Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Verwerking van verdriet (2)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Verwerking van verdriet (2)

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

In het vorige artikel is het een en ander geschreven over de verschillende rouwreakties die bij mensen kunnen worden geconstateerd. Er is dus ever de rouw gesproken zoals psychologen dat doen: op grond van het waarneembare. De psychologie wil ervaringen als rouw, verdriet, gemis wetenschappelijk benaderen. Er vindt onderzoek plaats: hoe blijken mensen te reageren? Zijn er bepaalde vaste reaktiepatronen aanwijsbaar, zodat zou kunnen worden gezegd: wanneer honderd personen een vergelijkbaar verlies doormaken, zal het merendeel van hen op vergelijkbare wijze het verdriet beleven? Zo komt het dan tot de volgende psychologische definitie van de rouw: 'Met rouw (mourning) wordt bedoeld het complex van normale processen die op gang komen bij het verlies van een geliefde persoon, althans van een sleutelfiguur in de levensloop van een bepaalde persoon of een bepaalde groep.' (prof. J. Bastiaans.) Men' spreekt wel van een alternatief rouwproces, wanneer het gaat om zulke crises als echtscheiding, amputatie van een lichaamsdeel of een verhuizing met verandering van werkterrein etcetera. Partir c'est mourir un peu - vertrekken is een beetje sterven. Allerlei crisissituaties in het menselijk leven zijn zwakkere of sterkere voorafschaduwingen van de dood. Het ligt voor de hand dat daarmee dan ook een vorm van rouw gepaard gaat. Een psychiater als Bastiaans verbindt ook een bepaalde 'moraal' aan zijn wetenschappelijke beschrijving van de rouwbeleving. Hij wil blijkbaar toch niet puur beschrijvend bezig zijn, maar ook een bepaalde boodschap meegeven. Deze komt dan op het volgende neer: wil een mens een gezond rouwproces doormaken dan zSl hij niet alleen van het verlorene afstand moeten leren doen, maar ook een nauwere verstandhouding met wat hem gebleven is en zelfs eventueel na verloop van tijd een nieuwe binding kunnen aangaan. Het is daarom heel belangrijk dat men in zijn leven niet van één steunpunt afhankelijk is, dat men niet alles op één kaart heeft gezet. Dan zou het immers zo zijn dat we bij het wegvallen i/an dat ene, of meestal van die ene, werkelijk nergens meer zijn. U begrijpt dat er op grond van Gods Woord nog weer heel andere, en ook de meest wezenlijke dingen over het verwerken van verdriet kunnen worden gezegd - maar dat sluit niet uit dat met dergelijke wenken van psychologische zijde winst kan worden gedaan. Komt het ook onder ons niet voor dat gezegd wordt: 'o, als ik mijn man (vrouw) zou moeten missen, zou mijn leven geen zin meer hebben!' Nu is het heel goed wanneer de huwelijksband heel sterk mag zijn - toch is zo'n uitspraak christelijk genomen niet goed te keuren. Niet onze man of vrouw, vader of moeder of kind, mag de hoogste plaats innemen in ons leven. Het 'trouwen in de Heere' houdt ook dit in dat een christenman en vrouw toch niet tegen elkaar kunnen zeggen: 'jij staat bij mij helemaal bovenaan en je bent voor mij de allerliefste.' Die eerste en hoogste plaats dient toch voor de Heere gereserveerd te blijven. Wanneer dat door genade zo mag zijn, zal er bij het overlijden van de geliefde we] diep verdriet, maar toch géén totale ontreddering zijn. De Heere blijft immers Dezelfde. Wat is dat ook geweldig wanneer je het van elkaar mag weten: wanneer één van ons komt weg te vallen, dan zal de ander wel eenzaam zijn, maar toch niet alleen. Maar daartoe is nodig dat we in dit leven leren geen afgoderij te bedrijven ook met hen die ons op deze aarde het allerliefst zijn en het allernaast staan. Dat zijn we bezig te doen wanneer we al te veel op elkaar steunen en aan elkaar verkleefd zijn. Zelfs een man en een vrouw, ouders en kinderen zijn geroepen elkaar 'te bezit-• ten als niet bezittende'. Dat behoort bij de christelijke pelgrimage, het vfeemdeling zijn op aarde.

Psychologisch raamwerk - bijbelse vulling

Ik meen met het bovenstaande een voorbeeld te hebben gegeven hoe het mogelijk is bepaalde aanwijzingen die van psychologische zijde worden gegeven positief op te nemen en nader te verwerken in bijbels licht. Sommigen zijn geneigd te zeggen: is het wel goed dat er zoveel gepubliceerd wordt oVer dergelijke tere zaken? Verdriet is toch een hoogstpersoonlijk geheim. Een ander kan en mag zich niet mengen in de smart van een mens. Is het niet ontstellend wanneer het gelaat van een presidentsweduwe bij de begrafenis van haar man met behulp van telescopische foto-en filmapparatuur in beeld wordt gebracht en vervolgens de op sensatie beluste, t.v.-kijkende massa getoond? Kan verdriet, rouw ook wel wetenschappelijk bestudeerd worden, mag het als het ware op een ontleedtafel en onder een microscoop worden gelegd? Is het wel geoorloofd gesprekken die met stervenden zijn ge-\c)crd te publiceren? Schuilt er in allerlei publicaties ook niet een stuk profanatie (ontwijding)? We zullen deze opmerkingen mijns inz'ens zwaar moeten laten wegen. Al te vaak wordt er op een onheilige wijze geprobeerd het sterven en de rouw 'uit de taboesfeer' te halen. De dreigende realiteit van de dood waarop een aan het ware geloof: ontzonken massa geen werkelijk antwoord rheer heeft, m.oet dan onder het helle licht van de schijnwerpers worden getrokken en zó verzakelijkt. Dan lijkt het minder erg en kan er gezongen worden: "wij zijn niet bang...'

Intussen is daarmee heel de hedendaagse literatuur over stervensbegeleiding en rouwverwerking niet met één zwaai van de tafel geveegd. Wel is het waar: echte mensenkennis wordt opgedaan uit het boek der boeken, de Heilige Schrift. Daar komen ook allerlei vormen van verwerking van verdriet naar voren. In de verborgen omgang met God ontvangen we Godskennis, zelfkennis. Christuskennis, maar dan vanzelf ook... mensenkennis! Nu kan echter de psychologie ons het raamwerk geven waarbinnen heel die bijbelse vulling haar plaats krijgt. De Schrift zal meer dan eens haaks blijken te staan op veel van wat in dezen tegenwoordig naar voren wordt gebracht - denkt u alleen maar aan het zeer fundamentele punt dat naar een aanvaarding van de dood wordt gezocht buiten de vrede met God, buiten de verzoening in Christus, buiten de vertroosting van de Heilige Geest om. Maar anderzijds zal het ook vaak zo zijn dat psychologische gegevens aansluiten bij de bijbelse grondlijnen. Voor ambtsdragers maar ook voor andere gemeenteleden is het aan te bevelen zich eens te verdiepen in boeken over stervensbegeleiding en rouwverwerking.

Betekenis van literatuur over dit onderwerp

Het kan van grote betekenis zijn voor degene die zelf het verdriet doormaakt, te weten dat ook anderen met zo'n onontwarbare kluwen van gevoelens te maken hebben gehad. Een mens kan zó heen en weer geslingerd worden

tussen agressie en wanhoop, haatgevoelens en schuldgevoelens, dat hij een vreemde voor zichzelf dreigt te worden. Dan kan er toch een troost in liggen te weten dat anderen ool< dergelijke zaken hebben meegemaakt en doorgemaakt. Daarnaast heeft enig inzicht in het rouwproces ook waarde voor de begeleiding van de rouwende. Hierbij denk ik niet alleen aan de ambtsdragers die er door geholpen zullen worden de aan hun zorgen toevertrouwde mens werkelijk aan te voelen in zijn verdriet en hem ook wat te sturen om door de crisis heen te komen - maar ook aan andere gemeenteleden die op rouwbezoek gaan. Het zal toch goed zijn zich te bezinnen op vragen als: wat kan er in iemand die 'zo'n gevoelig verlies heeft geleden allemaal omgaan, welke reakties zou ik tijdens het bezoek van hem of haar kunnen verwachten, wat zou ik kunnen zeggen en wat moet ik vooral niet zeggen? Al met al zijn er voldoende redenen aanwezig om het lezen van boeken en brochures die over de verwerking van verdriet handelen te lezen-zij het dan ook kritisch, met de bijbel als toetssteen. Een volgende keer wil ik nog ingaan op enkele reakties die mij bereikten vanuit de lezerskring. Ik zal dan ook een aantal titels van verantwoorde boeken opgeven.

Groenekan_

• J. Hoek

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 juli 1978

De Waarheidsvriend | 8 Pagina's

Verwerking van verdriet (2)

Bekijk de hele uitgave van donderdag 13 juli 1978

De Waarheidsvriend | 8 Pagina's