Uit de Brievenbus.

SARDIS, 14 Sept. 1914.

Waarde Vriend.

De oorlog, de oorlog, mijn vriend, doet mij naar de pen grijpen. Wat verschrikkelijke dingen gebeuren er! En heb ik mijn schrijven lang uitgesteld, nu wil ik toch niet langer wachten.

Gij wist het natuurlijk ook wel, dat het buskruit klaar lag. Dat éen druk op de knop maar noodig was om het dynamiet te raken en de boel te doen springen. Dat was een publiek geheim. Maar als het dan werkelijk gebeurt, wat men lang verwachtte, dan komt het toch zoo onverwachts!

Wie had het kunnen denken, dat de moord op den Oostenrijkschen troonopvolger Frans Ferdinand op den 28sten Juni j.l. te Serajewo in Bosnië geschied, héél Europa in brand zou petten en héél de wereld in oorlogsgevaar zou brengen? Maar immers, het broeide al zoolang tusschen Servië en Oostenrijk-Hongarije.

Om Bosnië gaat het en om Herzegowina. Of eigenlijk om het geheele Zuiden van Oostenrijk-Hongarije: Dalmatië, Kroatië, Slawnië, landen, die alle geheel of grootendeels door Serviërs zijn bewoond, en die in vroeger of later tijd door Oostenrijk zijn veroverd.

Hoe had Servië gehoopt, dat deze landen nog eens onder de macht van Servië zouden komen, om dan saam als Groot-Servie zich te schuiven tusschen de mogendheden der aarde! Maar dit viel in 1878 tegen toen Oostenrijk Bosnië en Herzegowina militair bezette en in 1909 deze landen eenvoudig inlijfde.

Zoo waren deze landen aan Turkije ontrukt, bij Oostenrijk ingelijfd — en Servië stond sip te kijken, waar 't langs z'n neus voorbij ging.

Officiëel beloofde Servië deze toestand te zullen eerbiedigen en 't zoo te zullen laten.

Maar in het midden van het volk en onder de . officieren — onder die vooral — bleef het ideaal leven: om nog eenmaal te mogen spreken van Groot-Servie! Er werd veel over gesproken, veel over geschreven; ook werd er een vereeniging opgericht, waarvan ook officieren lid waren, om propaganda te maken voor het Pan-Servisme. (Servië vooruit en Servië overal!)

Toen geschiedde den 28sten Juni de moord op Oostenrijks troonopvolger in Bosnië. Een moord, waarvan Oostenrijk zegt met de stukken te kunnen bewijzen, dat de Serviërs dat gedaan hebben en wel uit politieke overwegingen, uit haat tegen Oostenrijk en met bedoelingen om het Keizerrijk te doen uiteenvallen en zelf een stuk daarvan te rooven.

Daarom liet Oostenrijk het er niet bij zitten, maar eischte dat de propaganda-vereeniging zou worden ontbonden; dat de officieren die lid waren, zouden worden ontslagen en dat dat Oostenrijk een onderzoek zou mogen doen in Servië naar de samenzwering (23 Juli.)

Het antwoord van Servië vond Oostenrijk toen onvoldoende. Servië wilde officieel de de prapaganda niet verbieden en wilde niet toestaan dat Oostenrijk in Servië rechtspleging kwam oefenen; En toen waren de poppen aan 't dansen.

Servië wist, dat het in deze op den steun van Rusland, dat zoekende is naar een uitgang bij de Zwarte Zee kou rekenen. En mocht Rusland zich gaan wapenen, dan kon Oostenrijk op Duitschland staat maken. Waarbij dan Frankrijk z'n woord kwijt was om Rusland bij te staan — terwijl er niet aan te twijfelen viel of Engeland zou aanstonds naast Frankrijk staan, om de gelegenheid waar te nemen met z'n concurrent Duitschland te kunnen afrekenen.

Niemand wilde oorlog — zei men. Maar ieder was gewapend tot den krijg. Wat zou het eind zijn?

Duitschland liet aan Engeland, Frankrijk en Rusland weten, dat het volkomen vredelievend was. En daarop heeft de Engelsche minister Grey de mogendheden, die buiten het conflict stonden, Duitschland, Frankrijk en Italië, uitgenoodigd tot een bespreking te Londen, of het niet mogelijk zou zijn, de lont te dooven en de twistenden tot vrede te brengen. En tegelijk heeft de Engelsche minister Oostenrijk, Servië en Rusland verzoch niet met wapengeweld te beginnen, voordat de conferentie van gezanten te Londen gedaan had, wat zij kon. Maar het heeft alles niet tot behoud van den vrede mogen leiden, omdat, zooals Duitschland verklaarde Rusland intusschen toch voortging met de mobilisatie der troepen en het brengen van soldaten aan de grenzen.

Dat was de lont in het kruit. En had Oostenrijk 28 Juli aan Servië den oorlog verklaard, waarna Rusland algemeene mobilisatie gelastte, den 1sten Augustus was ook de mobilisatie in ons land volop aan den gang, terwijl we Zondagmorgen 2 Augustus het telegram lazen: Duitschland heeft Rusland den oorlog verklaard.

Wat ontzetting greep ons aan! Wat zou er nu gebeuren ? 't Vreeselykste was te verwachten. En 2 Aug. waren er reeds Fransche vliegers in Duitschland, waarop den 3den Augustus Duitschland aan Frankrijk en België den oorlog verklaart — en de Engelsche vloot gemobiliseerd werd.

't Was een reusachtige brand. De vlammen sloegen wild uit en grepen hoe langs hoe verder rondom zich heen. 4 Augustus verklaarde Engeland den oorlog aan Duitschland en Duitsche troepen rukten bij het Vierlandenpunt België reeds binnen, om 5 Aug. Luik aan te vallen en 6 Aug. Briey te bezetten en aldaar Fransch grondgebied te betreden.

Nu is de eigenlijke oorzaak van den oorlog vergeten. Niemand denkt meer aan den moord te Serajewo in Bosnië. Nu is Duitschland de spil waarom alles draait.

En Rusland, Frankrijk en Engeland — benevens België en Japan hebben een duren eed gezworen om Duitschland te land en ter zee zóo aan te vallen en zóo te bestoken, dat het voor altijd een gevoeligen slag krijgt.

Ten slotte blijkt de Europeesche oorlog een oorlog tegen Duitschland te zijn.

In de ruim veertig jaren na den Fransch-Duitschen oorlog van 1870 is Duitschland tot voorbeeldeloozen bloei gekomen op letterli|k elk gebied en het heeft zijn leger en zijn vloot sterk gemaakt.

En tegen dien bloei van Duitschland gaat de afgunst, van Rusland, en van Frankrijk en van Engeland niet 't minst.

Blijkt het niet, dat Engeland al jaren en jaren bezig geweest is om een bond van staten aan elkaar te smeden, om saam zich te stellen tegenover Duitschland?

En zoo staat Europa in vuur en vlam. Arm België — waar uw grond gedrenkt is met bloed; waar de forten tot puin, de steden tot asch geworden zijn!

Arm Duitschland, , — waar duizenden bij duizenden van uwe zonen vielen op het slagveld!

Franschen en Engelschen strijden nu voort met vernieuwde krachten, en Duitschlands legioenen zullen het hard te verantwoorden hebben! Door België gekomen zijnde, tot Parijs genaderd — kon de uittocht nu wel eens zijn bij Verdun in het Oosten, om naar Duitschland terug te keeren, zonder Parijs te hebben gezien, met een nasleep vanbloed, rouw en ellend.

Waarom toch dit alles? Wie is de schuldige? Waar zitten de aanstokers?

Voor óns spreken de historiebladen. Toen Frankrijk Marokko nam — dreigde de oorlog.

Toen Oostenrijk Bosnië nam — dreigde de krijg.

Toen de Balkanlanden elkander gingen bekampen — was Europa in oorlogsgevaar.

Maar de Heere kwam telkens tusschen beide en Duitschland toonde niet den oorlog te willen maar den vrede te willen bewaren.

Duitschlands Keizer heeft veel voor den vrede, voor den Europeeschen vrede, voor den wereldvrede gedaan.

Maar Engeland was minder kieskeurig — getuige Transvaal. En Frankrijk dacht altijd met haat aan Duitschland om oorzake van de verliezen in 1870. Waarbij Rusland, het land van den knoet, z'n westelijken naburen Duitschland en Oostenrijk van jaar tot jaar met grooter bitterheid aanzag, loerend op een vrijen doorgang door de Zwarte Zee.

Wat is nu de oorzaak van den Europeesehen oorlog? Wie is de aanstoker?

Wij kunnen dat niet in bizonderheden beoordeelen. Maar de oorlog van heden lijkt ons een oorlog tegen Duitschland.

En het doet ons pynlijk aan, dat Engeland naast Frankrijk staat; terwijl het aller zonderlingst is, dat Frankrijk de bondgenoot van Rusland is!

't Russisch Tsaar-isme en de Grieksche Kerk, naast 't Fransche socialisme met het ateïsme — en 't Protestantsch-christelijke Engeland in driebond tegen Duitschland!

Haat, jalouzie, afgunst, naijver! Dorst naar macht, eer, goud, bezit! En dat maakt het zoo vreeselijk, zoo verwoed, zoo onstuimig. Dat maakt dat de dood van den een het leven is van den ander en het leven van den een de dood van den ander. En dat zal een geduchte worsteling geven op leven en dood. Iets anders blijft er niet over. En niemand kan er iets aan doen. En daar zit Nederland nu tusschen in. Als een grasveld te midden van een prairiebrand.

Aan de zee bloot voor Engeland; aan landzijde een weg voor Duitschland.

Vol gevaren. En daarom hebben we ons gewapend; wij, met onze 250,000 manschappen. Om vrede te houden met Engeland en Duitschland. Om vrede te houden met allen. Om ieders vriend te zijn. Om intusschen den Belg en den Duitscher, den Engelschman den Franschman tegelijk te helpen en te herbergen, als hulp en voedsel voor de ellendigen zoo noodig is.

Tot hiertoe bewaarde de Heere ons dierbaar plekje grond. Het is een wonder in onze oogen. We zien het — en we roepen uit: dit is van den Heere geschied!

Mocht Nederland het maar recht verstaan dat het van den Heere is.

En mocht ons volk luisteren naar Da Costa's woord:

't Geheim van allen zegen — Oranje en Neerland hoor't! —

Is in Gods vrees gelegen. Zijn dienst. Zijn gunst, Zijn Woord!

En nu laat ik het hierbij. Misschien schrijf ik nog wel eens spoedig.

Met vriendelijken groet, t.t.FORTUNATUS.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen