’Wat voor zin heeft de catechisatie?’

Het vreemde woord catechisatie duikt in deze maand telkens op, want ze gaan weer beginnen, hier wat vroeger, daar wat later. Wat het woord betekent? Zoiets als onderwijzing. Het roept het beeld op van iemand, die vanaf een verhoging, anderen, leerlingen toespreekt. U denkt dan wellicht nog aan de wat slordig in elkaar getimmerde en wat grauw gekleurde catheder, waarin de predikant klom om te catechiseren. De catechisanten zaten dan vaak op ruw houten banken, in een lokaal dat aan gezelligheid veel te wensen overliet. Daar is intussen veel verbeterd en niemand wenst deze opstelling terug. En toch ... het was er soms goed, menigeen nam een indruk mee van het Woord, van de Leer; hele geslachten zijn er gevormd, en ik loop nog wel gens zo'n oud lokaal met enige vertedering voorbij, denkend aan al de jongens en meisjes, aan al die uren, aan die wonderlijke mengeling van: het ging en het ging niet.

Ondertussen is de catechisatie niet verdwenen, gelukkig niet. Zij behoort tot de vaste 'leervormen' van de christelijke gemeente, en ze verdient de aandacht van allen die er mee te maken hebben, daaronder ook van de ouders en hun kinderen. U hebt er al over gesproken; mag ik even binnen wippen en aan dat gesprek deelnemen? Wij vragen ons af: heeft de catechisatie zin, en zo ja, wat voor zin heeft ze. Of heeft ze geen zin meer, door de gewijzigde omstandigheden. Zo'n vraag is gevaarlijk, want onze kinderen kunnen ineens verklaren dat ze de zin er van niet zien! En dan maar praten, ompraten, tenslotte als dat niet helpt: beslissen. En er moet beslist worden, maar dan liefst zo, dat de catechisanten het weer 'zien zitten'.

De catechisatie, onderricht in wat de Schrift legrt! Die is onmisbaar. Stel je voor, dat we van alles en nog wat te weten kwamen, en dat de naam van die God, in Wiens Naam wij gedoopt zijn, ons vreemd en vaag zou blijven. Die naam vinden we namelijk in de Schriften uitgeschreven. Het gaat niet om wat leerregels en leefregels, het gaat om de kennis van de naam des Heeren. Ik noemde daareven de doop. Daarmee houdt de catechisatie van ouds verband. God roept ons tot zijn dienst, daarvan dragen wij het stempel. Wie zal er ons wat wegwijs in maken? Daar is de catechisatie voor. Maar ...

Het gezin is er toch. Vader en moeder kregen de opdracht om hun kinderen te onderwijzen in de 'voorzeide leer'. In wat te voren gezegd en geleerd is. De Synode van Dordrecht, die wat orde in dit opzicht wilde scheppen legt de nadruk op de huiscatechisatie. De ouders moeten met hun kinderen, de Schrift lezen en bespreken; ze wat laten leren, en ze overhoren! Dat is nogal wat. Er zijn tijden geweest, dat de ouders deze verplichting — die ze op zich namen — ook ernstig namen. Er werd huiscatechisatie gegeven. Dat betekende een stuk geestelijke vorming. Gebeurt het nog? Het gezin is een samenzijn. Hoe wordt het bedreigd doordat het leven van de gezinsleden zo ver uitéén ligt. Welke ouders doen nog moeite er iets van waar te maken, al is het maar door de tijd voor de Schriftlezing te nemen, en behalve aan de kleinste kinderen naar het laatste woord te vragen, ook de anderen in een gesprek te betrekken. Ik hoor u zuchten! Verzuimt de gelegenheid niet. Velen zijn het zo ontwend, dat ze er niet meer toe kunnen komen, laat deze opwekking u over de drempel heipen, deze aansporing. Vroeg mee beginnen, en dan volhouden!

De school is er toch. Naast de huiscatechisatie had de schoolcatechisatie de volle aandacht van de synode van Dordrecht. School en Kerk hadden toen nog alles met elkaar te maken. De schoolmeester moest catechiseren, en de predikanten en ouderlingen moesten daar toezicht op houden, terwijl ook de overheid daartoe vermaand werd. Wij moeten ons dat niet mooier voorstellen, dan het was, maar er was schoolcatechisatie; de catechismus was het leerboek, het handboek van de catechese.

Vele ouders halen opgelucht adem. Ze sturen immers hun kinderen naar school, naar de christelijke school, in goed vertrouwen dat ze daar ook onderwezen worden in wat de Schrift leert. De schoolcatechisatie maakt de huiscatechisatie niet overbodig! De school kan het gezin niet vervangen, zeker niet op dit punt. Trouwens, u bent er toe geroepen uw kinderen te onderwijzen, te doen en te helpen onderwijzen. U bent het eerst aan de beurt, waar het dit onderwijzen betreft.

Ere wie ere toekomt. Laten wij dankbaar zijn voor het christelijk onderwijs. Al zullen er niet veel scholen meer zijn waar nog van een duidelijke catechisatie — waarbij de catechismus gebruikt wordt, of ten minste de leer ter sprake komt — sprake is; er wordt verteld, er wordt geleerd. Van hoe grote betekenis is het voor de christelijke gemeente, wanneer de christelijke school kennis bijbrengt, waarop de predikant in zijn catechese kan voortbouwen. Ik had het voorrecht, in mijn eerste gemeente zo'n school en zo'n schoolmeester te hebben; — misschien leest hij het wel — en weet dus hoeveel dat waard is. Trouwens, in mijn tweede gemeente was het niet anders, ook daar was een samenspel tussen school en catechisatie.

Bedenken wij wel voldoende, wat een onderwijzer en een onderwijzeres aan de geestelijke vorming van onze jeugd kan bijdragen, en bidden wij voor hen? Een mooi werk, en zegenrijk.

Het ziet er echter met de schoolcatechisatie — in ruimere zin — niet zo rooskleurig uit. Ik ga op de oorzaken daarvan hier niet in, ik stel het, met enige spijt, vast. Wat op de lagere school nog als wens naar voren kan worden gebracht, is, helaas, op de meeste scholen voor voortgezet onderwijs een klacht. Niet alleen wordt de catechese schromelijk verwaarloosd, wat er nog van rest wordt maar al te vaak gegeven in een geest die vreemd is aan de gehoorzaamheid aan de heilige Schrift en de gemeenschap met de belijdenis der kerk. Wanneer de kinderen zeggen: Wij krijgen al 'godsdienst' op school, dan is dat meer dan ooit een misplaatst argument, om de catechisatie te verzuimen. De schoolcatechisatie is veelszins zo, dat de catechisatie er meer hinder dan steun van heeft, om het maar voorzichtig te zeggen. Zo ervaren de ouders het ook.

Ze kunnen dat, waarmee de kinderen 'thuis komen' niet meer onderbrengen in wat ons in het Woord geleerd wordt en dat berokkent hen veel zorg, en soms een gevoel van machteloosheid.

Wat voor zin heeft de catechisatie, zelfs als huiscatechisatie en schoolcatechisatie goed functioneren? Kerkcatechisatie! Vroeger volstonden de predikanten met de catechismuspreek, die voor de jeugd begrijpelijk moest zijn; daarnaast onderzochten zij de kennis van hen, die aan het avondmaal wilden gaan, en brachten hen nog wat kennis bij. De predikant 'catechiseerde' niet, zoals wij dat tegenwoordig gewend zijn. Pas later ging men onderscheiden tussen catechismuspreek en catechisatie en kwam deze laatste voor rekening van de predikant, als herder en leraar van oud en jong.

En dat lag eigenlijk voor de hand. De Kerk draagt een eigen verantwoordelijkheid voor haar jeugd. De Kerkcatechisatie draagt daarvan het kenmerk. Het gaat er niet alleen om, dat onze kinderen wat leren, wat weten, maar dat ze in het midden der gemeente zouden groot worden, en mettertijd mondige leden der gemeente zouden worden. De zin van de catechisatie is met de gemeente gegeven. Onze jongens en meisjes moeten merken, dat ze bij de gemeente behoren; ze mogen er op aangesproken worden. Ze moeten ook merken, dat wat hun geleerd wordt, niet vrijblijvend is. Op school kan men er kennis van nemen, maar in de gemeente wordt een beslissing verwacht. De beslissing van het geloof! Dat lijkt wat hoog gegrepen, maar wat op de belijdenis dient uit te lopen, heeft rechtstreeks met het geloof te maken.

Aan deze verbanden ontleent de catechisatie haar zin. Heeft ze nog zin? Wat bedoelt u daarmee? Of ze opgewassen is tegen alles wat onze kinderen van elders aanwaait — allerlei wind van leer? Wie weet, het zal inspanning genoeg vragen van catecheet en catechisanten. Maar juist daarom, heeft ze zin. Het is hartelijk te hopen, dat kerk en school en gezin, een hechte eenheid vormen, dan helpen we elkaar bij de opvoeding van onze kinderen in de lering en de vermaning des Heeren. Maar als deze eenheid zoek raakt komt het te meer op de kerkcatechisatie aan.

Daarom doet de uitnodiging de ronde! Ouders u . .. Nee, nu doe ik de kinderen onrecht: jongens en meisjes jullie mogen aan die uitnodiging gevolg geven. Ouders u zult ze niet sturen, u zult, in zekere zin, met ze meegaan. U zult er eens navraag naar doen, u zult aanleiding vinden om er verder met hen over te spreken. Wanneer de kerkcatechisatie uw volle aandachf heeft, zou dat stellig de huiscatechisatie ten goede komen!

Wat voor zin heeft de catechisatie? Komt, kinderen, hoort naar Mij, Ik zal u des Heeren vreze leren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen