritualiteit niet over het hoofd zien.

Over New Age wordt veel geschreven en soms ook veel gefantaseerd. Van Wersch schreef een grondig boek waarbij hij zonder te vervallen in 'heksenjacht' zijn kritiek op duidelijke wijze naar voren brengt. Zeer aanbevolen!

Ede

A.N.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen