Diakonale verantwoordelijkheid

(3)

Gevolgen van welvaart

We leven zelf in een welvaartssamenleving. Hoe heeft het diakonaat hier verder gestalte te krijgen? De verschuiving van het diakonaat, omdat we in een andere situatie leven, niet meer in een armoedesituatie en ook niet meer in een Christelijke samenleving, heeft ook gevolgen gehad voor de wijze waarop het diakonaat funktioneert. Gevolgen van armoede zijn altijd anders dan gevolgen van welvaart. Gevolgen van armoede kan men zien in de grote wereldsteden, zoals in Djakarta, Nairobi en dergelijke. Gevolgen van armoede zijn corruptie, prostitutie, onhygiënische toestanden, epidemieën en dergelijke. We weten ook uit onze eigen samenleving in de vorige eeuw wat de gevolgen van de armoede waren, en waar het diakonaat dan mee te maken kreeg.

Gevolgen van welvaart zijn heel anders. In onze hoogopgevoerde produktiemaatschappij, in onze hoogeïndustrialiseerde samenleving met zijn loppende bandwerk, met zijn massaproduktie, zijn er heel andere gevolgen: stresssituaties; mensen die dreigen te vervreemden van hun werksituatie; mensen die het om zo te zeggen niet meer zien zitten. Andere gevolgen, zijn duurzame ontwrichtingen van verbindingen tussen mensen. Ik denk aan het huwelijk, dat in onze tijd geweldig op de tocht staat. Ik denk aan allerlei gevolgen van de weivaartstijd, waarin we geld te over hebben om allerlei dingen te kopen, met name aan de gevolgen van verslavingen en dergelijke. Al deze dingen raken het maatschappelijk werk en daarorn heeft het diakonaat met al deze dingen te maken. Gevolgen van de welvaart zijn ook knelpunten in de arbeidsverhouding. Zijn er niet veel knelpunten in deze tijd, juist ook in de arbeidsverhoudingen? Een ander punt is dat wij zoveel gastarbeiders in ons land hebben. Het is een gevolg van onze welvaart, waardoor wij, wat wij dan noemen 'goedkope krachten' uit het buitenland naar hier hebben gehaald. En deze mensen leven onder ons. Gevolg van de welvaartssituatie! Welnu, zo kan ik doorgaan.

Welzijn

Gevolgen van welvaart zijn dus andere dan gevolgen van armoede en daar heeft het diakonaat mee te maken. Maar dan zou ik willen zeggen, welvaart is niet perse identiek met welzijn. Dat zijn twee begrippen, die we duidelijk moeten onderscheiden. In Surabaya sprak ik dokter Kruyt, die in het Westen geweest was, die hier in Nederland geweest was. Toen ze weer in haar zi'ekenhuis in Surabaya terug was, hield ze een dagopening 's morgens voor het personeel, voor de verpleegsters en de artsen. Ze zei: 'toen heb ik gedankt dat we nog arm waren'. Niet in de zin van het verpauperde bestaan, want dat is vreselijk. Maar zoals ze daar als mensen, die dan toch hun eten en drinken hadden, bij elkaaf waren. Ik heb gedankt, dat we nog arm waren, om dat ik gezien heb, dat de welvaart in het Westen nog niet perse welzijn betekent!

Men kan onder heel wat armelijkere omstandigheden moeten leven terwijl het welzijn beter funktioneert. Ik wil niet zeggen, dat we naar een situatie van armoede moeten. Maar welvaart en welzijn zijn niet persé identiek. De Bijbel, en daar hebben we het toch óók over als we diakonaat bedrijven, zegt in Ps. 122: ' Wèl moeten zij varen, die u beminnen'. De echte welvaart, het echte welzijn heeft ook nog een keer alles te maken met onze verhouding tot God. Als die verhouding tot God in orde is, dan willen we niet zeggen, dat er geen problemen zijn, maar dan heeft men toch de diepste diemensie van het welzijn. Het gaat erom dat mensen zich welbevinden voor Gods aangezicht, omdat ze de verbinding kennen - met God, en de Liefde van God in hun leven kennen. Welzijn heeft ook alles te maken met het onderhouden van het gebod. Op het apostelconvent wordt er gezegd: onthoudt u van wat aan de afgoden geofferd is, van het bloed, van het verstikte, van hoererij. Als u u daarvoor wacht, dan zult gij weldoen. Dan staat er achter, het is een groet, maar vaart wel! Ik zou willen zeggen, welvaart, welzijn het heeft alles ook te maken met het leven naar het gebod van God. Prof. dr. A. A. v. Ruler heeft eens gezegd: de geboden zijn de paaltjes langs de weg van het leven, om ons voor af dolen te behoeden, om dus te zorgen, dat het ons welgaat. In het onderhouden van het gebod, zoals ' de Bijbel dat ook zegt, ligt groot loon. En als er geen leven is naar het gebod van God, dan is er voor een samenleving en voor een mens in de samenleving geen dageraad. Welnu het Reveil in de vorige eeuw (en daar wijs ik wéér op, omdat daar zulke prachtige diakonale lijnen liggen) had zicht op de eenheid van welvaart en welzijn. Maar dan welzijn ook als een geestelijk welzijn van een volk. Geestelijk welzijn heeft alles te maken met een leven ook naar de geboden en onder de beloften van God. Het Réveil kende dan ook het hand in hand gaan van de sociale bewogenheid en de drarig tot bekering. Groen van Prinsterer schreef zijn boek Ongeloof en Revolutie, waarin hij krachtdadig stelling nam tegen de revolutie, zoals die vanuit de Franse tijd tot ons gekomen was. Niet door revolutie, maar door het Evangelie, niet door ge weldadige omwenteling, maar door bekering, individueel en collectief, komt het met een samenleving goed, al bereiken we hier nooit het volmaakte. Maar mevrouw Groen van "Prinsterer ging samen met mevrouw Van Zoeterwoude, de arbeiderswijken in Den Haag regelmatig in. Ze zochten de mensen op in hun armoedige omstandigheden, zodat de arbeiders zeiden: als hier een revolutie uitbreekt in Den Haag, en alles wordt kort en klein geslagen, dan blijft er één huis staan, en dat is het huis aan de Korte Vijverberg, het huis waar Groen woonde. De man, die zich tegen de revolutie zó verzette en de geest daarvan onder woorden wist te brengen, die zó aandrong op bekering, was ook de man van de sociale bewogenheid, van het uitgaan naar de naaste, en dan ook naar de mens vlakbij.

Concreet

Welnu, diakonaat is dan ook nooit het steunen van allerlei aktiegroepen, van allerlei revolutionair geweld, maar het is de mensen opzoe-

ken in hun nood en vandaaruit op het oog hebben (dat wèl) de verbanden, waarin de mensen werken.

Dan mag de kerk ook nog een keer zeggen, dat onrecht is wat onrecht is, en ak er verhoudingen voorkomen in de samenleving - en de leden van de gemeente hebben er mee te maken - waardoor ze worden doodgedrukt, kapotgedrukt, dan heeft de kerk ook de roeping om daarin te getuigen. Dan zou ik me kunnen voorstellen, dat een diaken heel konkreet te maken krijgt met een geval, waarvan men zegt: hier is een mens in nood, door werkomstandigheden of leefomstandigheden, waar nodig iets aan gedaan zou moeten worden. Zou het dan niet mogelijk zijn, dat er ook vanuit het diakonaat bepaalde gesprekken gevoerd worden ter plaatse waar dat nodig is? Zou het dan niet mogelijk kunnen zijn, dat op een bepaald moment met de burgerlijke overheid een gesprek gevoerd wordt, nogmaals niet door aktie, maar dat op een bepaald moment een noodsituatie onder ogen wordt gebracht bij de burgerlijke overheid of bij de leiding van een instelling of wat dan ook. Dan gaat het er niet alleen om dat we mensen met giften helpen en hen persoonlijk opzoeken. Dan gaat het er ook om proberen bij te dragen aan verbetering van verhoudingen, daar waar dat gewenst is.

Collectivistisch

We hebben in deze tijd intussen ook sterk te maken met een collectivistisch denken.We denken in collectiviteiten, we denken in strukturen, we denken in blokken. Maar de mens' als persoon is altijd heteerste. Ik bedoel dit: de mens is schepsel van God, mens levend voor Gods aangezicht, en de zonde zit niet allereerst in de strukturen, maar de zonde zit in het menselijke bestaan. En daarom, de zonde ernstig nemen j betekent ook de liefde van Christus ernstig nemen, die het verlorene zoekt, die daarin gericht is op hetpersoonlijke leven. We weten daarbij ook, dat de zonden doorwerken in de strukturen en de verbanden van de samenleving. Maar niet die verbanden van de samenleving maken ons, maar-wij maken de verbanden van de samenleving. Het is een duidelijk marxistisch uitgangspunt, dat de mens bepaald wordt door de strukturen, waarin hij leeft. Dat daar invloed van kan uitgaan is duidelijk, maar we moeten allereerst zeggen: de strukturen worden bepaald door de mensen, die de strukturen maken. En daarom, verandering van strukturen in de samenleving, zonder bekering, zonder verandering, zonder innerlijke verandering van de mens laat blokken over waarin het onrecht kan blijven funktioneren, en waar de dienst aan de levende God geen gestalte krijgt. We dienen het individu op het oog te hebben, ook vanuit het diakonaat, en vanuit het individu de strukturen. Daarom géén collectivistisch denken. Dat opent de weg naar een socialisme en verder naar een communisme, dat de mensen stenen geeft voor brood omdat het juiste verband tussen individu en gemeenschap niet wordt gezien.

Diakonaat betekent het individu op het oog hebben èn de collectiviteit, maar dan in de juiste samenhang. Diakonaat betekent: de materiële nood lenigen, maar in onlosmakelijk verband aan het geestelijke. Diakonaat betekent: niet voor het konfliktmodel kiezen, maar voor het harmoniemodel, om langs de weg van hulp en leniging van nood mensen te steunen. Diakonaat betekent: sociale bewogenheid, wat nog iets anders is dan het najagen van een socialistisch patroon. Zulk diakonaat wordt dan verricht in navolging van die Grote Diaken Jezus Christus, die niet gekomen is om gediend te worden, maar om te dienen. Jezus Christus de barmhartige Hogepriester. Zijn weg is de onze, ook in het diakonaat, in de navolging. Het diakonaat is ten diepste een gevolg van de zonde. Nog altijd geldt de stelling , dat als er geen zonden waren , er ook geen wonden waren. Maar diakonaat is dan ook een gevolg vande liefde, de liefde van Christus.Olie mag gegoten worden in de wonden, die geslagen zijn. Het kan alleen maar goed funktioneren, als we elkaar opscherpen in de liefde. Om wel te doen aan alle mensen, zegt de Bijbel, allermeest aan de huisgenoten des geloofs. De eerste verantwoordelijkheid voor het dienstbetoon geldt de huisgenoten des geloofs, maar dan ook - als een teken van Gods liefde in deze wereld - aan alle mensen. Met elkaar mogen we ons bezinnen op de mogelijkheden, de taken van het diakonaat in deze dynamische en apocalyptische tijd, waarin we geroepen worden om naar andere wegen te zoeken, maar waarin^we de oude paden toch niet mogen verlaten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen