GEESTELIJKE OPBOUW

Christus regeert Zijn Kerk, door Zijn Geest en Woord, in den weg der ambten. Daarom geen paus. Daarom ook geen Overheidsregeering in de Kerk, ook geen Overheidstucht op de erve van den Christus-Koning.
Allen die in meerdere of mindere mate de tucht in de Kerk opdragen aan de Overheid hebben gedwaald. Noch Luther, noch Zwingli mogen in deze onze leidslieden zijn. Noch bij de Erastianen noch bij de Remonstranten ligt in deze onze sympathie.
Luther is niet bij machte geweest, door zijn anthropologisch standpunt (de anthropos, de mensch in 't middelpunt zettend) uit de belijdenis van Christus' Koningschap een eigen regeering en tucht voor de Kerk af te leiden. Den vorm achtte Luther niet hoog, ook de vorm van Kerkregeering was hem eene uitwendige en onverschillige zaak. Daarbij kwam zijn beschouwing van de Overheid als „voornaamste lid der Kerk" (praecipuum membrum ecclesiae), waaruit hij de gevolgtrekking maakte, dat de Overheid hare voorname zorg moest besteden aan de regeering der Kerk en de zuiverstelling van Gods zaak. Als een deel van haar souverein gezag werd ook de regeering der Kerk naar voren geschoven en zoo werd de Kerk als onderdeel van de Staatsmacht genoemd, om door de Overheid te worden geadministreerd. Onder Melanchton's inspiratie oefende zij die macht al spoedig uit door consistoriën, door de Overheid uit theologen en rechtsgeleerden saamgesteld. Zoo waren er drie standen in de Luthersche Kerk: de regeerstand (ordo politicus) d.i. de Overheid, bij wie de uitwendige regeering berust. Zij had het recht tot aanstelling, onderhoud en ontslag der dienaren, tot stichting der Kerken, tot regeling der godsdienstoefening, tot reformatie der leer, tot uitoefening der tucht enz. Daarnaast was de leerstand (ordo ecclesiasticus), d.i. de predikanten, die het Woord en de Sacramenten moeten bedienen; en in de derde plaats de leekenstand (ordo oeconomicus), d.i. de gemeente, die te gehoorzamen heeft.
Zwingli oordeelde tenslotte, dat God Zijne souvereinitait niet alleen over den Staat, maar ook over de Kerk aan de Overheid heeft opgedragen. Uit dit beginsel volgt van zelf dat de regeermacht in de Kerk bij de Overheid berust. Christus is dan wel Profeet, die de waarheid verkondigt, en wel Priester, die zich voor ons offerde, maar Hij is geen Koning, bij Wien de regeering berust; deze komt toe aan de Overheid. Zoo is het in de Duitsch-Zwitsersche reformatie niet tot eene zelfstandige Kerkregeering igekomen.
Later hebben zioh de Erastianen op het standpunt vani Zwingli gesteld om de Overheidstucht te verdedigen. Thomas Erastus, naar wien zij zich noemden, te Baden in Zwitserland geboren, 1524, studeerde, naar de gewoonte dier dagen, aan meer dan ééne Universiteit en in verschillende wetenschappen. Te Bazel oefende hij zich in de Theologie; te Bologne en te Padua in de Filosofie en in de Medicijnen. Hoewel in het algemeen als bekwaam the­oloog de Gereformeerde opvatting toegedaan, week hij met Zwingli in de beschouwing over de verhouding van Kerk en Staat van de anderen af.
Te Heidelberg professor in de Medicijnen zijnde en lid van den kerkeraad, kwam hij in strijd met Olevianus, een leerling van Calvijn, toen deze een nieuwe Kerkorde wilde opstellen met een vaste orde van kerkelijke tuchtoefening. Erastus werd daar bij gesteund door de Juridische faculteit. Het ging om „Staatskerk" of Vrije, Gereformeerde Kerk. Na tien jaar heeft Olevianus het pleit gewonnen, maar onderscheidene Luthersche en Zwingliaansche elementen werden in de Kerkorde van den Paltz opgenomen.
Na den dood van Erastus is door den man, die met zijn weduwe getrouwd was, uit de nagelaten papieren een opstel gepubliceerd, dat 't titel droeg: „Of de kerkelijke discipline op Goddelijke autoriteit rust, dan wel een verzinsel van menschen zij". (Explicatio gravissimae quaestionis, utrum excommunicatio mandato nitatur divino, an cogitata sit ab hominibus). Beza, de Calvinist, schreef daartegen; en wel een verhandeling: „Over de Ouderlingen" en een tractaat: „Over de kerkelijke discipline". Dit had ten gevolge, dat zoowel in Engeland als hier te lande veel over deze aangelegenheden werd gesproken en geschreven met gevolg dat in Engeland een aanzienlijke groep, Erastianen geheeten, hem volgde en in ons land de Libertijnen en Remonstranten zijn beginselen in de Kerkregeering trachtten in te dragen. Prof. Bavinck zegt, dat later de Rationalisten en vele nieuwere theologen op zijn voetspoor de Overheidstucht verdedigd hebben.
Men ontleende daarvoor z'n argumenten niet aan het Nieuwe-, maar aan het Oude Testament. Men beweerde, dat in het Oude Testament geen kerkelijke tucht, maar alleen Overheidstucht en straf was. De Overheid roeide zelfs de ketters uit. Godvruchtige koningen als Asa, Jehu, Hiskia, Josia e.a. hebben de hoogten weggenomen enz. (1 Kon. 15 vers.12; 2 Kon. 10 vers 18; 18: 4; 23 vers 1; 2 Kron. 31 vers 1; 34 vers 33).
Men zag daarbij geheel over het hoofd, dat naar Gods raad en welbehagen onder de Nieuwe Bedeeling het typisch Koningschap in Christus' Koningschap is vervuld en dat de Kerk des Heeren over gansch de aarde uit het volksleven is uitgewikkeld en los naast den Staat is komen staan; dat de geestelijke tucht van de burgerlijke straf onderscheiden is geworden.
De Erastianen moesten wel erkennen, dat in het Nieuwe Testament in onderscheidene teksten een beginsel van tucht en van uitsluiting uit de gemeente ligt. Dat is ook eenvoudig niet te ontkennen. In Matth. 18 vers 17: „Zeg het der gemeente", ligt de macht der gemeente, om, bij hardnekkig verzet, uit te sluiten. Evenzoo volgt dat recht van uitsluiting uit de teksten over de sleutelmacht in engeren zin (Matth. 16 vers 18; 18 vers 18; Joh. 20 vers 23; 1 Cor. 5 vers 2, 13; Titus 3 vers 10; 2 Joh. vers 10; Openb. 2 vers 6, 14, enz.).
Maar nu maakten de Erastianen een uitvlucht in deze, door de bewering hunnerzijds, dat dit in het Nieuwe Testament zóó voorkomt, omdat toen de Overheid heidensch was! En nu de Overheid de christelijke belijdenis is toegedaan moet, evenals in het Oude Testament, aan haar de tuchtoefening worden opgedragen en toevertrouwd.
Men gaat dus van de gedachte uit, dat God Zijne souvereiniteit over Kerk en Staat beide aan de Overheid heeft opgedragen en dat kerkelijke en burgerlijke straf in beginsel gelijk zijn.
't Springt in het oog, dat de Erastianen hier de dingen verwarrend dooreenhalen. Want zeker is God de eenige Souverein èn in den Staat èn in de Kerk. Maar Hij oefent Zijne heerschappij over de Kerk anders uit dan over den Staat!
Staat en Kerk staan gecoördineerd (nevens elkaar geschikt) naast elkaar, zijn elk op eigen terrein souverein onder een eigen rechtsbedeeling en zijn in hoogere orde gelijkelijk gesubordineerd (ondergeschikt) onder de souvereiniteit van God Almachtig.
Ook onder een christelijke Overheid blijven Staat en Kerk wezenlijk onderscheiden. Tucht en straf zijn principieel onderscheiden. De Overheid straft op haar terrein. De Kerk heeft haar ambten, om in Christus' naam het Woord te prediken (profeet), barmhartigheid te oefenen (priester) en tucht te oefenen, desnoods met uitsluiting uit de Kerkgemeenschap (koning).
(Wordt voortgezet).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen