Het doophek als afscheiding

Fraai gesneden

Na 1572 werden de toenmalige rooms-katholieke kerken in hoofdzaak bestemd voor de protestantse eredienst.

Oorspronkelijk werd het doophek bedoeld als afscheiding van de ruimte voor de preekstoel waar de doopplechtigheden plaatsvonden. Dikwijls was er een fraai gesneden hek of een eenvoudiger hek door schrijnwerkers vervaardigd. Bij de aanvang van de diensten werd de schriftlezing verricht vanaf een koperen lezenaar door de voorlezer/voorzanger, aangebracht aan het doophek. Binnen deze ruimte werd ook wel het avondmaal gevierd.

De ruimte achter het doophek werd ook wel doophuis of 'de tuin' genoemd.

Staeketsel

Gaandeweg kwamen in 'de tuin' banken voor de kerkmeesters, de kerkeraad en het predikantsgezin. In andere kerken werd het hek uitsluitend als kerkmeubel aangebracht ter scheiding van de preekstoel en de toeschouwersruimte. Het doophek, dat in 1579 werd aangebracht in de Augustijnenkerk te Dordrecht werd 'een staeketsel om den predickstoel' genoemd.

Men zou het doophek enigermate kunnen beschouwen als een voortzetting in eigen protestantse vorm van het oxaal of koorhek zoals die in de katholieke periode tussen kerk en koor stond.

Het is jammer, dat bij restauraties doophekken werden verwijderd of dat onderdelen daarvan een geheel andere opstelling kregen of voor een ander doel werden gebezigd.

Doopbogen

Het doophek in de St. Laurenskerk te Alkmaar is uit 1605. Het heeft gesneden leeuwtjes en pelikanen. De Westerkerk te Amsterdam heeft een doophek uit 1630 met doopbogen, evenals het doophek in de hervormde kerk te Broek in Waterland. Rond de kansel van de St. Joriskerk te Amersfoort bevond zich een doophek, waarvan na de restauratie één deel vóór de kansel geplaatst is, het andere deel bevindt zich rond de avondmaalstafel in de zuidbeuk. Het dateert uit 1674, na het twee jaar durende gebruik als rooms-katholieke kerk. Tijdens dit gebruik was het vorige doophek verwijderd. De preekstoel in de Grote Kerk te Dordrecht wordt omzoomd door een mahonie doophek uit 1756. Vóór de restauratie van de Nederlands Hervormde kerk te Workum (Fr.) stond het doophek rond de preekstoel.

Het Lodewijk XVI doophek rond de preekstoel in de nu bijna gereed zijnde restauratie van de St. Janskerk te Gouda werd zodanig gerestaureerd, dat het geheel weer vrij staat ten opzichte van de overige kerkbanken. De koperen lezenaar is uit 1750 en het doophek uit 1782.

Brandhout

In het voorgaande noemden we slechts enkele van deze kerkmeubelen. Veel is er verloren geraakt, deels door calamiteiten, maar ook door onkunde ten aanzien van de kunstwaarde. De 19e eeuw in het bijzonder was een kwade tijd voor het oude kerkmeubilair in het algemeen. Belangrijke kunstwerken werden voor 'een appel en een ei' verkocht of zonder meer van de hand gedaan als oude rommel of brandhout. Ook de neo-gothiek bedierf veel door haar onbeheerste zucht inzake restauratie.

De huidige generatie heeft gelukkig een open oog voor het behoud van waardevolle kunstuitingen uit vorige eeuwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen