NIEUWE PSALMBERIJMING (4)

Bij alle kritiek willen we intussen niet uit het oog verliezen de grote moeilijkheden, die zich bij het berijmen van de Psalmen voordoen vanwege de voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Men is allereerst gebonden aan de tekst, die zo getrouw mogelijk moet worden weergegeven. De dichters van de Proeve hebben zich klaarblijkelijk gehouden aan de Nieuwe Vertaling en we geloven dat zulks voor een nieuwe berijming juist is. De nieuwe vertaling van de Psalmen verschilt niet ingrijpend van de oude; het is voornamelijk een meer hedendaagse woordkeus waarin het onderscheid tussen beide vertalingen uitkomt. Van de oude berijming zijn juist die verzen het meest bekend en geliefd waarin zoveel mogelijk de woorden van de onberijmde psalm gebruikt werden. Dit is zeker ook gewenst voor een nieuwe berijming. Ds. Mims merkt in de inleiding tot zijn berijming op: „Een vrij sterke mate van continuïteit tussen de gelezen en de gezongen Psalm is zeer wenselijk. Er zijn Psalmen die vaker gezongen dan onberijmd gelezen worden. Het is prachtig als zulke Psalmen dadelijk bij de lezing uit de reeds bekende berijming kunnen worden herkend".

De berijmer van psalmen is verder gebonden aan de versvorm, die vaak een parafrase moet zijn van de tekst omdat men moet zorgen voor het rijm. Soms moet iets weggelaten of bijgevoegd respectievelijk omschreven worden. Lange woorden zijn dikwijls niet te plaatsen, vrijwel nooit in korte regels.

Vervolgens is de berijmer ook gebonden aan de melodieën; men is het er wel over eens dat wij die in geen geval mogen veranderen of door andere vervangen. Wel is te overwegen of een psalm met een moeilijke melodie alternatief ook op een van de andere psalmwijzen te zingen ware. Door de melodie is weer het aantal versregels "en het aantal lettergrepen per regel bepaald. Dit alles maakt dat men, om de getrouwheid van een berijming te controleren, niet moet nagaan of bepaalde woorden en begrippen er evenveel in voorkomen als in de onberijmde psalm. Wel belangrijk is of uit de berijming dezelfde geest spreekt als uit de bijbeltekst. De berijmer moet zich eensgeestes weten met de dichter wiens werk hij weergeeft met gedeeltelijk eigen woorden.

Hier zou gevraagd kunnen worden: is er in onze tijd een zo krachtig geestelijk leven op te merken waaruit een psalmberijming kan ontstaan, die enigermate adaequaat weergeeft wat in de Psalmen aan geestelijk leven is gekristalliseerd? Dan zouden we echter willen vragen: was dat geestelijk leven in de tijd waarin onze oude berijming ontstond zo bloeiend? Moet het eigenlijk niet een wonder heten dat in die tijd een berijming kon ontstaan met zoveel voortreffelijke verzen? Het is o.i. een bewijs van de krachtige werking van Gods Woord, die de vervaardigers misschien huns ondanks hiertoe inspireerde. Zo zou het ook nu kunnen zijn.

Eindelijk is van belang dat de woordaccenten van de verzen zoveel mogelijk overeenkomen met de accenten in de melodie. Berijmen van psalmen moet eigenlijk zingend gebeuren. Onze indruk is dat de vervaardigers van de Proeve zich hier weinig om hebben bekommerd. Heel vaak valt de klemtoon op een woord of lettergreep bij het zingen geheel anders dan bij het reciteren. Dat zal wel niet altijd te vermijden zijn, maar in de Proeve is het wel heel dikwijls zo. Het is overbodig hiervan voorbeelden te geven; ieder kan ze bij het zingen van deze psalmen onmiddellijk zelf aanwijzen.

Samenvattend komen we tot de volgende conclusie: van de 110 Psalmen, Proeve van een Nieuwe Berijming kan zeker niet gezegd worden: dit is nu dè berijming waar we op gewacht hebben. Er zijn goede psalmen bij, andere zijn beslist slecht en weer andere zullen behoorlijk gewijzigd moeten worden om dienst te kunnen doen. Het best geslaagd zijn o.i. de psalmen waarin men zoveel mogelijk van de oude berijming heeft gehandhaafd zoals Ps. 25, 116 en 138.

Tenslotte nog een enkel woord over andere psalmberijmingen, die reeds terloops genoemd werden. Het meest bekend is van ds. Hasper: Het Boek der Psalmen — naar het Hebreeuws bewerkt op de oorspronkelijke melodieën der Reformatie. 1949. De Synode van de Geref. Kerken heeft deze bundel erkend als een boek dat voldeed aan de eisen, die billijkerwijze aan een psalmberijming voor het gebruik in de eredienst gesteld mogen worden. Tot invoering is het echter, gelukkig, niet gekomen. Het zou immers de verdeeldheid van de verschillende Protestantse kerken vergroten, wanneer elk een eigen psalmberijming ging gebruiken.

Dit neemt niet weg, dat Hasper in deze bundel een belangrijk stuk werk geleverd heeft met vele goede verzen. Vaak sluit hij aan bij de oude berijming, maar verwerkt hij de daaruit gebruikte regels tot een eigen geheel. Hinderlijk is o.i. het inkorten van een regel, b.v. de laatste regel van Ps. 16 en 42 terwille van een syncoop in de oorspronkelijke melodie.

Veel goeds is ook te zeggen van de in 1959 verschenen: Psalmen en Lofzangen door ds. L. W. Muns. Ook hier een ruim gebruik van regels uit de oude berijming, maar tot een zeer aanvaardbaar geheel verwerkt. De berijming kenmerkt zich door grote (soms al te grote) eenvoud, en zal door de kinderen zeker gemakkelijk te leren en te zingen zijn.

Drs. Joh. Luijkenaar Francken houdt zich reeds vele jaren bezig met het berijmen der Psalmen. Eveneens in 1959 verscheen van zijn hand: Eerste Tien naast Honderdtien als Inleiding tot een Nieuw Psalmboek voor algemeen ge­bruik, ook interkerkelijk. De taal is minder eenvoudig dan die van de voorgaande bundel, maar zeker niet minder verantwoord. Als organist heeft de auteur bijzondere zorg voor de zingbaarheid en de aansluiting van de tekst bij de melodie. Met belangstelling mag men het vervolg op deze eerste tien verwachten.

Van de hand van ds. E. A. A. Snijdelaar, Ned. Herv. predikant te Noordwolde (Fr.) verscheen in 1949: De Psalmen, bewerkt uit de grondtekst. De algemene indruk is wel, dat deze bundel de minst dichterlijke is van de nu besprokene. De taal is nogal ouderwets, er wordt veelvuldig gebruik gemaakt' van samentrekkingen (b.v. Aron voor Aaron) en van de apostrof. Een enkele maal ontbreekt ook ai niet. Dikwijls is de zegswijze nogal gemeenzaam en zeker niet zo waardig als men bij psalmen mag verwachten. Zeer bezwaarlijk is, dat er heel wat regels voorkomen met een of twee lettergrepen te weinig (soms te veel). Ik telde negentien psalmen waarbij dat het geval is. Deze opmerkingen bedoelen niet te zeggen, dat er geen goede \ berijmingen bij zijn, die eventueel in een bloemlezing dienst zouden kunnen doen.

Het bovenstaande moge voldoende zijn om aan te tonen, dat met de verschijning van de „110 Psalmen, Proeve van een Nieuwe Berijming" volstrekt niet „het" licht is opgegaan. Zij wordt nu wel gepousseerd door een machtig kerkelijk apparaat, maar er is geen enkele reden te doen alsof het werk van deze dichters nu het enige is dat aandacht verdient, en al het andere eenvoudig van de tafel te vegen. Wanneer het erom te doen is voor de Kerk een zo goed mogelijk Psalmboek te verkrijgen, laat men dan het beste uit de tot heden verschenen bundels samenlezen (natuurlijk met toestemming van de auteurs) en dat de kerken aanbieden, bij voorkeur zonder vermelding van namen.

Zo zal een Psalmboek kunnen ontstaan, waarvan het gebruik zal dienen: „om onze harten tot God te verheffen en om Zijn Naam met lofzangen te verhogen" zoals Calvijn het doel van de Psalmen omschreef.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen