HEDENDAAGSE LITURGIE (1)

(1)

Gevraagd, om een en ander over Liturgie te schrijven, zo wil ik dat doen met bewogen gemoed, omdat ik geloof, dat in de hedendaagse liturgie een verzoeking tot de Kerk des Heren is afgekomen, die niet mag onderschat worden. We denken hier aan de vermaning van Paulus: , , 0 Timotheüs! bewaar het pand, u toebetrouwd, een afkeer hebbende van het ongoddelijk ijdel roepen" (1 Tim. 6 : 20).

Dit is niet te veel gezegd, wat de liturgische beweging betreft, omdat ook het volgende vers hier van toepassing is: „Dewelke sommigen voorgevende, zijn van het geloof afgeweken". Ook de nieuwe vertaling N.B.G. is hier duidelijk genoeg: , , Sommigen, die woordvoerders daarvan zijn, zijn het spoor des geloofs bijster geraakt".

Nu behoeft men niet verontwaardigd te protesteren, want hier wordt ook het onverdacht getuigenis gehoord van een man, als wijlen dr. O. Noordmans, in zijn boek, .Liturgie", 1939, die dat schreef als vrucht van een lezing, die hij op 4 januari 1938 hield voor de z.g. , , Liturgische Kring" te Hemmen, en waarbij hij' zijn bezwaren daartegen heeft uiteengezet. Deze fijnzinnige schrijver, die tot geen bepaalde modaliteit behoort, maar als kenner van de Geref. theologie zeker mag meespreken, heeft alles, waar het hier om gaat, met grote kennis van zaken en rijk gedocumenteerd weergegeven. Zijn boek zij ieder ter lezing aanbevolen. Ik moge nu en dan een uitspraak daaruit weergeven. Al aanstonds deze: , , Evenals achter het dogma, schuilt er ook achter de liturgie een beslissing"  (1). En ook dit: „Over incarnatie (vleeswording), sacramenten, praesentia realis (tegenwoordigheid Gods of van Christus), offerande, worden dingen gezegd, die bij onze geloofsbelijdenis niet passen" (2). Dit wijst met klem op het tekstwoord, zoeven aangehaald.

Het volk, dat kennis heeft aan de God der genade, wijl door het Woord der genade, voelt intuïtief reeds dé dreiging, en 'houdt onverzettelijk er aan vast, dat „het geloof is uit het gehoor (niet het gezicht of gevoel), en het gehoor door het Woord Gods" (Rom. 10 : 17); een dreiging, veroorzaakt door het streven der liturgische beweging, die al meer in liturgisme (d.i. liturgie het één en al) is omgeslagen. Een en ander zien wij op de spits gedreven door de z.g. Liturgische Kring, in zijn Handboek voor de Eredienst. Toppunt is de „Sacrament-theologie" van wijlen prof. Van der Leeuw.Dit is dan wel een heel andere naam dan „theologie des Woords".

Noordmans onderwijst ons, dat er sinds de Reformatie bij het kerkvolk afwezigheid van belangstelling was voor liturgie. Het werd sinds 'n bedenkelijk woord. , , Of erger nog: als de zaak genoemd werd, meende men op zijn hoede te moeten zijn; het woord had een hatelijke klank. Dit vindt zijn oorzaak in de geschiedenis van het geref. protestantisme. De Pilgrimfathers verklaarden, dat ze Engeland verlieten om de liturgie". (3)

Het eerste, dat ons, tot goed verstand van zaken, van het hart moet, is, dat de liturgische beweging en propaganda van heden gedragen wordt door een eigensoortige theologie, en waarin diverse dwalingen, zelfs van oude tijden, zijn verdisconteerd. Men schijnt dat daar niet eens in te zien, en doet er ook geen verantwoording van, dat men onder de naam van liturgie (die een verzamelnaam is geworden) , , bij ons een eredienst zoekt in te burgeren, die ons verder van de Reformatie zou kunnen afbrengen dan de Roomse Mis".(4)

Dat ds. J. Loos vóór een paar jaar is overgegaan tot de Roomse Kerk, is ingeleid door het feit, dat hij in het hedendaagse liturgisme is verstrikt geraakt, en daardoor geestelijk geheel gederailleerd; de man, die in 1944- 48 nog een uiteenzetiting van , , de theologie van Kohllbrugge" heeft kunnen schrijven. Zijn volgelingen te Hilversum houden er nu zelfs een kalender op na, waarop o.a. de Roomse heiligen zijn aangetekend. Een andere markante overgang naar Rome is die van dr. H. B. Visser, destijds geref. pred. te Bunschoten, die daarvan zelfs in een boekje rechtvaardiging durfde geven.

Dit even alleen, om te signaleren, in welk ander geestelijk klimaat men hier is terechtgekomen, déze bewust, anderen onbewust. De vóór de oorlog zo actieve vereniging „Kerkopbouw" is in zekere zin gangmaakster geweest. Daarin uitten zich zij, die thans in 't algemeen tot de groep der z.g. middenorthodoxie worden gerekend, tegelijk voorstanders van de z.g. doorbraakgedachte. Men doorbreekt op zijn manier de richtingen, al brachten die ook sedert jaar en dag tegengestelde beginselen aan het licht, en tracht die te herleiden tot z.g. modaliteiten, als waren ze een pluriformiteit (veelvormigheid) van in de grond eenzelfde geloofsovertuiging. Nu, de natuur der waarheid bleek sterker te zijn dan de leer ener gekunstelde eenheid. Geen gesprekspoging ontkwam daaraan.

De na-oorlogse toestanden zouden allerwegen op vernieuwing bedacht moeten doen zijn, ook in de kerk, vooral liturgische vernieuwing, een leuze, die al vroeger gehoord werd. Met die „oude sleur" was 't niets gedaan. De kerk zou zich opnieuw moeten bezinnen, wat 't zegt waarlijk kerk te zijn: herontdekking genoemd. Helaas, dan niet (vanwege haar verval) in de zin van: „Tot de wet en tot de getuigenis" (Jes. 8 : 20), hetgeen ter zijde gelaten werd, doch in die van het zó maar ontplooien van allerlei activiteit, het leiding geven aan en scheppen van allerlei arbeid, om wat verworden was te herstellen, en hen, die aan geloof en kerk ontzonken waren, tot haar terug te brengen. Er zou nog meer zijn te noemen. Op zichzelf niet verwerpelijk, maar het leidend en behoudend beginsel ontbrak veelszins. Hetgeen bij de deformatie der kerk, in lange jaren, niet anders te verwachten was. Het probleem is acuut geworden, doordat de kerkorde de apostolaire taak der kerk voorop, hoger stelt dan haar belijdend karakter. Hoe anders vat Gods knecht Jesaja zijn taak op: „Een stem zegt: roep! En hij zegt: wat zal ik roepen? " {Jes. 40 : 6)'. En dan volgt de rechte apostolair-profetische opdracht, die inzet met het: „Alle vlees is gras", enz., als de weg, waarlangs alleen tot de steden van Juda gezegd kon worden: „Zie, hier is uw God!" (vs. 9).

Hieraan ligt dus vast de weg der waarachtige bekering. Daaraan wordt voorbij gegaan in het hedendaags liturgisme. Dat schijnt nu de heilaanbrenger te moeten zijn. Men spreekt zelfs (Van der Leeuw) van „het drama(!) van de ontmoeting met God", waarbij het Woord almeer wijkt voor het Sacrament, dat met mystieke krachten wordt voorzien, die „heiligend" op de deelnemers heten in te werken. Reeds onuitgesproken wordt de wederbarende werking des Geestes door het Woord (dus niet door het Sacrament) achtergesteld, zo niet in feite geloochend. Het gaat in liturgische kringen gedurig over de beweerde , , ontmoeting", zonder erkentenis, dat een zondaar voor 't eerst en telkens een (hem veroordelende) ontmoeting met God krijgt door Gods Wet. Zo zijn er meer verschijnselen, waar We nog nader op hopen in te gaan.

1) Noordmans, a.W., blz. 17.

2) a.w., blz. 19.

3)a.w., blz. 7. 

4) a.w., blz. 87.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen