WAT DE PERS TE LEZEN GEEFT

Natuur en Genade
Prof. dr. H. Dooyeweerd, hoogleeraar aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, heeft te Rotterdam een lezing gehouden over : Natuur en Genade en verklaarde zich daarin een tegenstander van de „twee-terreinen-leer". Bij velen is de opvatting geweest en is dat nog : dat de Wetenschap tot het terrein der Natuur betoont en de Religie tot dat der Genade. Twee gescheiden terreinen dus. Dat was ook het bezwaar bij velen tegen de Vrije Universiteit, omdat men wel van „neutrale wetenschap" op het terrein van de Natuur wilde weten, maar niet van Christelijke Wetenschap. Men deed de Wetenschap wortelen in de autonome menschelijke Rede en het Rationalisme ontplooide groote kracht door den ijver van vele talentvolle mannen der neutrale Wetenschap-De Religie en de Genade hadden daarmee niets te maken.
In Duitschland grondt men nu de Wetenschap op de Nat. Socialistische wereldbeschouwing ; een „geestelijke" bodem, maar niet gefundeerd in Gods openbaring en Zijn souvereiniteit. Tegelijk komt in dat land echter een strooming op, die zich kant tegen heel de gedachte van een Christelijke cultuur: de dialectische theologie van Barth en Brunner, die dezelfde tegenstelling maakt tusschen Natuur en Genade, zij het onder andere woorden. Geen Christelijke Wetenschap, geen Christelijke politiek, is daar het wachtwoord.
't Blijkt telkens wel, dat het waarlijk maar niet „slechts" een theologische kwestie is. 't Gaat er om, of heel het tijdelijk geschapen leven een eigen wortel heeft, in de natuurlijke orde, waar Christus buiten staat; óf dat we Jezus hebben te erkennen als de eenige en volkomen wortel van heel 't geschapen leven. Handhaaft de natuurlijke orde zich zelfstandig tegen Christus, of is Christus de grond van alles ?
De Schrift kent die tegenstelling van de twee terreinen. Natuur en Genade, niet. Voor de Schrift ligt de gansche natuur in het booze om der zonde wil. Door den val van den mensch is heel het geschapen leven gevallen. En daarom maakt de Schrift niet de scheiding en tegenstelling van Natuur eenerzijds en de Genade anderzijds. Maar de Schrift spreekt van zonde, die over alles gaat en van genade, die nu over het geheele leven is geopenbaard in Christus. De tegenstelling wordt niet : Natuur en Genade, maar : Zonde en Genade.
De tegenstelling : Schepping en Genade is geboren uit het zoeken om verbinding te brengen tusschen 't Christendom en de heidensche Wijsbegeerte, die zich zoo prachtig scheen aan te sluiten bij de Christelijke leer. De menschelijke filosofie kreeg zoo een eigen wortel. Leerde Augustinus nog, dat het menschelijk denken niet zelfstandig is en het licht van Gods Openbaring noodig heeft, de groote Roomsche wijsgeer Thomas van Aquino ging het autonoom-zijn van de menschelijke rede leeren, wat samenhangt mat de Roomsche beschouwing van de boven-natuurlijke gave van het beeld Gods, dat aan de natuur des menschen is toegevoegd, waardoor de menschelijke natuur en de menschelijke rede meer zelfstandigheid krijgt dan bij het Protestantisme van Gereformeerden huize. Die menschelijke natuur zelve is, volgens Roomsche opvatting, door den val ook niet geschonden, daar slechts de toegevoegde boven-natuurlijke gave door de zonde is weggevallen; de mantel is afgevallen, maar de eigenlijke natuur des menschen is niet geschonden en zoo kan uit de Natuur een eigen wetenschap opgebouwd worden.
De Roomsche zondeval-opvatting speelt hier een groote rol; de menschelijke natuur, ook zijn rede en gevoelsleven, is niet aangetast en geschonden. Bij Thomas van Aquino voert de Genade de Natuur alleen hooger op; de Bovennatuur wordt op de Natuur opgebouwd en zoo wordt de Natuur door de Genade opgevoerd tot een hoogere trap van volmaaktheid. Vandaar bij hem een compromis tusschen Goddelijke openbaring en natuurlijk denken en een
overnemen van de heele natuurbeschouwing van den heiden Aristoteles, wiens natuurlijke orde haar oorsprong vindt in de Rede en niet, zooals de Schrift leert, in Gods souvereinen wil. Dit is nog steeds 't Roomsche synthesestandpunt.
In de late middeleeuwen kwam tegen Thomas' beschouwing een beweging op, onder leiding van Willem van Occam : het Nominalisme, dat echter van Gods wil een despotieke willekeur maakt en tot de slotsom komt, dat Natuur en Genade volkomen met elkaar in strijd kunnen zijn.
Door de twee terreinen uit elkaar te breken, baande dit Nominalisme in ieder geval den weg voor de Reformatie.
Erkenden Humanisme en Renaissance geen Bovennatuur meer, daar zij alles natuurlijk willen verklaren, de Reformatie leert de menschelijke natuur uit de lijn der Genade te zien en breekt met de Roomsche leer van de onbedorvenheid dier natuur. Echter plaatst ze niet consequent de Wetenschap op die nieuwe lijn Luther is het Nominalisme nooit te boven gekomen en heeft het wereldleven diensvolgens overgelaten aan „'t gezonde denken". In den jongsten tijd wordt dit nominalisitisch dualisme met de grootste scherpte doorgevoerd. Melanchton wist voor de Wetenschap niets anders dan het compromis der heidensche wijsbegeerte te geven. Was daarvoor het vuur van het geloof in Wittenberg ontbrand ?
Wij moeten niet hebben de twee-terreinen-leer, maar Christus moet gezien en gekend worden als de wortel óók van ons denken. Daarom Christelijke Wetenschap, Christelijke politiek. Geen dualisme tusschen Gemeene Gratie en Bijzondere Genade, want dan verdwijnt alle kracht en pit uit ons christelijk leven. We zouden dan eindigen, waar Melanchton was. De verhouding kan slechts zijn, dat de Bijzondere Genade de wortel is van de Gemeene Gratie. Buiten Christus is Gods aangezicht in toorn afgewend. In Christus openbaart God Zich aan ons ; dat is de wortel der Gemeene Gratie. In Christus behoeven we niets prijs te geven. In Hem vindt alles op deze wereld zijn vervulling. Het Christendom mag en wil het niet anders zien. Gebrek aan belangstelling in de Christelijke Wetenschap is alleen te verklaren uit inzinking van het ware geloofsleven.
Met een warm woord van aanbeveling voor de Vrije Universiteit als „instelling van het geloof" eindigde prof. Dooyeweerd zijn belangwekkende rede.
 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen