Rondom Groen van Prinsterer.

III.
Maar hoe is het nu toch mogelijk, dat ons volk, ons Nederlandsche volk, dat stoere Calvinistische geslacht zóó ver op den verkeerden weg is afgeweken?
Waar zijn de dagen van Willem den Zwijger, van Maurits, van den grooten koning-stadhouder, van Bogerman, Voetius, Cats, Huygens? Vergeten! Hun namen worden nauwelijks meer genoemd. Men heeft thans andere „mannen van naam".
Ach, hoe is het fijne goud van ware godsvrucht verdonkerd! De ware belijders van het Evangelie waren weggestorven en anderen namen hun plaatsen niet in. Vrome klanken hoorde men veel en ook veel onvroom gekijf over beuzelingen, maar het geklank der reine, zilveren bazuinen uit het Sion Gods werd haast niet gehoord.
D o o d e  r e c h t z i n n i g h e id hing als een loodzware wolk over ons land.
En toen kwamen de predikers van dat nieuwe, v a l s c h e Evangelie. Vuur tintelde in hun oog, warm en vol was hun stem, een b l ij d e  b l o o d s c h a p  meenen zij te hebben en onvermoeid spraken en schreven en lokten ze totdat ons volk — voor een deel tenminste — de hand uitstak naar dien zoeten beker vol zwijmelwijn, zich zat dronk en mee zong van „vrijheid, gelijkheid en broederschap".
V r ij h e i d — maar niet de vrijheid, die er voor de kinderen Gods in Christus Jezus is!
G e l ij k h e i d — maar niet aan de voet van het Kruis!
B r o e d e r s c h a p — maar niet aan de tafel des Heeren!
En die nieuwe drank, die g i f drank, werd geschonken in oude, welbeproefde bekers. G o d s d i e n s t i g  was ons volk nog altijd. Daarom hulde die nieuwe wijsheid zich dan ook in het oude, welbekende, godsdienstige, bijbelsche kleed. Teksten werden aangehaald, verdraaid en bijeengepast, om maar te bewijzen, dat L u t h e r  en  C a 1 v ij n, ja, dat ook eigenlijk P e t r u s  en  P a u 1 u s, de leer van den Heere Jezus .......... niet volkomen begrepen hebben. De mannen der Revolutie — zij waren het, die Jezus' leer voor het eerst tot op den bodem klaar doorzagen! Orthodoxe predikanten dansten mee om den Vrijheidsboom. We hoorden 't reeds, hoe zalvend-vroom de Haagsche leeraar Van der Palm de Revolutie weet te bespreken! Niet ineens waren de verkeerde ideeën er bij ons volk in gekomen. De hoogere standen waren begonnen er mee te dwepen. Die standen, die nooit in hun meerderheid Calvinistisch zijn geweest. De nakomelingen van de L i b e r t ij n e n  uit de 16de en van de Remonstranten uit de 17de eeuw.
In het eerst hield de na-werking van het Calvinisme het verkeerde nog tegen. De geest der groote Reformatoren was hier een kracht, om menige dwaling te wederstaan. Maar er kwam verslapping. En hun volgelingen spartelden nog wat tegen, maar het was een verloren strijd. De nieuwe ideeën onder de hoogere standen en onder de intellectuëelen gekoesterd en geleerd, zakten door naar den burgerstand. De hoogere klassen hadden ze mooi gevonden voor een twistgesprek aan de Hoogeschool of een prettig praatje in de salons of op de sociëteit. Maar de lagere klassen, toen ze er den reuk van kregen, zeiden: leeringen wekken, maar voorbeelden trekken. Theorieën, vooral zulke mooie theorieën, moesten in de practijk worden omgezet. En zóó had de Revolutie bij ons de zegepraal behaald!
Wèl was er nog een volk, dat geen wierook brandde voor de godin der vrijheid. Een  t a 1 r ij k  volk ook nog wel. God heeft al de eeuwen door groote en wondere bemoeienissen gehad met Nederland, het Israël van het Westen. Maar ze bemoeiden zich niet met de zaken des lands. Dat lag altemaal in het booze en was uit den booze. Zij zaten met een boeksken in een hoeksken, in vrome overpeinzingen verdiept. Zij zongen hun psalmen — vaak was 't psalmen zuchten — lazen hun „oude-schrijvers", liefst zaten zij bij de geschriften van Engelsche dominé's van vroeger; bemoeiden zich met geen politiek, wat, meenden ze, hun ziel schade kon doen en telden de dagen der jaren huns levens, die weinige zijn, kort van duur en zat van onrust.
Vrome menschen vaak. Vrome mannen en vrouwen, maar die den rechten kijk op het leven, op het publieke leven, misten. Die averechts verkeerd lazen in het boek der historie, waarin Gods gangen openbaar zijn. Vrome menschen — maar die tegen de golven der Revolutie geen dammetje zelfs opwierpen. En zoo hadden die golven vrij spel. Ook in Nederland!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen