De kleine luijden

Wanneer Burenga met Rijpkema in gezellig gesprek de maatschappelijke toestanden behandelde, ging dat een weinig anders dan het voorheen plaats had. Vroeger lag naar zijn meening de schuld van de wanverhoudingen in het leven bij een déél van het volk, met name bij den vierden stand, die niet tevreden met de plaats welke in het leven werd ingenomen, hooger op wilde en daardoor aan het muiten sloeg ; nu stemde hij Rijpkema toe, als deze zeggen ging dat héél het volk gezondigd had. Niet alleen de werknemers, maar ook de werkgevers. Door te weinig hun verantwoordelijkheid te gevoelen jegens hun ondergeschikten, en misbruik te maken van hun afhankelijke positie. Door voor te weinig loon te veel van hun krachten te vergen, en eigen winst uit het bedrijf of beroep liefst zoo hoog mogelijk opgevoerd te krijgen, zonder stil te staan bij de vraag, of degenen, door wier inspannenden arbeid dat alles mede verkregen werd, nu ook geen recht hadden op eenigszins ruimer bestaan met minder zorgen.
Zoo was Rijpkema er toe overgegaan, ten spijt van anderen, om zijn volk hooger loon uit te keeren en op bescheiden voet te doen deelen in de bizondere inkomsten, die het bedrijf opleverde. Met gevolg, dat tusschen hem en zijn personeel een alleraangenaamste verhouding bestond, zonder dat daardoor de eerbied voor het gezag uit het oog verloren werd, of de kist tot den arbeid verminderde. En Burenga was hem na rijp beraad hierin gevolgd. Doch juist daardoor kreeg Zorgvliet weldra bekendheid, méér dan tot heden. In wijden omtrek werd er over gesproken, dat hier door 'n paar voorname boeren, die vrij wat in de melk te brokken hadden, gebroken was met 't oude regiem, waardoor de verhoudingen een heele wijziging ondergingen. Wèl waren er, die dit een bedenkelijk verschijnsel vonden, omdat het gevaar bestond dat bij het reiken van den vinger, de geheele hand begeerd werd en de maat van het „hebben" bij een mensch van nature, onverschillig wie hij is, nooit vol komt, doch daar stond ook weer tegenover, dat door deze toenadering van patroonszijde althans getoond werd dat men door samenwerking tusschen de verschillende standen, de oplossing van het maatschappelijk vraagstuk wilde trachten te verkrijgen.
Niemand verheugde zich hierover meer dan ds. Randwijk. Dit was het juist, wat hij dien avond in die volksvergadering bij Stevens beweerd had als te zijn ,,het" middel tot wegneming van vele grieven, en zonder daar bepaald propaganda voor te maken, had hij door heel zijn optreden en spreken met allerlei slag menschen, in deze richting gewerkt, 't Gevolg werd dat tot hiertoe in zijn gemeente niet die storingen in de bedrijven voorkwamen, waarvan de couranten elken dag spraken. Van stakingen, met al de ellende die daaraan verbonden is, wist men in Zorgvliet niet af, evenmin als van collectieve contracten. Men vertrouwde elkaar ; men leefde nog min of meer patriarchaal met elkaar, en toen door het optreden van Rijpkema en Burenga bleek, dat zij een open oog hadden voor de bizondere nooden van den tegenwoordigen tijd, was daarmede althans aanvankelijk voorkomen, dat de splijtzwam, die elders tusschen patroons en werklieden zooveel verdeeldheid bracht, hier voedsel kreeg. Terwijl zij zich daardoor in de gunst en achting van het volk stegen.
Na al dit meegedeelde is het zeker te begrijpen, dat het onder het gesprek tusschen Sander en Jasper, aanstonds de belangstelling van Burenga had. Alleen kon hij er nog niet mee voort, dat zonde en genade, zooals Sander 'het noemde, ook hier een beslissenden invloed hadden. De menschen maakten toch zélf de toestanden ?
„'t Is toch maar zóó, dat wanneer elk op zijn plaats is en doet wat hij als mensch verplicht is te doen, daarmede vele moeilijkheden uit den weg geruimd zijn" merkte Burenga op.
„Ja, daar spreek je een waar woord, maar vergeet niet, dat de mensch van nature beheerscht wordt door een onzalige macht, die hem tot alle kwaad aanspoort en verhindert om te doen wat goed is. Als elk op zijn plaats was, dan hadden wij hier op aarde den paradijstoestand behouden. Nu zijn de menschen liefhebbers van zichzelven geworden, wat in alle handelingen uitkomt, zonder dat ook maar één vrij uitgaat" — zei Sander.
„Maar jou bent als koopman verplicht den menschen goede waar te verkoopen voor hun geld, en Jasper heeft in zijn functies zoo nauwgezet te zijn als wij het van hem gewoon zijn, en ik moet in het boerenbedrijf op mijn plaats wezen, daarbij elk 't zijne gevende".
„Alles goed en wel, maar je weet wel dat het vaak anders gaat. Dat de koopman zoo gemakkelijk in de verleiding komt om minderwaardige kwaliteiten met veel winst van de hand te doen — vele menschen kennen het onderscheid niet tusschen best en minder best — en dat 't eigenlijk in de lijn van aller leven ligt om zoovéél mogelijk te ontvangen, om zoo weinig mogelijk uit te geven, en bij alles wat hij doet zichzélf op 'het .oog te hebben".
Wie zegt dat dit niet mag ? " Dat mag niet".
„Dat behoort niet zoo"
„Wie zegt, dat dit niet zoo behoort ? " „Nu ja, dat zegt mijn inborst mij". ,,Goed. Aangenomen dat alle menschen zulk een inborst hebben, die hun dat zegt, maar waarom doen zij dan daar niet naar ? "
„Omdat zij niet willen. Omdat zij daartoe te lamlendig zijn".
„Maar vindt je dat niet tegenstrijdig ? Hun inborst zegt hoe het móét, zal het goed zijn, en tóch willen zij dit niet".
(Wordt vervolgd).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen