Uit de Pers.

Waar we in deze rubriek verleden week  een stuk van mr. Van Apeldoorn hebben ' opgenomen, willen we nu ook een plaatsje ' geven aan een schrijven van dr. De Vrijer, die door mr. Van Apeldoorn bestreden werd. Het stuk luidt als volgt :

Kerkenood en Volksconscientie.

Na het artikel van mijn hand onder boven. ' staanden titel in het nummer van 3 Mei, schreef mr. Van Apeldoorn een tegenwoord op 7 Mei. Gaarne ga ik daar nog op in. Als mr. Van Apeldoorn zou meenen, dat ik mij om de rechtsvraag bij de regeling der predikantstractementen minder bekommer, dan vergist hij zich. Integendeel, die vraag interesseert mij in de hoogste mate. Maar iedereen weet, dat de beslissing in die rechtsvraag nog Jaren duren zal. Zij is niet uit te maken, tenzij de Synode eerst een algemeen : reglement op het beheer aanneme, en er daarna 'n procedure tot in hoogste instantie gevoerd wordt. Intusschen 's de noodtoestand van tal van predikanten tot zulk een toppunt gestegen, dat het niet aangaat eerst nog eenige Jaren te wachten, eer een poging gedaan wordt om daarin te voorzien.

Inderdaad is de Synodale Commissie voor de predikantstractementen uitgegaan van de gedachte, dat een centrale regeling daaran, een regeling die de geheele Hervormde Kerk omvat, noodig is. Op die gedachte steunt het geheele reglement; alleen bij de aanvaarding van die gedachte is het uitvoerbaar. Die gedachte zelve laat zich niet opdringen. Zij moet gekweekt worden door een geweldigen nood, die alom in de pastorieën geleden wordt; zij zal alleen haar kracht vinden in 't solidariteitsbeginsel, dat alle Hervormden moet verbinden om voor de ene Nederlandsche Hervormde Kerk naar draagkracht te offeren. 

Om dat solidariteitsbeginsel in mijn kerk te wekken en te versterken, daarom schreef ik mijn stuk : „Kerkenood en Volksconscientie." Stel nu het geval, dat tachtig procent van de kerkvoogdijen antwoorden : „wij doen niet mee ; procedeer maar, of ge ons geld moogt vorderen", dan kan het reglement niet uitgevoerd worden. Immers dan lijkt het, dat het niet wortelt 'in de volksonscientie. Maar dan behoeft men zelfs niet - te vreezen, dat die procedure gevoerd al worden ; want als het niet in de volksonscientie zou liggen om uit zijn plaatseijke kerkekas mee te dragen in solidariteit et de geheele Kerk, waar men toch een deel van is, dan is de hoofdelijke omslag der individueele leden voor de Centrale kas zeer een mislukking; De Kerk kan haar leden wel overtuigen ; maar met dwang bereikt zij het niet. De hoofdelijke omslag zal slechts slagen, als het volksgeweten haar aanneemt als georganiseerde vrijwilligheid. En ik heb nog den moed te meenen, dat ons volk voor dat denkbeeld der georganiseerde vrijwilligheid voor de geheele Kerk te winnen is. De ongeorganiseerde vrijwilligheid is vrijwel veral mislukt. Ook de Gereformeerden — meesters in het organiseeren — vervangen overal de wisselvallige collecte door vaste bijdragen. En wil onze Herv. Kerk haar kaakter van volks-Kerk behouden, dan zal zij haar inkomsten moeten organiseeren over het geheele land.

Ten slotte wil ik ook nog ingaan op dat, wat mr. Van Apeldoorn de „schandelijke" dwang noemt, die het nieuwe reglement wil uitoefenen op de Gemeenten, die haar bijdragen aan de Centrale kas weigeren en dan bij vacature geen predikant zouden, krijgen, aleer zij het achterstallige hadden aangevuld. Ook hierbij moet m.i. ondersteld worden, dat het nieuwe reglement inderdaad overwegend aanvaard wordt; dat dus de volksconscientie het als billijk en noodzakelijk erkent. Zoodat alleen zou overblijven de enkele onwillige. Mag nu de vervulling van den nood van talloozen en mag het behoud van de Kerk als geheel, afhankelijk gemaakt worden van den onwil van enkelen ? En zal ooit een reglement mogelijk zijn, waarin niet de enkele onwillige op eenige wijze gedwongen wordt ? Ik ben ten volle overtuigd, dat het mr. Van Apeldoorn slechts om het recht te doen is. Maar ik ben ook bevreesd, dat verschillende lakschen en onwilligen, verschillenden, die slechts op hun eigen plaatselijke gemeente letten, met blindheid voor het groote geheel, zich zullen wegbergen achter de rechtsvraag, die nog jaren voor de boeg heeft.

Het is dus niet uit minachting voor het recht, maar het is om de urgentie van den nood, dat ik de rechtskwestie niet voorop stelde. Men kan aan den schreienden nood in de pastorieën geen hulp brengen door te wijzen op de rechtsvraag; maar door onmiddellijke plaatsing van aller schouders onder de groote zaak. Om dezelfde reden zweeg ik in mijn stuk oyer de richtingskwestie, die minstens even belangrijk en minstens even netelig is als die van het beheersrecht onzer Kerk. Het gaat bij mij om het ontzettend besef van wat er door zoo velen van mijn collega's en hun gezinnen in den meest letterlijken zin van het woord geleden wordt. En ik wilde het geweten van mijn volk wekken om dien nood te zien, om de persoonlijke verantwoordelijkheid in dezen te gaan voelen. Wanneer mij dat gelukt, dan komt ook de rechtsvraag in een heel ander licht. Dan is er een gemeenschappelijk rechtsbesef, waaruit de gemeenschappelijke daad en het offer mogelijk zal zijn. Dan is er een gemeenschappelijk besef, dat niet de huidige nood der predikanten het ergste is ; want die is nog maar een enkel symptoom van iets veel diepers : de algemeene geestelijke nood van de wereld en van ons volk. Bij zoo iets geweldigs moeten groote daden, niet van geweld, maar van gemeenschap volbracht worden. En daarom sprak ik van kerkenood en volksconscientie.

Odijk. Dr. M.J.A. de Vrijer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen