Uit de pers

Afrika en de Geref. synode

De besluiten van de Generale Synode der Geref. Kerken hebben in de eigen kerken en daarbuiten nogal wat reacties opgeroepen. Wie deze zaak enigermate gevolgd heeft, weet waar het over gaat: de synode heeft o.m. besloten emigratie naar Zuid-Afrika te ontraden, vooral omdat men geschokt was over de voorwaarde die in Zuid-Afrika gesteld werd aan eventuele emigranten dat men een verklaring van blanke ras-zuiverheid moest afgeven, indien men wilde emigreren. De herinnering aan de Ariër-paragraaf uit de bezettingsjaren kwam bij vele synodeleden boven. Geen wonder dat men innerlijk verzet voelde tegen een dergelijke bepaling. Toch schrijft prof. dr. C. van der Woude in het Geref. Weekblad van 3 mei dat het de vraag is of de achtergrond in Zuid-Afrika dezelfde is als bij de nationaal-socialistische racisten uit de oorlogsjaren. Dat moge waar zijn, niettemin doet een dergelijke bepaling toch griezelig aan en verraadt een bepaalde ideologie. Overigens blijken er aan het vraagstuk van het al-of-niet emigreren naar Zuid-Afrika zoveel kanten te zitten, dat het niet eenvoudig is vast te stellen of het een wijs besluit is geweest van de synode ja dan nee. Opvallend is, dat prof. dr. H. A. Oberman, theoloog en kerkhistoricus uit Tubingen, die een reis gemaakt heeft naar Zuid-Afrika en vele gesprekken had met leidinggevende figuren, in een interview verklaard heeft het besluit van de synode onjuist te vinden, juist met het oog op de positie van de niet-blanken in Afrika. Oberman ziet dit besluit in de lijn liggen van de boycotmaatregelen die tot achtergrond hebben het conflict-model, en voortkomen uit een linksgerichte Europese apartheidspolitiek met als bedoeling Zuid-Afrika te isoleren en het conflict op de spits te drijven.

Het problematische van de synodebesluiten spreekt nog sterker bij het besluit om steun te verlenen aan de bevrijdingsbewegingen en zich dus in dit opzicht te stellen achter de besluiten van de Wereldraad. Wel zullen deze gelden niet komen uit de fondsen voor zending en werelddiaconaat, maar zullen de kerken opgewekt worden giften etc. te storten in het door de synode van Dordrecht ingestelde 'fonds ter bestrijding van de gevolgen van het racisme'. Ook heeft de synode de deputaten verzocht na te gaan, hoe kerken invloed kunnen uitoefenen op de besteding van de gelden.

M.i. is met name de laatste 'zekering' een vrij machteloos gebaar. Want hoe de invloed op de besteding ook mag zijn, beslissend is dat steun gegeven wordt aan deze bevrijdingsbewegingen, die door die steun hun gelden vrij kunnen maken voor de strijd. En hier komt de gehele problematiek van deze bevrijdingsbewegingen in het zicht. Kan men volstaan met te zeggen: Je moet deze bewegingen zien in het licht van de 16de-eeuwse vrijheidsstrijd tegen Spanje ? Werken hier niet geheel andere krachten ? Ook Van der Woude wijst hierop in het genoemde artikel in het GW:

Het is vooral dit besluit, waartegen men in Zuid-Afrika fel reageert en waartegen ook in de eigen kerken heel wat stemmen opgaan. De reden daarvan ligt in het min of meer dubieus karakter van de zg. 'vrijheidsbewegingen'. In Zuidelijk Afrika spreekt men meer van 'terreuracties' en ziet men communistische invloeden op de achtergrond. In Nederland zijn we geneigd er meer een strijd voor vrijheid en tegen kolonialisme in te zien al zullen weinigen ontkennen, dat communistische invloeden hier mede een rol spelen. Een persbericht deelde onlangs mee, dat alleen in Zambia 15.000 Chinese technici werken. Deze belangstelling van het verre China zal niet alleen op bruggenbouw zijn gericht. Zij zullen ogen en oren ook wel voor andere dingen open hebben en aan hun leider in China zijn verplicht maoïstisch-revolutionaire invloeden te laten penetreren. Het schijnt dat de vrijheidsbeweging ook gebruik maakt van Chinese wapenen.

Een objectief oordeel over de zg. 'vrijheidsbewegingen' blijft daarom moeilijk. In Zuid-Afrika zelf staan veel Bantoes er kritisch tegenover. Ook het Chr. Instituut van dr. Beyers Naudé, voor wiens persoon en motieven ik diep respect gevoel, en wiens vastberaden, maar tevens ingetogen en beheerste oordeel mij in verschillende persoonlijke gesprekken opviel, vergeleken met de soms felle taal, die men van sommigen in ons eigen lieve vaderland kan horen, heeft zijn bezwaren tegen het 'geweld' van deze 'vrijheidsbewegingen'. Het wel gehoorde argument, dat ook christenen in deze bewegingen meestrijden, zegt m.i. weinig, want er zijn nog meer christenen tegen en bovendien kunnen christenen ook wel eens aan een verkeerde kant staan. Dat neemt niet weg, dat ik op zichzelf voor 'vrijheidsbewegingen' wel begrip en sympathie kan gevoelen. We hebben zelf in de oorlogsjaren verzet gepleegd tegen de Duitse terreur, en in vroeger eeuwen heeft ons volk tachtig jaren voor zijn vrijheid gestreden. Ik kan me situaties indenken, waarin men als uiterste noodzaak naar de wapens grijpt, en wanneer er in ons land mensen zijn, die menen, dat deze situatie in Zuidelijk Afrika aanwezig is, wie zal hen beletten, daaraan in een 'betaald antwoord' uiting te geven, wanneer zij dit voor God en hun consciëntie kunnen verantwoorden ?

Dr. Oberman over de steunverlening

Terecht wijst Van der Woude erop, hoe tendentieus vaak in ons land de berichtgeving is. Elk geluid over Zuid-Afrika dat niet in de linkse kraam te pas komt, wordt als 'kapitalistisch' of 'bevooroordeeld' afgedaan en doodgezwegen. Over onbevooroordeeld gesproken ! Het is een goede zaak dat de NCRV prof. Oberman in staat heeft gesteld samen met Wim Ramaker een reis door Zuid-Afrika te maken en in een aantal uitzendingen zijn indrukken weer te geven. Van der Woude citeert uit het NRC-Handelsblad van 13 april een gedeelte uit een artikel van Oberman. Deze zegt in dit artikel dat hij, terwijl hij op pad ging als voorstander van de visie van de Wereldraad op dit punt, in Zuid-Afrika tot andere gedachten is gekomen. En dat niet omdat hij onder de bekoring zou zijn gekomen van regeringspropaganda of iets dergelijks, maar juist door de contacten met de oppositie:

'Dus heel duidelijk door de oppositie. Hierbij denk ik aan dr. Beyers Naudé en zijn medewerkers van het Chr. Instituut, waaronder prof. André Hugo van de universiteit van Kaapstad. Deze mensen, die aan het front staan en die hun leven en toekomst op het spel zetten, hebben mij ervan overtuigd, dat het ondersteunen van bevrijdingsorganisaties een steunen van het geweld is, die hun pogingen om veranderingen in Zuid-Afrika teweeg te brengen, alles wat daar op dit gebied de laatste jaren is bereikt, en hun mogelijkheid tot uitstraling en inwerking op de Zuidafrikaanse samenleving radicaal belemmert. Dit heeft mij tot andere gedachten gebracht. Volgens hen wordt door de steun van de Wereldraad van Kerken aan bevrijdingsbewegingen de mogelijkheid van de oppositie in Zuid-Afrika om te appelleren op het Evangelie en het internationaal geweten belemmerd.

Weliswaar zijn er ook groepen, die de beslissingen van de Wereldraad toejuichen en menen, dat chaos een beter uitgangspunt is voor een werkelijk hoopgevende toekomst, dan het afdwingen van een tijdrovend proces van verandering. Hieraan liggen filosofische beslissingen ten grondslag, die ik ook in Duitsland tegenkom bij marxistisch-leninistische studentengroepen. Volgens mij is dit een romantisch vertrouwen, dat uit niets weer iets goeds tevoorschijn komt. De enorme ellende, die het gevolg is van een afkappen van een politieke gemeenschap, zal zo enorm verreikend zijn, dat daar niet gemakkelijk overheengestapt mag worden.'

Van der Woude, die Obermans' woorden citeert, eindigt zijn artikel met zijn bezorgdheid uit te spreken over de door de Geref. synode genomen besluiten.

Wie hiervan kennis neemt, zal niet zonder zorg zijn over het besluit van onze synode t.a.v. de steunverlening aan het Speciale Fonds. Wat particulieren spontaan in zo'n fonds willen storten, ligt voor hun rekening. Maar de synode heeft door haar besluit een zekere relatie tussen de kerken en het steunfonds gelegd. Persoonlijk acht ik dit te betreuren. Om het dubieus karakter van de zg. 'vrijheidsbewegingen'. Om onze relatie met de zusterkerken in Zuid-Afrika, die dreigen verbroken te worden. Ook om de eenheid binnen onze eigen kerken, waarbinnen veel verschil van mening is over de in geding zijnde punten. Een derde deel van de synodeleden verklaarde zich tegen de voorstellen. En ik vermoed, dat dit gemis aan eenstemmigheid binnen de synode eert weerspiegeling van de situatie binnen de kerken is.

De gehele procedure laat zien, hoe precair het is, •Vü^anneer de kerk gaat spreken over vragen van politieke en economische aard. De synode van Dordrecht heeft zich daarover diep bezonnen. Zij heeft terecht uitgesproken, dat het tot de roeping van de kerk behoort deel te nemen aan het gesprek over belangrijke problemen van de menselijke samenleving. Maar ze heeft ook goed beseft, hoe moeilijk het is voor de kerk dit in concrete toespitsing op de politieke en economische vragen te doen. Het gaat er immers niet om dat de kerk zal optreden als een politieke organisatie, maar dat zij bij kritieke ontwikkelingen 'Gods bevrijdende eis en belofte bekend zal maken.'

De synode van Dordrecht heeft uitgesproken, dat de kerk dit zo zal moeten doen dat duidelijk is, dat haar boodschap direct voortvloeit uit het belijden van Jezus Christus en uitdrukking kan vinden in de gemeenschappelijke gebeden voor de gemeente. (Acta Dordrecht 1972, art. 375). Het is voor mij de vraag of het besluit, dat de synode nam t.a.v. de situatie in Zuid-Afrika en de concrete maatregelen in verband daarmee, aan deze voorwaarden voldoet.

Indien dit zo was, dan had de synode haar besluit met algemene stemmen moeten kunnen nemen, ais 'direct voortvloeiend uit het belijden van Jezus Christus'. En dan zou haar besluit ook een plaats moeten kunnen vinden in het gemeenschappelijk gebed van de gemeente.

Het eerste is niet geschied en het tweede lijkt me moeilijk te realiseren. Daarvoor zijn de meningen over het synodebesluit te zeer verdeeld.

Ik zou hier nog het volgende aan willen toevoegen:

a) Er blijken allerlei onduidelijkheden te zijn, ten aanzien van de situatie in Zuid-Afrika. Er bleek op de synode een flinke minderheid tegen het voorstel en tegen het besluit te zijn. Is het in zo'n situatie wijs om een dergelijk ingrijpend besluit te nemen. Juist wanneer het gaat om de politieke verantwoordelijkheid van de kerk concrete gestalte te geven, moet men toch kunnen zeggen: Het heeft de Heilige Geest en ons goed gedacht.... • Wordt een synodebesluit niet ontkracht door zoveel wazigheden, onduidelijkheden en tegenstemmen ? Is het dan niet een kleine meerderheid die aan een grote minderheid haar wil oplegt ? Men kan zeggen: Stemmingen zijn een democratische zaak. En hoe zal een kerk in dit ondermaanse ooit buiten de structuur van stemmingen kunnen, waarbij een meerderheid besluiten neemt ? Akkoord. Maar in de kerk van Jezus Christus mag niet het principe van de democratie heersen.

Vervolg op pag. 231

Vervolg van pag. 236

Daar zullen we in beraad en overleg, in gebed ook, en vooral luisterend naar de Schrift, de wil des Heeren in allerlei concrete dingen moeten leren verstaan. Wanneer er zoveel onklaarheid is, had de synode wijzer gedaan de beslissing alsnog uit te stellen.

b) Wat weegt het zwaarst ? Steun aan bevrijdingsbewegingen, wier karakter op zijn zachtst gezegd onduidelijk is óf de eenheid binnen de kerken en de verbondenheid met de kerken in Afrika ? Ik meen dat de Geref. synode, de meerderheid althans, hier een wissel heeft overgehaald. Zeker, eenheid betekent niet dat men elkaar niet scherp de waarheid zou mogen zeggen. Ook dat behoort tot de broederlijke liefde. Ik kan er persoonlijk inkomen dat men bij de verklaring van ras-zuiverheid zo geschrokken is, dat dat de stemming over het al of niet emigreren beïnvloed heeft. Maar ik waag het te betwijfelen of de synode hetzelfde besluit inzake de steun aan de bevrijdingsbewegingen genomen zou hebben als de informatie van dr. Oberman, toch niet de eerste de beste, vóór die bewuste vergadering was doorgegeven. Het is ook uit Van der Woude's artikel duidelijk dat hij nogal onder de indruk is van deze informatie van een onbevooroordeeld theoloog.

c) Dr. De Ru schreef onlangs een verhelderend boekje over de verleiding van de revolutie. Vanuit de Schrift liet hij zien, hoe zij die steun verlenen aan revolutionair geweld zich noch op het Oude, noch op het Nieuwe Testament kunnen beroepen, maar bezwijken voor een linksgerichte ideologie. De Ru legt in zijn waardevolle geschrift (dat u beslist moet lezen) sterke nadruk op de roeping der kerk om het Evangelie te verkondigen en in de samenleving op te roepen tot bekering. Deze bekering is immers geen 'binnenbrandje' maar een uitslaande brand. Want de bekering van het hart komt openbaar in de vruchten.

Ik meen dat hier een andere en m.i. bijbelser weg gewezen wordt dan in het besluit van de Geref. synode. Want welke zekering men ook aanbrengt ten aanzien van besteding van gelden, en hoe men hier wil onderscheiden, de synode heeft door dit besluit toch als kerk ja gezegd tegen het revolutionair pathos van de bevrijdingsbewegingen. En dat is een ingrijpende zaak, die m.i. niet los te denken valt van de visie welke men heeft op de relatie van kerk en wereld. Rijk Gods en maatschappij. Het is te hopen dat wanneer binnen het COGG de proeve inzake het geloofsgetuigenis aan de orde komt, ook over deze zaken eerlijk en openhartig gesproken worde.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen