Woord en Geest in verband met de Godsleer

De kerken der Reformatie hebben zich in haar belijdenissen aangesloten bij de oudkerkelijke symbolen. Daarin wordt samenvattend ten aanzien van de Heilige Geest beleden dat Hij met de Vader en de Zoon waarachtig en eeuwig God is. De derde Persoon in de Drieëenheid, van eenzelfde wezen, majesteit en heerlijkheid met de Vader en de Zoon. Ons opkomen in het voorgaande voor de eigen plaats van persoon en werk van de Heilige Geest, mag er ons niet toe brengen de Heilige Geest te isoleren van de Vader en de Zoon. Daarin zouden we de Schrift niet mee hebben. En ons belijden is toch op de Schrift gegrond? Anderen hebben het allang eerder geschreven dat Paulus in zijn brieven steeds spreekt over de Geest van God en de Geest van Christus. En Calvijn heeft het als een axioma steeds gesteld dat Christus niet van Zijn G|)est te scheiden is. We herinneren ons hoe Calvijn stelde, dat het werk van de Geest hierin van het werk van de Vader en de Zoon te onderscheiden is, dat de Heilige Geest het werk van de Vader en van de Zoon tot zijn doel brengt. De Heilige Geest doet niet zozeer iets nieuws. Hij realiseert het werk van de Vader en de Zoon. We denken nogmaals aan het beeld van de hand voor de Heilige Geest en Zijn werk. Wat mensen doen, doen ze in de meeste gevallen met hun hand. Zo werken de Vader en de Zoon door de Heilige Geest. Daarom is de Heilige Geest de Geest van de Vader en de Zoon.

De Geest van de Vader

We oriënteren ons in het volgende vooral aan Calvijn. Zijn gave aan de kerk is toch wel geweest de leer van de Heilige Geest. 'Door zijn arbeid komt voor de eerste maal in de geschiedenis der kerk de leer van den Heiligen Geest tot haar volle recht' (S. v. d. Linde). Wel, als de Geest van de Vader neemt de Heilige Geest deel aan de schepping van de wereld, zo stelt Calvijn met nadruk. We weten uit Genesis 1 en Johannes 1 dat de wereld is ges'chapen door de Zoon als de Logos, het eeuwige Woord Gods. Maar de arbeid van de Vader als de Schepper door de Zoon heeft ook de arbeid van de Heilige Geest nodig, anders zou al het geschapene terstond in het niets zijn terug gevallen. De Heilige Geest zorgt ervoor dat Gods schepping voor de chaos bewaard wordt. En Hij doet dat tot de jongste dag (Inst. I, 14, 20). De Heilige Geest is niet alleen de Creator Spiritus (de Schepper Geest) in de herschepping, maar ook in de eerste schepping. Het werk van de Heilige Geest heeft ook een kosmische kant. God de Vader schept door de Zoon én door de Geest hemel en aarde. Als Geest van de Vader is Hij vervolgens niet alleen betrokken bij de schepping, maar ook bij de onderhouding van al het geschapene. Hij is de levendmakende Geest. Niet alleen in de herschepping van de dode zondaar door hem te doen delen in het werk van Christus. Maar ook de levendmakende Geest die heel de schepping in het leven houdt. Altijd door blaast de Geest als het ware het leven Gods in gans de schepping. Deed Hij dat niet, er zou slechts een chaos overblijven. 'Zendt Gij Uw Geest uit, zo worden zij geschapen en Gij vernieuwt het gelaat des aardrijks' (Psalm 104 : 30).

Maar zo heeft de Heilige Geest ook volop deel aan Gods voorzienigheid. Gods voorzienigheid in haar algemene zin, die dus betrekking heeft op al het geschapene. God bewaart Zijn schepping, houdt haar in stand, en regeert haar, mede door Zijn Geest. Maar ook in Gods voorzienigheid in bijzondere zin, die zich uitstrekt over Gods Kerk, is de Heilige Geest steeds betrokken. Iemand heeft opgemerkt dat het kenmerkend is voor Calvijns opvatting in deze, dat hij voorzienigheid en Heilige Geest vaak zonder onderscheid door elkaar noemt (H. J. J. Th. Quistorp).

In de schepping van de mens komt het werk van de Heilige Geest als de Geest van de Vader wel in het bijzonder uit. De mens, geschapen als het evenbeeld Gods met al zijn uitnemende gaven, is het werk van de Heilige Geest. Zeker, de mens is gevallen. Een totaal bederf is in hem en over hem gekomen. Hij heeft het wezenlijke van het beeld Gods verloren. Toch heeft hij gaven van de Geest ontvangen. Alleen, hij ziet ze niet meer als gaven van God. Dat heft echter het belang van deze gaven niet op. Aan deze gaven van de Geest heeft de mens zijn verworvenheden op het terrein van de cultuur, van de kunst, van de wetenschap en van de politiek te danken. Wie de wetenschap veracht, beledigt de Heilige Geest. Zeker, Calvijn brengt een beperking aan. De wetenschap dient slechts het welzijn van de mens hier op aarde. Verder reikt ze niet. Ze is ontoereikend voor het heil. Toch is in wetenschap en kunst de Heilige Geest aan het werk ais de Geest des Vaders Die Zijn schepping in stand houdt en tot ontplooing brengt.

Samenvattend: het is het werk van de Heilige Geest waardoor God de Vader de kosmos, door Hem geschapen, bewaart voor de haar voortdurend bedreigende chaos. Ondanks de zondeval en de daardoor ontstane misvorming houdt God toch de schepping in de door Hem gewilde orde. En Hij houdt zo de volle doorbraak van de goddeloosheid tegen. Maar waarom doet God dat alles'? God doet dat om ruimte te laten voor, een plaats te geven aan het reddende heilswerk Gods in Jezus Christus. Het kosmische werk van de Heilige Geest is gericht op Gods verlossend werk in Zijn Zoon, onze Heere Jezus Christus.

De Geest van de Logos

Met de Logos bedoelen we God de Zoon als het eeuwige Woord door Wie de Vader de wereld heeft geschapen. Het is Johannes die in zijn Evangelie deze naam geeft aan de Zoon om zo Zijn verhouding tot de Vader aan te geven. Deze Logos heeft de ware menselijke natuur aangenomen. Jezus Christus is de vleesgeworden Logos. De Heilige Geest is ook de Geest van de Logos. W. Krusche heeft erop gewezen, dat Calvijn de Heilige Geest in Zijn werk in de kosmos ook al de Geest van Christus noemt. Dat hangt samen met het feit dat hij de belijdenis van het filioque (de Heilige Geest gaat ook uit van de Zoon) volledig ernstig heeft genomen. De schepping en de verlossing zijn wel te onderscheiden, maar niet te scheiden. God de Zoon als de Logos houdt ook ha de vleeswording niet op door de Heilisze Geest levenwekkend en levenonderhoudend in te werken op de kosmos. Maar met overal waar de Heilige Geest werkt, werkt Hij tot redding, maar slechts daar waar Hij uitgaat van de mensgeworden Verlosser. Als de Geest van de Logos werkt Hij in heel de schepping. Maar als de Geest van Christus werkt Hij alleen in de uitverkorenen.

De vleeswording van de Logos, dus van de eeuwige Zoon des Vaders, is mede geschied door de kracht van de Heilige Geest. De Heilige Geest heeft het wonder van Christus' heilige ontvangenis en geboorte verricht. Het Woord is vlees geworden door de Heilige Geest. De eeuwige Zoon des Vaders is zo waarachtig mens geworden, dat Hij, hoewel Hij als de Logos de Geest van eeuwigheid af uitzond, en blijft uitzenden, als de Vleesgewordene de Geest ontvangt en daarin toeneemt. Hij Iaat Zich door de Geest naar de woestijn leiden, om daar door de duivel verzocht te worden. Het is de Geest Die Christus steeds blijft toerusten om Middelaar en Verzoener te kunnen zijn. Christus' kracht in Zijn gehoorzaamheid tot het kruis is van en door de Heilige Geest.

Maar de Heilige Geest is ook en vooral de bewerker van de opstanding. Christus staat op door de kracht van de Heilige Geest. Zijn graf raakt doortrokken van de levenwekkende geur van de Heilige Geest. En daarin blijkt Zijn Middelaar zijn. Want Christus en de Zijnen horen door de Heilige Geest en Zijn werk bij elkaar. De Geest Die Christus opwekte, wekt ook de Zijnen op.

En dan, na de Hemelvaart, worden de gaven van de Geest steeds overvloediger. Op Pinksteren zendt Hij Zijn Geest als een vrucht van Zijn opstanding. Sinds Zijn verheerlijking werkt Christus niet anders dan door Zijn •Geest. Hem is de Geest gegeven, niet met mate. Van Hem en uit Hem stroomt de Geest op alle dorstigen. Buiten Christus zoeken we de Heilige Geest tevergeefs. Want Christus en Zijn Geest zijn niet te scheiden. Wie Christus veracht, bedroeft tegelijk de Geest. Christus kennen, kan nooit buiten de Heilige Geest om. Als de Geest van Christus leidt Hij de verkorenen tot de gemeenschap met Christus. De Heilige Geest doet dan ook niet anders dan van Christus spreken. En Hij rust niet eer Christus en Zijn bruid elkaar gevonden hebben. Calvijn noemt dat de unio mystica, de mystieke eenheid tussen Christus en de Zijnen. Van die eenheid is de Geest de bewerker, maar ook de band.

Door de Geest worden wij verenigd in Zijn dood én in Zijn opstanding. Zo verkrijgt Christus een gestalte in ons. Zijn dood werkt in ons door. Zijn leven trekt door ons heen. En dat alles door de Geest van Christus. Christus wordt gekend en ontvangen waar de Geest Hem ons doet kennen en schenkt. Ja, door de Heilige Geest woont Christus in ons.

Tenslotte

Onvolledig en slechts aanduidenderwijs hebben we geschreven over ons onderwerp. Anderen deden het vollediger en uitputtender.

Hieronder wil ik naar hen verwijzen. We besluiten met een vermanend woord van H. Bavinck. 'De Reformatie heeft in het licht gesteld, dat het historisch geloof aan de triniteitsleer, hoe zuiver ook. niet zalig maakt, maar alleen 't oprecht geloof des harten in God

Zelven, die in Christus Zich als de Drieënige God heeft geopenbaard'.

Litteratuur

Naast de verklaringen over de verschillende belijdenisgeschriften zij verwezen naar:

S. v. d. Linde, De Leer van de Heilige Geest bij Calvijn, Wageningen, 1943

W. Krusche, Das Wirken des Heiligen Geistes nach Calvin, Göttingen, 1957

H. J. J. Th. Quistorp, Calvins Lehrevom Heiligen Geist in: De Spiritu Sancto, Utrecht, 1964

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen