Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

UIT DE HISTORIE

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

UIT DE HISTORIE

DE REFORMATIE IN NEDERLAND

5 minuten leestijd Arcering uitzetten

DE REFORMATIE IN NEDERLAND
I.

Dr J. A. Nederbragt, schrijver van „De wereld een chaos ? ", was onlangs zoo vriendelijk, mij een exemplaar te doen toekomen van een werkje van zijn hand, dat hij te Budapest in de Duitsche taal heeft gepubliceerd. 1) Onder den titel „Calvinisme" geeft de auteur een verzameling opstellen, die elk voor zich een afgerond onderwerp behandelen, maar die toch tezamen den Calvinistischen geest vertolken. In een van zijn bijdragen schetst dr Nederbragt de geschiedenis der Hervorming in Ne­derland. Om twee redenen willen wij den inhoud van een en ander hier weergeven. In de eerste plaats is hetgeen de schrijver ten beste geeft, de moeite van het kennisne­men meer dan waard. En vervolgens brengt de stof ons in de sfeer van den 31sten October, den dag, waarop wij elk jaar weer opnieuw herinnerd worden aan de machtige religieuse beweging der zestiende eeuw, die niet beperkt wordt door het optreden van Luther te Wittenberg.
Omstreeks het jaar 1900 verscheen er in Amerika een boek, dat handelt over de Puriteinen in Nederland, Engeland en Amerika.
Men weet, hoe met name de Puriteinen het Woord van God practisch hebben willen toepassen op alle terreinen van het leven. Volgens hen kwam het niet alleen op de leer, maar ook op het leven aan. Het Latijnsche „purus", waarmede het woord „Puriteinen" in verband staat, beteekent dan ook „zuiver" en „rein".
Wanneer de Amerikaansche schrijver, Douglas Campbell, een onderzoek instelt naar den oorsprong van het Puritanisme, dan komt hij ook tot de geschiedenis van óns land vóór de Reformatie.
„Van alle Germaansche volken", zoo zegt hij dan, „hebben de Nederlanders den oud-vaderlijken geest het trouwst bewaard".
Hebben aanvankelijk de Romeinen ons land zeer sterk en gunstig beïnvloed, — later, in de Middeleeuwen, was het Italië, dat bevruchtend op onze cultuur inwerkte. Op het gebied van handel en verkeer namen wij onder de volkeren niet de laatste plaats in, en onze relaties met andere landen kwamen onze eigen beschaving beduidend ten goede.
Campbell gelooft, dat de trap van ontwikkeling, welke wij destijds bereikt hebben, moet worden toegeschreven aan historische en geographische factoren, afgezien van religieuse motieven, die er óók zijn.
De landbouw ten onzent was zóó ontwikkeld, dat men onze vaderen in dit opzicht wel de leermeesters van het overige Europa genoemd heeft. Handel en industrie bloeiden welig, en wanneer men weet, dat Campbell niet aarzelt, om Nederland als het industriegebied bij uitnemendheid te kwalificeeren, dan verstaat men, dat wij ongetwijfeld de bovenste sporten van den ladder der beschaving dier dagen hebben ingenomen.
Ook op het gebied van bouwkunst en woning-inrichting mogen wij met eere genoemd worden. En wat de schilderkunst betreft, — in dit opzicht zeggen we niet te veel, wanneer we beweren, dat onze schilders een wereldvermaardheid bezitten, waarop geen enkel ander land bogen kan.
Onze politieke inzichten ontwikkelden zich, zooals men dat van een vrij volk, dat zijn land aan de zee ontrukt heeft, verwachten kan. Het karakter van den zeeman, die als het ware alleen met God, de natuur en zichzelf van doen heeft, typeert in zekeren zin den echt Nederlandschen burger, die zijn land en zijn vrijheid liefheeft. Gaarne hebben we steeds ieders heer, , maar niemands knecht willen zijn. Hier komt bij, dat het huiselijk leven, zooals dat hier te lande gevonden werd, nergens elders werd aangetroffen. Ongunstige uitzonderingen daargelaten, kregen de kinderen een goede opvoeding, en de plaats, welke de Bijbel in ons volksleven innam, kan niet licht te hoog worden aangeslagen. Sedert de uitvin ding van de boekdrukkunst was de Bijbel het, meest-gelezen boek. En dat wij een theologiseerend volk geweest zijn, wordt door iedereen erkend : hetzij men dit als een deugd, dan wel als een hebbelijkheid waardeert.
Tot zoover Douglas Campbell, wiens beschouwingen wij hier in hoofdzaak weergaven.
Door zijn betoog wil de Amerikaansche schrijver aantoonen, dat allerlei maatschappelijke, politieke en andere factoren er toe medegewerkt hebben, om, onder Goddelijke beschikking, de Nederlandsche volksgeest ontvankelijk te maken voor de Reformatie.
De Hervorming kwam op Gods tijd. Eerst in Frankrijk ; in Duitschland en in Zwitserland.
Toen Luther op den 31sten October van het jaar 1517 aan de Slotkapel te Wittenberg zijn 95 stellingen sloeg, gaf hij uiting aan wat er allerwegen in de volksziel leefde.
Reeds jaren vóór 1517 werd er in de Fransche hoofdstad een kring van mannen gevonden, die een komende vernieuwing op kerkelijk en geestelijk gebied zeer stellig verwachtten. We herinneren hier aan den arbeid van Lefèvre d'Etaples, die al in 1509 en 1512 van zijn Schriftuurlijke overtuiging blijk gaf, hetgeen valt op te maken uit geschriften, die hij in genoemde jaren in het licht gaf. Door Calvijns optreden te Geneve echter, brak de zuiver reformatorische beweging zich eerst krachtig baan. Ook Zwingli heeft het zijne bijgedragen aan de verbreiding der beginselen, die vele eeuwen onder een korenmaat waren gesteld.
Zoo kunnen Luther, Calvijn en Zwingli beschouwd worden als de leiders der Reformatie, die, ondanks bepaalde landelijke en persoonlijke verschillen, uitging van één principe, hetgeen uiteenvalt in drie deelen : het gezag der Heilige Schrift, de absolute autoriteit Gods, en de verlossing des menschen uit genade alleen.
Op grond van het feit, dat Nederland grenst aan het land, waar Luther met zooveel zegen heeft gearbeid, zou het niet onmogelijk geweest zijn, dat ons volk zich voor de Luthersche Reformatie ontvankelijk had betoond. De gang van zaken was echter anders. Weliswaar werd Luthers daad hier met vreugde begroet, maar de Luthersche theologie heeft hier geen klankbodem gevonden, wat van het Calvinisme wèl kan gezegd worden. Het lag in de lijn van heel ons volkskarakter, om de voorkeur te geven aan de heldere lijnen, die de Hervormer van Geneve trok, boven de meer vage van Luther. Het is zeer de vraag, of onze strijd tegen Spanje met zooveel energie en overtuiging zou zijn gevoerd, wanneer de Hervorming hier te lande in Lutherschen geest zich had voltrokken. In het Calvinisme toch was de waarborg voor het streven naar vrijheid en zelfstandigheid sterker aanwezig, dan in welke beweging ook.

1) Kalvinismus, Studiën und Skizzen, Budapest 1938, Sylvester-Druckerei. d. Z.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 oktober 1939

De Waarheidsvriend | 10 Pagina's

UIT DE HISTORIE

Bekijk de hele uitgave van donderdag 26 oktober 1939

De Waarheidsvriend | 10 Pagina's