Erger dan de modus vivendi voorstellen

Ooit heeft de Gereformeerde Bond een hoogleraar gehad-t.w. prof. dr. H. Visscher-die met een aantal andere Utrechtse hoogleraren, waaronder vrijzinnige, accordeerde in een modus vivendi gedachte: de kerk opgesplitst in officieel erkende richtingen elk op eigen territoir.

Met hand en tand heeft de leiding van de Gereformeerde Bond zich toen - het was omstreeks 1915 - verzet tegen deze gedachte. De kerk is immers niet een elk-wat-wils? Ds. J. J. Knap-géénGereformeerdeBonderschreef in die jaren in zijn blad 'De Oude Paden': 'elke richting geniet in het ontworpen stelsel de meest volledige vrijheid en kan zich naar de eis van haar eigen beginsel ontplooien, terwijl zij nu aanhoudend in haar gezonde ontwikkeling gestoord wordt... De modus vivendi wil (echter) de opgekomen dwaalleer als een normaal verschijnsel beschouwen, haar sanctioneren en beschermen.'

Dat was het eerste dat bij mij bovenkwam toen ik zaterdag 17 februari het artikel van ds. F. N. M. Nijssen 'Kerkscheiding misschien een uitweg' gelezen had. Zijn voorstel tot een kerkelijke boedelscheiding is dus bepaald niet nieuw, het gaat alleen nog verder dan de vroegere modus vivendi voorstellen.. Als ik Nijssens artikel kort samenvat komt het hier op neer dat hij gewoon de Gereformeerde Bond kwijt wil door haar tot 'deelkerk' te degraderen. De overigen-wie dat dan ook zijn mogen en waar dan ook de grenzen getrokken worden - kunnen dan het 'gewone' hervormd kerkelijk leven voorzetten.

Welnu ik zeg tegen dit voorstel bepaaldelijk 'nee'. Het lijkt me bovendien een voorstel toe, dat ingegeven is vanuit een meferderheidspolitiek. Zou ds. Nijssen het ook voorgesteld hebben - zo vraag ik maar - als hij zelf tot een minderheid in de kerk behoord zou hebben?

Welk kerkbeeld?

Het zou interessant zijn te weten hoe de door ds. Nijssen bedoelde kerken eruit zouden zien. Als ik me tot de hervormde zijde van zijn verhaal beperk en de Gereformeerde Kerken en de Rooms Katholieke Kerk buiten beschouwing laat dan lijkt het me toe, dat de door hem beoogde voortgezette Hervormde Kerk een groot vacuum te zien zal geven. Ik stel me namelijk voor hoe de synodale discussies zullen verlopen als het gereformeerde deel wegvalt. En wat de deelkerk voor de Gereformeerde Bond betreft zie ik al het spookbeeld opdoemen van afsplitsingen, die nieuwe afsplitsingen oproepen. De Afscheiding van 1834 is immers tot nogal wat snippers verwaaid en de Doleantie liet ons ook al drie kerkelijke brokstukken na. Ik heb geen reden te veronderstellen, dat het met een deelkerk voor de Gereformeerde Bond anders zou verlopen.

Belijden

Ik stel echter wel de vraag of ds. Nijssen er eerlijk aan doet het belijden der kerk onbesproken te laten. Ik kan me best indenken dat ds. Nijssen de Gereformeerde Bond in de verschillende facetten van het kerkelijk leven een lastige horzel vindt. Maar wat doet de Gereformeerde Bond anders dan telkens weer de Hervormde Kerk herinneren aan haar eigen belijdenis, die in artikel X van de kerkorde nadrukkelijk wordt genoemd!

Me dunkt, dat aan het voorstel van ds. Nijssen dan ook een ander voorstel vooraf moet gaan. Namelijk: de Drie Formulieren van Enigheid schrappen uit de Hervormde Kerkorde, óf op z'n minst de vraag aan de orde stellen wat het 'in gemeenschap met de belijdenis der vaderen' vandaag nog concreet betekent. Zal de door ds. Nijssen bedoelde kerk, waaruit de Gereformeerde deelkerk verdwenen is, nog een kerk zijn in continuïteit met de kerk def vaderen? Of zal ook hier gezegd worden: 'de vaderen zijn niet meer? '

In een kerk, waarin dit belijden nog verankerd ligt - hoe omstreden dan ook - acht de Gereformeerde Bond zijn positie, vanwege het Verbond, onopgeefbaar. Men moet dan de Gereformeerde Bond ook niet in gebreke stellen als zij daar bij alle vraagstukken die aan de orde zijn op terug gaat. Wordt die belijdenis echter opgegeven dan onstaat een andere kerk. Het zou eerlijk zijn als ds. Nijssen zich daarover uitsprak. In dat geval zou hij - dunkt me - zelf afscheiden van de Hervormde (gereformeerde) kerk hier te lande.

Onuitroeibaar

Ik kom tenslotte tot één wezenlijke denkfout, die ik bij ds. Nijssen constateer. Hij wil de orthodoxie, zoals hij die in de kring van de Gereformeerde Bond aantreft, kwijt. Als ik nu afzie van de Gereformeerde Bond als organisatie dan wil hij dus ook orthodoxe gemeenten kwijt (men moet er overigens niet aan denken wat dat, gezien de pluriformiteit van alle hervormde gemeenten, aan problemen op zal leveren). Maar ik zou dé stelüng willen wagen dat die orthodoxie ook in de dobr ds. Nijssen beoogde kerk onuitroeibaar zalblijken. Waar het Woord nog open ligt en waar mensen bezig raken met het Woord, daar zal de Geest, het leven wekken, dat zich aan het Woord gebonden weet, en dat daarin recht-in-de-leer, dus orthodox is. In 1834 trok een schare rechtzinnigen de Hervormde Kerk uit. In 1886 bleek zo'n uittocht opnieuw mogelijk. En Abraham Kuyper mocht toen hebben gedacht, dat het binnen 25 jaar met de Hervormde Kerk gedaan was, ze staat er tot vandaag en met de door ds. Nijssen beoogde 'kerkscheiding' zou opnieuw een schare rechtzinnigen uittrekken. En als dóór zou gaan wat ds. Nijssen wil dan zal na vijftig jaar - als het allemaal nog zo lang moet duren - opnieuw de orthodoxie gewekt zijn. Daar staat de Geest borg voor.

In Trouw van 17 februari 11. stond een uitvoerig artikel - we wezen daar vorige week al op - van ds. F. N. M. Nijssen, lid van het directorium van 'Kerk en Wereld', onder de titel 'Kerkscheiding misschien een uitweg.' In dat artikel bepleit hij een kerkelijke boedelscheiding en wil hij bijvoorbeeld de Gereformeerde Bond een deelkerk doen worden. Dit nogal geruchtmakende artikel heeft uiteraard nogal wat reacties losgemaakt. Onder andere reageerde ds. B. J. Aalbers, gereformeerd predikant te Geldrop en nauw betrokken bij 'Samen op Weg', met een kritisch artikel. Bijgaand artikel werd in Trouw van 27 februari 11. als reactie van onze kant geplaatst.

v. d. G.

Geen leven?

‘Zo is het ook geen leven', verzucht ds. Nijssen aan het slof van zijn overpeinzingen. Ik zou haast geneigd zijn dat over te nemen, als ik bedenk hoe velen ook in de kring van de Gereformeerde Bond aan de kerk geleden hebben in de worsteling, vanuit een minderheidspositie, om het gereformeerd karakter van de kerk. Hoe vaak is men niet doorgegaan - het woord is van professor Berkhof - onder het juk van de repressieve tolerantie van de middenorthodoxie?

Maar ik verzeker ds. Nijssen, dat er ook een stuk vreugde is om wat onze goede God in deze kerk deed en doet.

Ik eindig dan ook met een woord van dr. Ph. J. Hoedemaker, die in zijn afscheidsbrief aan de Confessionele Vereniging schreef: 'Maar ik behoor zeker niet bij hen, die zich in een eng kringetje opsluiten, die zich om 'de verbreking van Jozef' niet bekommeren, die onder de invloed van de beginselen der Doleantie staan... Ik ben eenvoudig een mens, die de belijdenis zal blijven beamen... een christen, die zich één weet met allen die uit en naar de waarheid leven... een hervormde, die in de abnormale toestand, waarin de kerk verkeert, niet de allergeringste aanleiding vindt om haar te verlaten...'

Geen kerkscheiding, geen modus vivendi, maar totale vernieuwing door de Geest is nodig.

J. van der Graaf

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen