De kerk in de samenleving* 2

De vorige keer eindigde ik met het gevaar van de machten waanneer de Kerk zich verbroedert. Ik wees op de macht van de dialoog, die de Kerk thans in de greep heeft.

De kerk bijvoorbeeld in dialoog met het marxisme. En inmiddels neemt het marxisme bezit van de kerk. Velen in de kerk kunnen het in onze tijd goed met Marx vinden. Het gaat immers om een heilstaat hier in deze wereld, hier en nu. En in dat opzicht behoort Marx tot de profeten die je driftig lezen mag, schreef pas iemand. En neem er dan de revolutie maar bij. Door de revoluties heen verwerkelijkt zich de heilstaat. En zo raakt de kerk in de greep van de machten. Wanneer de kerk en het communisme echter elkaar zouden vinden dan zou dat alleen mogelijk zijn in de ontkenning van de levende God. Maar wanneer de kerk verkondigt de levende God en Zijn recht op het leven, dan zijn kerk en communisme, kerk en marxisme elkaars tegenspelers. Dat ervaren onze broeders achter het ijzeren gordijn. Dat ervaart een schrijver als Solzjenytsin, die in Rusland gevangen werd gezet omdat hij protesteerde tegen een kerk die het op een akkoordje gooit met het communisme. Tegen een kerk die zich het recht van een vrije verkondiging laat ontnemen. Die zich het recht laat ontnemen om ook tegenover het communisme te zeggen: Christus is Kurios, Christus is Heere.

Op het ogenblik gaan in Rusland de boeken van Nikolaj Berdjajev van hand tot hand. In één van die boeken vraagt een communistische commissaris aan een christen wie zal overwinnen: Christus of de communistische partij? Het antwoord van de christen luidt: U zult overwinnen. Maar na al uw overwinningen zal Christus overwinnen. Dat is dunkt me verkondiging. Gezaghebbende verkondiging. Christus zal overwinnen omdat Hij al overwonen hééft. Zal het communisme ook in Nederland overwinnen? We zijn als Nederlandse samenleving al veel meer in de ban van het communisme gekomen dan velen weten of vermoeden. Het communisme belooft de heilstaat hier en nu. Maar inmiddels is het bij het communisme met de menselijke vrijheid en de menselijke waardigheid gedaan. De mens is een ding geworden. Het communisme preekt het heil, maar geen verlossing. En ik geloof dat dat het beangstigende van onze tijd is dat al de zogenaamde profeten van onze moderne tijd, tot leidinggevende theologen toe, wel het heil preken maar niet de verlossing. Het heil moet zich baanbreken door de revoluties van de geschiedenis. Maar de verlossing krijgt niet meer vrij baan in het persoonlijke leven van mensen. Zullen in déze prediking van het heil, die uitsluitend aards gericht is, het christendom van onze tijd en het communisme elkaar gaan vinden? Het lijkt er al veel op.

Het kwaad is het ergst als men begint met de erkenning dat het recht heeft van bestaan. In de kerk hebben al velen erkend dat het kwaad van het communisme recht van bestaan heeft, erger nog dat we Marx niet kunnen missen om het heil hier en nu te verwezenlijken. En Lenin heeft eens gezegd dat het communisme zich niet overal met geweld behoeft te vesti­gen maar dat het voldoende is om leidinggevende theologen voor het marxisme te winnen. Dan vindt de inkapseling geruisloos plaats. Zien we dat niet in onze tijd gebeuren? We hebben in de Tweede Wereldoorlog gezien wat voor gevolgen het heeft als de kerk gemene zaak maakt met de heilsprofeten van een atheïstisch systeem. De mens werd geknecht. Zes miljoen joden gingen de gaskamers in. En thans dreigt ditzelfde gevaar. Hier is een grens aan mijn begrip. De knechting van de joden in Rusland, de vervolging van christenen achter het ijzeren gordijn en in China, het moesten opgerichte vlammende tekenen in onze tijd zijn van de ware aard van het communisme. En duizenden, ook in ons land, ook in de kerk zijn blind.

Getuige zijn

Laten de kerken getuigen tegen dit opdringende kwaad. Dat betekent niet dat je daarmee onvoorwaardelijk kiest voor onze westerse maatschappij en voor het kapitalisme. De kerk heeft de handen tegenover èlk politiek stelsel vrij te houden voor de profetische verkondiging van Gods recht op het leven. Ook in onze samenleving, die van dit recht van God op het leven ook maar weinig meer laat zien. Ook onze samenleving is tot in de wortel ziek. Maar ziekte genees je niet met vergif. De ziekte van de samenleving vraagt om een verlossend en genezend woord en een op genezing gerichte daad. Het gaat dan ook altijd weer om het getuige zijn van de kerk in de wereld met woord en daad... Terwijl ik dit zeg realiseer ik me wel hoe goedkoop het kan zijn om dat hier in een samenkomst als deze te zeggen. Getuige zijn heeft namelijk ook alles te maken met het martelaar zijn. Zó komt dit woord in de Bijbel voor. De getuige is de martelaar. Daar weten wij niet meer van. Daar weten broeders in andere delen van de wereld wel van. Het kost geen moeite om in Utrecht een dagje getuige te zijn. Dat behoeven we niet met de dood te bekopen. Dat vraagt geen bloed en tranen.

Er zijn in onze tijd wat we dan noemen salönrevolutionairen. Dat zijn mensen die op hun studeerkamer theorieën over de revolutie ontwerpen en zeggen hoe dat in andere delen van de wereld moet worden toegepast. Salonrevolutionairen! Maar zo kan ik me ook indenken dat er salongetuigen zijn. Een dagje getuigen in Utrecht. Prachtig! Maar het kost ons niets. Geen bloed, zweet en tranen. Deze gedachte maakt ootmoedig als we over het getuige zijn spreken.

Dat neemt echter niet weg dat de kerk de boodschap van Christus zal moeten getuigen in de samenleving — ook in de onze — en op de consequenties van deze boodschap zal moeten wijzen voor het leven van elke dag in staat en maatschappij. Maar dan signaleer ik ook een ander gevaar. En wel dit, dat we de kerk gaan zien als een ongrijpbare grootheid. De kerk moet getuigen, zeggen we dan. Maar waar is de kerk? Op de synodes? Dat is één aspect. En op z'n minst mag verwacht worden dat de synodes zich in hun spreken naar buiten houden aan het profetische Woord dat zeer vast is. Maar ik wil allereerst zeggen: de kerk, dat zijn wij zelf. De kerk klopt in de gemeenten. Daar ligt het zwaartepunt van de kerk. Bij de dominees, dat ook. Bij de ambtsdragers, dat ook. Maar bij onszelf, dat ook en dat vooral. We hebben het getuigenis, het getuige zijn ook kerkelijk gekanaliseerd en overgelaten aan diegenen die daartoe beroepshalve of ambtshalve gesteld zijn. Maar wij? Geloven we nog in de kracht van het getuige-zijn van de mondige leden van de gemeente van Christus? Geloven we nog in de kracht van het evangelie dat inderdaad in staat is de samenleving te veranderen? Geloven we nog het geloof dat de wereld overwint?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen