DE VORM EN DE INHOUD VAN HET HOOGLIED

I

Wanneer niet onze hooggeachte Hoofdredacteur mij verzocht had, iets over het Hooglied te schrijven, zou ik aan een artikel over dit onderwerp nimmer zijn begonnen. , , iMaar", zal wellicht een van de lezers zeggen, , , beschrijft dan niet juist het Hooglied de meest tedere en innige oefeningen der gemeenschap van de gelovige met zijn Heere en Zaligmaker ? En is dit Bijbelboek daarom niet aller aandacht en liefde waard? " Niet graag zou ik een artikel willen beginnen met u tegen te spreken, doch ik vraag slechts : Geef uw aandacht aan de hier volgende regels, en het zal u blijken, dat de meningen over dit heilige boek zeer uiteenlopen, niet slechts onder de theologen in het algemeen, maar ook onder de geleerden van gereformeerde confessie. Laat ik echter aan de buitenkant mogen beginnen om u daarna geleidelijk in de moeilijkheden, die er op dit terrein liggen, binnen te leiden : allereerst dan de vorm van het boek.

De naam.

Lied der liederen is de Hebreeuwse naam van dit geschrift. Deze uitdrukkingswijze komt in het Oude Testament meer voor. Men denke aan: het heilige der heiligen, knecht der knechten, hemel der hemelen, enz. De naam betekent dan zoveel als : het schoonste onder de liederen. Van Luther is de titel afkomstig, zoals wij die in onze Bijbel vinden : Het Hooglied.

De schrijver.

Wanneer het gaat over de auteur van het Hooglied, beginnen de moeilijkheden al een weinig. In het Hebreeuws staat er een woordcombinatie, die de Statenvertaling weergaf met: Het Hooglied, hetwelk van Salomo is. Maar ook de vertaling : Het Hooglied, dat op Salomo betrekking heeft, is mogelijk. In de Kanttekeningen op de Statenvertaling wordt dat dan ook gezegd. Hier zijn dus twee opvatingen mogelijk. En, zoals een geestig Engels godgeleerde eens gezegd heeft: de menigen der geleerden verschillen, waar dit maar mogelijk is. In de commentaar op het Hooglied van de hand van prof. dr. G. Ch. Aalders (1952) wordt gekozen voor de gedachte, dat dit lied gedicht werd door een onbekende en Salomo bezingt. Daartegenover staat de opvatting van prof. L. H. van der Meiden in het onlangs verschenen boekje: Het Hooglied, die aanneemt, dat Salomo de auteur is.

Om in deze vraag een uitspraak te doen, kan men dus niet volstaan met te verwijzen naar het opschrift boven het boek, omdat dit opschrift op twee manieren vertaald kan worden. Aalders noemt verschillende teksten (1 : 5, 3 : 6 —11, 8 : 11, 12), waaruit hij afleidt, dat Salomo deze niet geschreven zal hebben, omdat zijn naam daar wordt genoemd of hij daar wordt toegesproken. Van der Meiden meent dat deze kwesties bij de verklaring der teksten moeten worden beslist, maar bij de verklaring der betreffende verzen gaat hij er niet dieper op in.

Zeer belangrijk voor de verklaring van het bijbelboek is inmiddels het auteurschap niet, hetgeen ook blijkt uit de resultaten, waartoe de verschillende geleerden komen.

De mening van sommige critici, dat het Hooglied eerst later aan Salomo is toegeschreven, zodat we dus met een vervalsing te doen hebben, zullen we niet breder bespreken, omdat we ook dit gedeelte van de Bijbel houden voor door God ingegeven Schrift, zodat van vervalsing.geen sprake kan zijn.

De tijd van ontstaan.

Wanneer men Salomo voor de schrijver houdt, is daarmede tegelijk de tijd van ontstaan van het Hooglied vastgesteld. Men kan dan nog slechts vragen, of Salomo dit geschrift vervaardigde in zijn jonge tijd, dan wel in zijn oudere jaren. Immers Salomo had een weelderig hofleven en een veelheid van vrouwen, zodat het opvalt, dat de reine en zuivere liefde juist door hem zou zijn bezongen.

Denkt men aan een onbekende dichter, die dit lied op Salomo schreef, dan is er ruimer keuze voor de datering. Een punt van belang acht men hierbij hoofdstuk 6 vers 4, waar de bruid vergeleken wordt bij Tirsa en Jeruzalem in één adem. Nu had Jerobeam, die de scheuring bewerkte in Rehabeams rijk, Tirsa tot residentie verkozen en tot hoofdstad van het rijk verheven. Eerst onder Omri is Samaria gebouwd en de eerste stad van het Noordrijk geworden. Of de vergelijking van de bruid met Tirsa naast Jeruzalem „alleen kan worden verklaard uit de tijd, waarin Tirsa de residentie was van de koningen van het Tienstammenrijk", zoals Aalders beweert, lijkt mij aanvechtbaar, heeft al­ thans m.i. niet voldoende bewijskracht voor het vaststellen van de tijd van ontstaan van het boek. Misschien, dat de naam, die een liefelijke plaats aanduidt, slechts is genoemd om de betekenis van het woord, hoewel daarnaast de vermelding van Jeruzalem aan een belangrijke stad doet denken. De ligging van Tirsa is echter onbekend, zodat wij ook niet weten, hoe belangrijk deze stad in Salomo's dagen was. Het moet ook een oorzaak hebben gehad, dat Jerobeam daar juist zijn residentie koos. Hij zal zich wel niet in een onbelangrijke plaats hebben gevestigd. Het voorkomen van deze stedenaam lijkt mij niet voldoende grond voor een definitieve vaststelling van de tijd van ontstaan van het boek, zodat ook de datering wel onzeker zal blijven, evenzeer als de auteur, al moet men met prof. Van der Meiden toestemmen, dat overtuigende bewijzen om het auteurschap aan Salomo te ontzeggen, niet zijn geleverd.

Bezwaren tegen het Hooglied.

Eén van de bezwaren, die tegen het Hooglied zijn ingebracht, bestaat hierin, dat nimmer in het Nieuwe Testament uit het boek iets wordt aangehaald. Dit geldt echter ook van andere boeken uit het Oude Testament, die onverdacht kanoniek zijn. Er is echter wel overeenstemming van gedachten tussen dit lied en de andere boeken der Heilige Schrift. Ook is het mogelijk, dat er banden zijn tussen dit geschrift en b.v. de benaming Bruidegom voor de Heere Christus. De meeste bezwaren tegen het boek zijn in de loop der eeuwen geuit door hen, die slechts wereldse liefdesliederen in weelderige Oosterse beeldspraak konden vinden in het Lied der Liederen.

Hoeveel hoofdpersonen?

Wanneer we iets dieper in het boek doordringen, echter nog aan de buitenzijde blijvende, komen we voor de vraag, wie er in dit geschrift aan het woord zijn. De woorden worden niet ingeleid met de formule: , , die of die sprak", of iets dergelijks. Uit het lied zelf moet dus worden afgeleid, wie er aan het woord is.

Hier is derhalve weer de mogelijkheid gegeven, dat de meningen uiteen gaan, zoals dan ook werkelijk het geval is.

Men kan, zoals de Joden doen, denken aan twee personen: bruidegom en bruid. Dat is ook de wijze van verklaren van de Statenvertalers in hun Kanttekeningen.

Anderen denken aan drie figuren, sommigen zelfs aan vier. Men meent dan dat de achtergrond van het Hooglied het volgende gebeuren vertoont: een jong meisje is tegen haar wil naar het koninklijk paleis gebracht, zij is reeds met een jonge man van het platteland verloofd, en biedt aan alle toenaderingspogingen van de zijde van de koning standvastig weerstand. Tenslotte geeft deze zijn pogingen op en laat haar weer terugkeren naar haar ouderlijke woning, waar zij met haar verloofde gelukkig verenigd wordt. Men vindt dan in het Hooglied de overwinning van zuivere liefde getekend.

Maar hierbij behoeft men niet te blijven staan. Sommigen, die ook aan de derde figuur op de achtergrond denken, zien in hem een type van de Messias, terwijl Salomo meer de aardse kant van het koningschap uit David's huis vertegenwoordigt. Salome's rijkdom en heerlijkheid vergaat, maar de jonge herder op de achtergrond is type van Christus, die in het Oude Testament immers op de achtergrond blijft. De ware heerlijkheid is niet te vinden in de uitwendige glorie van Salomo, maar in de ongenoemde herder, die typeert de Christus in zijn nederigheid, het rijsje uit de afgehouwen tronk van Isaii.

Het bezwaar tegen deze voorstelling is echter niet alleen, dat Salomo de rol van een verleider speelt, maar vooral, dat de tekst dan moet worden gewrongen in het schema, dat men aan het boek eerst heeft opgelegd. Wel is er meerdere malen sprake van een herder, maar hierin hebben we beeldspraak te zien. De koning wordt in het Oosten en ook in de Bijbel vaak als herder getekend.

Wij houden dus vast aan een tweetal personen, die spreken in het Hooglied. Dan komt vanzelf de vraag : wie zijn zij ? De bruidegom wordt koning genoemd en de naam van Salomo komt enkele malen voor. Nu heeft men Syrische huwelijksgebruiken ter verklaring te hulp geroepen. In Syrië worden de bruid en bruidegom op de bruiloftsfeesten koning en koningin genoemd. Dan zou „koning" dus slechts een feestelijke titel zijn. Terecht heeft echter prof. Aalders opgemerkt, dat er geen enkel bewijs te leveren is, dat deze bruiloftsgebruiken in de tijd van het Hooglied reeds in zwang waren. Trouwens de omschrijving van de koning is zó, dat we aan een werkelijke vorst denken: zestig koninginnen, tachtig bijvrouwen en jonkvrouwen zonder tal, verder de draagstoel met zilveren spijlen, gouden leuning en purperen bekleding. Voor de bruidegom hebben wij aan een koning en wel aan Salomo te denken.

Maar wie is de bruid? Haar man wordt niet genoemd, zij wordt slechts aangeduid als de Sulamietische. Dit wijist op de plaats van afkomst. Maar de plaats Sulam is niet bekend. Dat haar ongenoemd zijn verband houdt met het karakter van het boek, kunnen we prof. Van der Meiden niet toegeven. Doch over het karakter van het Hooglied moeten we een volgende keer handelen door de verschillende pogingen tot verklaring, in de loop der tijden ondernomen, te schetsen. In een derde artikel willen we dan trachten zelf een weg van verklaring van dit , , allermoeilijkste boek van het Oude Testament", zoals Delitzsch het noemt, aan te wijzen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen