Doden of niet?

De vraag is niet moeilijk te beantwoorden. God verbiedt het doden van mensen. Wie daarom voor het dilemma komt te staan: doden of niet, zal zeggen: dat is ons niet geoorloofd.

Het is bekend dat er in onze dagen veel gesproken wordt over euthanasie. Dat is: het bezorgen van een milde dood aan een ongeneeslijk zieke. Men denke aan het proces dat in de afgelopen dagen gevoerd werd in Leeuwarden tegen een vrouwelijke arts die haar moeder een spuitje had gegeven. Deze arts deed dit buiten medeweten van de verantwoordelijke geneesheren van de inrichting waarin haar moeder verbleef. Uit het kranteverslag blijkt dat de moeder reeds jaren geleden gezegd had, dat ze niet wilde lijden onder de aftakeling van lichaam en geest. Toen ze eenmaal in de desbetreffende inrichting terechtgekomen was, had ze voortdurend weer aan haar kinderen gevraagd om het spuitje. Ze kon dat met te meer klem doen, omdat dezen haar vroeger reeds beloofd hadden te helpen, als het zover met moeder zou komen.

De uitspraak van de rechtbank is op dit ogenblik nog niet bekend. De eis luidde: een maand voorwaardelijk. Dat wil zeggen: de rechter keurt de daad af en veroordeelt degene die dit gedaan heeft. Wanneer ze binnen afzienbare tijd opnieuw een dergelijke daad verricht, zal ze de straf van een maand moeten ondergaan.

Er is met dit proces, voor mijn besef, nogal wat gemoeid. Nu moet de rechter zich erover uitspreken of euthanasie in Nederland een strafbaar feit is of niet. Meer dan 25 artsen in de provincie Friesland hebben te kennen gegeven dat ze vonden dat euthanasie niet strafbaar moet zijn. Een aantal van hen schreven openlijk in de krant dat ze ooit in hun leven iemand door euthanasie aan zijn versnelde en pijnloze dood geholpen hadden.

Het is niet mogelijk in dit artikel op al de vragen in te gaan, die met dit onderwerp samenhangen. Men zegt vaak, dat het toepassen van euthanasie op ongeneeslijk zieken niet gelijk staat met doden. Wanneer men iemand doodt, ontneemt men hem het leven en snijdt de mogelijkheid af dat hij zich verder zal ontplooien. In het geval van euthanasie bij een ongeneeslijk zieke zal de dood toch zeker komen. Men versnelt het toeslaan van de dood alleen een beetje, zo redeneert men dan. In dit verband wordt wel eens het onderscheid gemaakt: actieve en passieve euthanasie. In het geval van actieve euthanasie gebruikt men een spuitje 'om iemand te doen inslapen en niet meer wakker te laten worden', aldus de onschuldig klinkende benaming. In het geval van passieve euthanasie laat men een bepaalde handeling na. Gevolg daarvan is dat de dood sneller nabijkomt dan. wanneer men de handeling wel toepaste.

Een lezer stuurde de redactie een kranteverslag, waaruit bleek dat een medisch hoogleraar gezegd heeft: in Nederland wordt er dagelijks passieve euthanasie toegepast.

Op verzoek van de redactie wil ik graag iets over deze kwestie zeggen. Ik laat daarbij het desbetreffende interview verder buiten beschouwing. Het is te fragmentarisch dan dat er een direct en duidelijk oordeel over kan worden uitgesproken.

Het lijkt me van belang goed te onderscheiden tussen actieve en passieve euthanasie. Het is nog beter om bij de zogenaamde passieve euthanasie helemaal niet van euthanasie te spreken.

Wat is eigenlijk euthanasie? Die handeling waardoor men met een door een mens te bepalen middel en op een door een mens te bepalen tijdstip iemand uit dit leven doet heengaan. Men beëindigt hier zeer beslist een mensenleven. Ook wanneer gezegd wordt, dat dit leven toch binnenkort ten einde zou gaan, kan men niet ontkennen, dat het sterven op dit tijdstip en door dit middel, bewust veroorzaakt is. Hoe men het wendt of keert: men eigent zich het recht toe van een mensenleven te zeggen: we maken er een eind aan. Het maakt natuurlijk wel enig verschil of men dat op verzoek van de patiënt in kwestie doet dan wel of men dat tegen diens wil in doet. Maar het feit valt niet te ontkennen: wij beëindigen een mensenleven. Dat lijkt mij niet geoorloofd. Hoezeer men ook kan hopen dat het einde voor een bepaalde patiënt spoedig komt; hoezeer men er zelfs om kan bidden in bepaalde gevallen, dat de Heere Zijn kind tot Zich neemt, wij hebben niet het recht een medemens het leven te benemen.

Dat zulks in onze tijd toch zo gemakkelijk voorgesteld wordt, hangt er natuurlijk mee samen, dat mensen zich van God niets aantrekken en dat ze daarom ook van Zijn recht om leven te beëindigen niet willen weten. De mens neemt de plaats van God in. Dat heeft consequenties voor levensbegin en levenseinde.

Wat gebeurt er nu bij de zogenaamde passieve euthanasie? Dan is afwezig wat voor de euthanasie zo kenmerkend is: men grijpt niet zelf in op een door ons gekozen tijdstip noch met een door ons gekozen middel om de dood naderbij te brengen. Men laat iets na. Men weet dat het leven daardoor verkort zal worden. Maar hoe veel of hoe weinig het leven verkort zal worden, weet men niet. Juist deze onzekerheid, of beter: het niet actief ingrijpen, maakt naar ons oordeel het wezenlijke verschil uit tussen actieve en passieve euthanasie. Dat verschil is zo groot, dat ik in het ene geval wel en in het andere niet van euthanasie zou willen spreken.

Is het ons geoorloofd in bepaalde gevallen bepaalde middelen aan een patiënt te onthouden? Ik zou daar een andere vraag tegenover willen stellen: zijn wij verplicht een mensenleven met elk mogelijk ogenblik te verlengen? Hebben wij het recht of zelfs de plicht om de dood zo lang mogelijk weg te houden en daarmee het stervensproces zo lang mogelijk te rekken? Of is het misschien zo dat we ook op een bepaald moment moeten zeggen: het is duidelijk dat we nu eigenlijk niets meer tegen de dood kunnen doen, we zullen afwachten tot hij toeslaat? We zullen afwachten tot God het ogenblik van sterven doet aanbreken?

Er is onderscheid te maken tussen: leven verlengen en sterven rekken. We zullen het eerste altijd moeten doen. Tot het laatste zijn we niet verplicht. Het kan ook van eerbied voor de dood getuigen dat we op een bepaald moment afwachten wat er gaat gebeuren.

Zeker, voedsel en verzorging zullen we elke patiënt moeten en willen geven. Er zijn echter ook handelingen die men een stervende niet meer aandoet. Voorwaarde voor het nalaten van zulke handelingen lijkt me het feit dat de patiënt zich in de stervensfase bevindt.

Mij is een geval bekend van een vrouw die in een ziekenhuis in het midden van het land werd verpleegd. De doktoren hadden alles gedaan wat ze konden doen. Er was voor haar geen beterschap. Toen vroeg ze of ze naar kinderen gebracht mocht worden om daar te sterven, in eigen omgeving. Aanvankelijk weigerde de geneesheer dat. Ten leste stemde hij toe. Menselijkerwijs gesproken had deze vrouw met de verzorging in het ziekenhuis een dag langer kunnen leven dan ze in feite geleefd heeft. Ik zeg met opzet: menselijkerwijs. Mocht deze vrouw niet vragen, nu ze duidelijk aan sterven was toegekomen, om de rust van de eigen omgeving? Het antwoord is niet twijfelachtig.

Daarom moet men goed onderscheiden, wanneer er over passieve euthanasie gesproken wordt. Zoals ik reeds schreef: de term op zichzelf acht ik niet aanvaardbaar. Men moet onderscheiden tussen leven verlengen en sterven rekken. Wie het sterven niet rekt doet iets anders dan wie door euthanasie de dood dichterbij brengt. Hij erkent dat het uur van sterven nu is gekomen. Hij laat de dood zijn gang gaan. Het is een voorrecht, dat we mogen geloven dat Christus voor de Zijnen de dood heeft overwonnen. Daarom is hun sterven een doorgang naar het eeuwige leven. Dan kan en mag men niet enkel over de dood spreken. Men mag ook gewagen van het leven dat Jezus Christus door de dood heen geeft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen