Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Gereformeerd of Doopersch

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Gereformeerd of Doopersch

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wij zullen ons niet lang bezighouden met de vraag, of de genoemde verschijnselen Doopersch zijn. Zekere verwantschap met Doopersche dwalingen is er ongetwijfeld, maar wij zien de zaak toch nog wat anders. Ook in den bloeitijd van de gereformeerde religie is haar aanhang niet zoo groot geweest, als men zou willen opmaken uit den overheerschenden invloed, dien zij in ons volksleven heeft uitgeoefend. Het klinkt zelfs haast ongeloofelijk, dat het Calvinisme destijds 10 tot 15% van ons volk uitmaakte.

Het overgroote deel was alzoo niet gereformeerd van overtuiging, al ging het ook naar de gereformeerde religie over voor zoover het niet Roomsch bleef. Niet zelden was dit zeer afhankelijk van de houding van den pastoor ter plaatse. Het komt toch voor, dat het eene dorp protestantsch en een naburig dorp Roomsch is.

Dooperschen, Remonstranten, Piëtisten, Hattemisten, Hebreërs en nog meerdere secten, die hier genoemd konden worden, begonnen zich reeds spoedig na de reformatie te openbaren, of bewijzen althans, dat de zaden van deze sectarische verschijnselen in den tijd der reformatie (en zelfs wel vóór dien) in ons volk aanwezig waren. En waar het niet tot de zuivere religie kwam, ontkiemden niet alleen die zaden, maar zij schoten welig op, sterkten zich vaak aan de gereformeerde religie en brachten allerlei mengeling en strijd te weeg.

Men kan daarbij merkwaardige dingen aantreffen. Wie de voorgeschiedenis van de Dordtsche Synode bestudeert, zal ontdekken, dat verschillende Remonstrantsche predikanten in Noord-Holland benoorden het IJ stonden, waar het modernisme nog altoos zijn zetels heeft. Een andere merkwaardigheid is, dat verschillende van die predikanten voormalige pastoors waren.

Indien men de kaart bestudeert op piëtistische en mysticistische secten, die in den loop der historie hier en daar opkwamen, dan zou men geneigd zijn aan te nemen, dat zulke neigingen door de geslachten heen in zekere streken blijven voortleven. Tot op zekere hoogte is dat ook zoo. Men zou zeggen, dat het in het bloed zit.

De gereformeerde prediking, welke bedekt en onbedekt gedurende meer dan drie eeuwen ingang en voortgang vond, heeft daarvan den invloed ondervonden en toont dat in het accent, dat zij hier en daar aannam en in haar afwijkingen. Omgekeerd heeft zij zonder twijfel ook haar invloeden laten uitgaan op de volksneigingen, die in het waarachtig geloof een onvermurwbaren weerstand vonden. Immers God vergadert Zijn kerk uit alle volk en tong en natie. Zoo zien wij dus allerlei sectarische neigingen uit de volksziel opkomen, welke daarin wortelen en uit het oude heidendom zijn medegebracht en welker vruchten zich hebben gemengd eerst met de Roomsche religie en later met den gereformeerden godsdienst. Tot op zekere hoogte zou men kenmerkende verschijnselen van een bepaald karakter wellicht in de historie kunnen vervolgen. Nog altoos zijn er plaatsen, die kerkelijk een typisch karakter bewaren. En het is ook merkwaardig, dat plaatsen, die in den modernen tijd sterk werden uitgebreid, door vestiging van industrieën bijvoorbeeld, in dien bevolkingsaanwas veelal een gezindheid zagen binnenkomen, die zoozeer van het dorpstype verschilt, dat zij daarmede niet kerkelijk wenscht saam te leven en in een evangelisatie bevrediging gaat zoeken. De onverkwikkelijke dingen, die daarvan vaak het gevolg zijn, laten wij hier nu buiten bespreking.

Indien nu tot op zekere hoogte kan worden geconstateerd, dat verschillende typen sectarische en kerkelijke zich door geslachten heen zelfs streeksgewijze handhaven, geldt dit dan ook niet van het gereformeerde type ? Deze vraag is niet eenvoudig met ja of neen te beantwoorden. Immers het gereformeerde type heeft ook zijn accenten. Wie met de kerkelijke kaart op de hoogte is, weet dat.

Doch vergeet niet, dat de genade geen erfgoed is. Ook, al gaat de verkiezing Gods door de geslachten heen. De stamboom van het waarachtig geloof is bij God verborgen. Gods volk is een geestelijk geslacht, het zaad Abrahams.

Wij kunnen slechts zien, wat voor oogen is en dat vertoont voor ons altoos een onzuiver en gemengd beeld. En de onzuiverheid van dat beeld wordt altoos veroorzaakt door het menschelijke, d.w.z. door de erfenis van het heidendom in zijn verschillende vormen, door menschelijke eenzijdigheden, eigenwilligheden, kortom door de zonde. En wij allen zondigen dagelijks in vele dingen. Vandaar al die Roomsche, Remonstrantsche, Doopersche — en wat al niet meer — neigingen, die zich op kerkelijk erf openbaren.

Al die onzuiverheden wonen in ons hart. En hoe zou het anders ? Wij zijn kinderen van ons volk. Bedenk eens, dat wij — tellen wij niet acht tot negen millioen zielen ? — ruim twee duizend jaar op dit kleine plekje vaderlandschen grond wonen. Rekent men liever vanaf de groote volksverhuizing, dan trekke men er vijf eeuwen af. Bedenk dan dat het aantal inwoners in de dagen van Napoleon ongeveer een derde van thans was. Hoeveel minder telde de bevolking in den tijd der reformatie, om niet te spreken van den tijd van Karel den Groote, toen de bevolking nog veel geringer was.

Wat dat alles heeft te beteekenen ?

Wie lust heeft, gaat maar eens rekenen.

Wij hebben 2 ouders, 4 grootouders, 8 overgrootouders, 16 betovergrootouders, 32, 64, 128, enz. Reken nu eens drie geslachten per eeuw, en ga dan eens na, hoeveel voorouders wij hebben, als wij eens 1000 jaar, of 30 geslachten terug gaan.

Wie deze getallen gaat uitrekenen, zal zien, dat het aantal voorouders in het 30ste geslacht terug, dus om en bij 1000 jaar geleden, een getal oplevert, dat het gansche aantal inwoners van dien tijd zoover overtreft, dat het daarbij in het niet wegzinkt.

Dat beteekent dus, dat wij dezelfde voorouders veelvuldig in onze stamboomen moeten hebben, zoodat wij elkander veel en veel meer in den bloede verwant zijn dan wij ons bewust zijn. Onze geslachten ontmoeten elkander, zijn dooreengestrengeld. Vandaar, dat men van een volksziel, een volkskarakter, een volksgeest kan spreken.

Het is derhalve geen wonder, dat allerlei secten en bewegingen, die zich in de historie voordeden, haar aanleiding en aard in de volksziel bewaren en telkens weer in eenigen vorm aan den dag treden. En dat geldt niet alleen van den Dooperschen, maar ook van den Remontstrantschen en van andere geesten. Wij zouden deze geesten willicht in ons eigen voorgeslacht aantreffen, zoodat wij met allerlei ketterijen erfelijk belast zijn.

De conclusie kan dus geen andere zijn dan deze, dat wij een zuiver beeld van de gereformeerde religie noodig hebben, om richting te geven aan het gereformeerde leven. En dit brengt ons wederom bij het belang der geloofsbelijdenis, die ons een beeld geeft van het gereformeerd Christendom der vaderen.

Men spreekt dikwijls van de latente werking der gereformeerde belijdenis. Dat wil zeggen, dat velen, hoewel zij zich zelfs niet onder de gereformeerden rekenen, nochtans onder den invloed van de gereformeerde religie staan. Het ligt toch voor de hand, dat ook de gereformeerde religie in de geslachten van ons volk is ingegaan en nog altoos op een verborgen wijze haar invloed doet uitgaan op het gevoelen en denken.

Dit kan ook verklaren, dat de historische tegenstellingen zoo scherp worden gevoeld. De controversen van Dordt leven nog altijd voort. En bewust of onbewust beheerschen zij nog altoos den theologischen strijd in ons land. Niet ten onrechte heeft Calvijn de leer der uitverkiezende genade Gods het hart der kerk genoemd. En tot op heden heeft die leer zich te verdedigen tegen de pelagiaansche dwalingen.

(Wordt vervolgd).

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 14 februari 1946

De Waarheidsvriend | 4 Pagina's

Gereformeerd of Doopersch

Bekijk de hele uitgave van donderdag 14 februari 1946

De Waarheidsvriend | 4 Pagina's