In de Mozes en Aäronstraat

Naast zijn vele werkzaamheden als secretaris van de Gereformeerde Bond weet ir. J. v. d. Graaf blijkbaar ook nog tijd vrij te maken om theologie te beoefenen en anderen in de vruchten daarvan te doen delen. Zo kwamen binnen enkele weken twee boeken van hem op de markt, die er beiden mogen zijn. Als wij dan daarbij bedenken, dat Van der Graaf geen theoloog van professie is, maar eigenlijk een man van een heel andere wetenschappelijke discipline (wis-en natuurkunde), dan is er toch wel reden om van te voren reeds met respect deze boeken ter hand te nemen.

Graag wil ik in dit artikel aandacht vragen voor één van deze twee boeken, nl. het boek, dat de originele titel draagt van In de Mozes en Aaronstraat. . . . Toen ik in Amsterdam predikant was ben ik vele malen door deze straat gefietst, omdat wij vlak in de buurt onze ministerievergaderingen hielden. Genoemde straat loopt tussen het vroegere stadhuis en de Nieuwe Kerk op de Dam van Amsterdam, en vormde dus zo de verbinding tussen de kerk en de burgerlijke overheid. In deze straat ontmoetten de overheden van kerk en staat elkaar en zeker in Amsterdam is dat in vroeger eeuwen niet zelden een intensieve ontmoeting geweest, zij het niet altijd zonder spanningen en conflicten. Er moet dan wel onmiddellijk aan worden toegevoegd, dat deze Mozes en Aaronstraat er nu nog wel is, maar dat noch de kerkelijke leiding noch de burgerlijke Overheid hier meer te vinden zijn. In zoverre heeft de symboliek van de naam van deze straat (Mozes als man van de overheid en Aaron als de man van de kerk) alleen betrekking op het verleden en niet meer op het heden. Of dit ook te maken heeft met het ideaal, dat in dit boek door Van der Graaf wordt getekend, staat nog te bezien.

In ieder geval is daarmee al duidelijk gemaakt in welke richting de inhoud en strekking van dit boek gaat. De ondertitel van het boek luidt: Beschouwingen over kerk, staat en maatschappij. We zouden willen zeggen: een onderwerp, dat in onze tijd niet over gebrek aan belangstelling heeft te klagen. Want is dat ook niet het thema, dat door allerlei nieuwere theologen wordt aangeslagen'.

Inderdaad. Maar het opmerkelijke van dit boek is, dat het juist tegen de stroom van allerlei maatschappij critische theologie en wil ingaan door het centraal stellen van een theocratische visie op staat en maatschappij. Zo wil Van der Graaf een tegenstem laten horen in deze tijd, waarin de kerk door de maatschappijcritische theologie wordt overstroomd.

Het is te verwachten, dat Van der Graaf naar het verleden terug gaat om zijn theocratische ideaal vertolkt te vinden en om fundering ervoor te zoeken. Niet dat hij zover terug hoeft te gaan, want ook Van Ruler heeft het theocratisch visioen gekend en op bekwame wijze vertolkt. De naam van Van Ruler wordt dan ook in de Inleiding reeds genoemd. Toch wil Van der Graaf verder teruggaan en de meest oorspronkelijke bronnen ontdekken. Zo geeft hij een zeer informatief hoofdstuk over de theocratische visie op dr. Ph. J. Hoedemaker, de theocraat uit het laatste gedeelte van de vorige eeuw. Nog verder terug vinden wij een hoofdstuk over Calvijns visie, verbonden met een behandeling van Luthers leer van de twee regimenten. Stuk voor stuk zijn dit hoofdstukken, waarvan wij veel kunnen leren. Dat geldt in het bijzonder het hoofdstuk over Luthers opvattingen hieromtrent, omdat deze zo actueel zijn voor onze tijd en ons jongste verleden.

Zo wordt in dit boek de geschiedenis rijk en zinvol geraadpleegd. En alleen al daarom zou ik ieder willen adviseren dit boek te lezen. U leert de historische achtergronden zien van een principieel christelijktheocratische stellingname in onze tijd. Het is dan ook te begrijpen, dat Van der Graaf het niet bij historische informatie laat. Daarmee gewapend komt hij ook tot een analyse van de situatie, waarin wij ons nu bevinden. Zo treffen wij in dit boek ook een hoofdstuk aan over het Neo-marxisme in onze tijd, en over Revolutie en gerechtigheid. Het blijkt, dat Van der Graaf, verbonden met het verleden, toch volop in deze tijd staat en vanuit de Schrift en de theocratische traditie een oordeel heeft over de ontwikkelingen, die in onze wereld gaande zijn.

Toch komt bij dit laatste de vraag weer boven, die ik aan het begin reeds stelde. Zoals de Mozes en Aaronstraat vroeger wel maar nu niet meer de functie vervult van verbondenheid en onderscheidenheid van kerk en staat, zo kan het ook niet worden ontkend, dat de theocratische visie op de verhouding van kerk en staat vroeger wel een werkelijkheid was in de geschiedenis van ons volk, zij het altijd in een critische maar toch positieve zin, maar dat er in onze huidige politieke en kerkelijke situatie weinig hiervan meer is terug te vinden.

Ik denk, dat Van der Graaf zijn boek geschreven heeft om duidelijk te maken, dat het om die reden nog niet geboden is om van deze theocratische visie afstand te doen. Integendeel. Niet de omstandigheden bepalen het christelijk belikjden van kerk en maatschappij, maar alleen het getuigenis van de Schrift en daaronder de traditie van onze vaderen. En daarom is het noodzakelijk, vandaag meer dan ooit, o van ons christelijk belijden inzake kerk en staat rekenschap te geven.

Daar komt nog iets bij. Gaan wij in onze tijd niet steeds duidelijker zien, dat een democratie, die zich los heeft gemaakt van het fundament van de Godsheerschappij en alleen plaats inruimt, voor het goeddunken van de autonome mens, het volk naar de ondergang voert van gezagloosheid en zedeloosheid en politieke onmacht. Het zou wel eens kunnen zijn, dat juist in deze tijd de profetische oproep tot waarachtig theocratisch denken en handelen noodzakelijk is en een appèl inhoudt tot bekering van land en volk.

Daarbij is het dan een tweede, of er naar deze oproep wordt geluisterd. Ook de profeten hebben doorgaans weinig of geen gehoor gekregen. Maar dat was voor hen geen aanleiding om dan maar het zwijgen eraan toe te doen.

Zo vinden wij ook in dit boek iets van een appèl terug. En dat geeft aan dit boek een diepe actualiteit.

Met name om deze reden zou ik willen, dat velen dit boek lazen. Maar toch ook nog om andere reden. Velen onzer beperken hun lectuur tot wat voedsel geeft voor het hart. En dat is een goede zaak. Maar te weinig zoeken wij voorgelicht te worden in de vragen van politieke en maatschappelijke aard. Daarom staan wij zo vaak machteloos tegenover hen, die wel zijn ingelicht, maar dan van de verkeerde kant en ons met hun argumenten verslaan. Ik meen, dat het ook tot de christenplicht behoort om weerbaar te staan in de strijd der geesten, die zich afspeelt in het maatschappelijke en politieke leven van, onze tijd. Het wordt steeds duidelijker dat juist in deze verbanden de grote tegenstelling tussen Christus en antichrist tot openbaring komt. En daarom dient de christelijke gemeente weerbaar te zijn en ook in dit opzicht de geestelijke wapenrusting aan te doen. Zo'n boek als dit geeft ons hierin een belangrijke hulp, die wij niet mogen versmaden.

Rest mij nog op te merken, dat dit boek is uitgegeven bij Echo, de publiciteitsafdeling van de I.Z.B. Het is verblijdend dat een zo fraai uitgegeven boek tegen zo'n lage prijs kan worden verkocht.

J. van der Graaf, In de Mozes en Aaronstraat... Beschouwingen over kerk, staat en maatschappij. Uitg. Echo, Amersfoort, 141 blz., f 11, 90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen