UIT HET OUDE TESTAMENT

Tot driemalen toe wordt dit voorschrift in de Wet gegeven. In Exodus 34 vs. 26 wordt het herhaald : De eerstelingen der eerste vruchten uws lands zult gij in het Huis des Heeren uws Gods brengen. Gij zult het boekje niet koken in de melk zijner moeder. Zonder verband met de eerstelingen vinden we het in Dt. 14 vs. 21.

Het is te begrijpen, dat de meest verschillende verklaringen van dit woord zijn geopperd. Blijkbaar kende men in de dagen van Mozes een rite, waarachter een godsdienstige gedachte schuilging, waarbij een bokje gekookt werd in de melk zijner moeder.

Lange tijd zocht men de oplossing in dezelfde richting: hierachter zoude een heidens-primitieve gedachte schuilen; het gebruik werd later behouden, maar de oorspronkelijke achter de gewoonte liggende gedachte niet meer begrepen of op andere wijze verklaard. Zo meent prof. Eerdmans : In de streken, waarin de Oudtestamentische geschiedenis speelt, is het gebruik om geitenvlees in melk te koken. Dit gebruik werd niet verboden. Wel echter: het bokje mocht in de moedermelk niet gekookt worden. Anders zoude naar primitieve opvattingen het moederdier onvruchtbaar worden. Zulke beschouwingen, zegt prof. Eerdmans, leven nog bij sommige Afrikaanse stammen.

We zouden hier dus te doen hebben met een gedachte, die, heidens van oorsprong, terug ging op een eeuwenoud gebruik, dat zich eeuwenlang handhaafde en in de wetten van het Bondsvolk zonder nadere motivering zou zijn overgenomen en vastgelegd. Deze beschouwingen zijn ongetwijfeld in strijd met het karakter van de Oud-testamentische Godsopenbaring. Wel vinden we in de wetten vele en velerlei gebruiken, die soms precies zo bij de omiliggende volken voorkomen, maar in Israël hebben ze eigen betekenis. Al vinden we bij de volken rondom vele zelfde offerriten als in Israël, hier betekent het offer totaal iets anders dan bij de heidenen, al is niet te ontkennen, dat Israël dat wel eens vergeten heeft en zich heeft aangepast bij heidense beschouwingen.

Zoals door de opgravingen verrassend nieuw licht is gevallen op vele andere plaatsen van de Heilige Schrift, zo heeft ook het onderzoek van de ruïnenheuvels voor onze tekst een afdoende verklaring den geleerden aan de hand gedaan.

Sinds 1929 werd onder leiding van een Fransman Schaeffer gegraven in de heuvel Ras Sjamra, die gelegen was in N. Syrië, vlakbij de M. Zee, op de hoogte van het eiland Cyprus, ongeveer 11 km. ten Noorden van Laodicea (aan Zee, in onderscheiding van Laodicea in KI. Azië, bekend uit de brieven in de Openbaring van Johannes). Deze heuvel bevatte de resten van het oude Ugarit, plaats, die ook uit andere documenten uit het tweede jaarduizend voor Christus bekend was en die een middelpunt was geweest van Phoenicische beschaving. Tot enige duizende jaren vóór Chr. (4de millennium) vinden we allerlei gegevens over het culturele leven van Ugarit, welke stad ongeveer 1200 voor Christus is verwoest.

Over deze opgravingen, die van zeer grote betekenis zijn voor de studie van het Oude Testament, is ook in ons land vrij veel geschreven.

Nu heeft men in Ras Sjamra nevens vele andere stukken een tekst gevonden, waaruit de gewoonte bleek om een bokje te koken in de melk van de moeder. Dit gebruik blijkt zich de eeuwen door te hebben gehandhaafd, want Glueck, een Amerikaans archeoloog, vertelt hoe hij met zijn gezelschap door één van de stamhoofden in Transjordanië, die een feest gaf ter ere van zijn gasten, getracteerd werd op een lam, in de melk van de moeder gekookt. Oudtijds hing dit gebruik ongetwijfeld samen met vruchtbaarheidsriten. Melk betekent levenskracht. De primitieve opvatting van de heidenen was: wij kunnen meer levenskracht uit de bodem halen door aan die bodem zoveel mogelijk levenskracht te geven. Wij moeten meehelpen. Men kookt het jonge leven in de levenskrachtige melk en biedt dat de aardgoden aan en bevordert zo op magische wijze de vruchtbaarheid van de natuur.

Is er dan enig verband met vers 19a? Daar wordt aan Israël opgedragen om de eerstelingen van de vrucht des lands te brengen in het huis des Heeren. Ongetwijfeld is dat verband er. In het brengen van de eerstelingen lag voor het volk de dankbare erkentenis, dat de gehele oogst gave des Heeren was. Noch hij die plant is iets, noch hij die nat maakt, maar God, die de wasdom geeft. Gij hebt het ons geschonken. Heel de oogst is een gave, die de Heere ons nooit schuldig is. Israël moet leren leven uit de hand des Heeren, het van Hem alleen ook voor het natuurlijke leven verwachten. In het voorschrift van onze tekst worden heidense gedachten ten enenmale afgewezen. Gij kunt de vruchtbaarheid van de bodem niet op heidense wijze bevorderen; gij moogt niet meedoen met heidense praktijken door melk uit te gieten op de aarde voor de aardgod. Israël zal zich niet voegen naar en aanpassen bij de heidenen; het zal een bijzonder volk zijn, anders dan de anderen. Bij de heidenen hielp men de natuur, of wat hetzelfde is, de goden mee — b.v. de regenval werd bevorderd of tegengehouden, al naar dat men dat nodig oordeelde en zo onder menselijke controle genomen door het openen of sluiten van een venster in de tempel van Baäl (d.i. Hadad, de god van regen en onweer enz.) Zo hielp men de natuur mee door de rite van de melk, waarin een bokje gekookt werd.

't Is er dus verre vandaan, dat we hier te doen hebben met een kritiekloos overgenomen gebruik uit vroegere eeuwen, waarachter heidense gedachten leefden; het is veel meer een afwijzen van heidense gedachten en oppositie tegen een algemeen gangbare praktijk, waartegenover positief gesteld wordt het voorschrift van de rechte dankbaarheid in het brengen van de eerstelingen den Heere. Ofschoon het waar is, dat ook zelfs het kerkelijk leven wordt gekenmerkt door onmiskenbare tekenen van ontbinding, er is voor het waarachtig geloof maar één weg, de gehoorzaamheid des geloofs. Uittrekken in struiken en heggen.

Het is merkwaardig, dat de onder ons zo bekende M. Henry in zijn Bijbelverklaring van 1706 reeds deze juiste verklaring — die wij ook niet bij Calvijn vinden — gaf. Hij schrijft op Ex. 23 vs. 19 : ,,Met het feest van de inzameling zo als dit genoemd wordt (vs. 16) moeten zij den Heere dank brengen voor de ontvangen oogst en zij moeten van Hem afhangen voor de volgende oogst en niet denken, dat zij voordeel zullen trekken uit dat bijgelovige gebruik van sommige heidenen, die, naar men zegt, aan het eind van de oogst een bokje kookten in de melk van de moeder en deze melksoep op een magische wijze op hun tuinen en velden spreidden, om die voor het komende jaar vruchtbaarder te maken. Maar Israël moest een afkeer hebben van zulke dwaze gewoonten".

Door de vondsten van Ras Sjamra is de juistheid van deze verklaring volkomen bevestigd. Jammer, dat M. Henry niet vertelt, hoe hij aan deze uitleg komt. Naar het schijnt, heeft een anoniem middeleeuws schrijver deze gewoonte van Ras Sjamra en elders gekend.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen