Kerk in enkelvoud? (1)

De aanleiding

Op de laatst gehouden jaarvergadering van de Gereformeerde Bond heeft drs. Exalto een lezing gehouden, die in de vorm van enkele artikelen is afgdrukt in de Waarheidsvriend. Toen ik, nadat hij zijn lezing uitgesproken had, hem vroeg of ik mondeling met hem discussiëren mocht, verwees hij mij onder andere naar de mogelijkheid om in te gaan op deze artikelen die in ons blad zouden verschijnen. En omdat tijdens de jaarvergadering om begrijpelijke redenen de tijd voor woord en wederwoord kort was en het onderwerp dat hij aansnijdt, van zo eminent belang is, wil ik graag van het aanbod tot schriftelijke repliek gebruik maken.

Immers, het onderwerp van zijn lezing en artikelen is niet alleen voor het geheel van de Hervormde Kerk en voor de Gereformeerde Kerken van wezenlijke betekenis, maar ook voor het staan van de Bond in de Hervormde Kerk. Daarbij zal collega Exalto het wel kunnen verdragen dat, nu hijzelf bewust kritisch is ingegaan op een nota van de Gereformeerde dr. Vlijm (die schreef mede namens de werkgroep Kernen van Belijden), er ook enige kritische kanttekeningen bij zijn lezing c.q. artikelen worden geplaatst.

Wat is pluraliteit?

De eerste opmerking, die ik wil maken, betreft het gebruik van het woord pluraliteit. Wat is pluraliteit? Exalto is nogal snel gereed met het antwoord. In onderscheid van pluriformiteit, waarin het gaat om de verhouding van verschillende kerken binnen het ene lichaam van Jezus Christus, raakt pluraliteit een veronderstelde meervoudigheid van de ene kerk ofwel van een kerk, welke dat ook zij. Kan men kerk in meervoud zijn? Is er zulk een wettige pluraliteit? Antwoord van Exalto: Wel in ondergeschikte zaken, niet in de erkenning van en onderwerping aan de belijdenis.

Antwoord van Vlijm: Er is eenvoudig een pluraliteit in de kerk, in geloofsbeleving, in prediking, in ethische opvattingen, in liturgische vormgeving, en die pluraliteit vindt haar grond in verschillen in visie op de Bijbel, op de geschiedenis en op de plaats van kerk en christenen in de samenleving. Ik noteer nu alvast, dat aan Exalto, voorzover ik het heb kunnen nagaan, dit laatste aspect ontgaan is. Hij heeft het wel over de verschillende aspecten van pluraliteit gehad en ook over verscheidene oorzaken ervan, maar nu juist niet over die plaats van kerk en christenen in geschiedenis en samenleving. Ik kom daar straks op terug.

Inmiddels is het juist vanwege de complexheid van ons bestaan als mensen niet zo eenvoudig om een antwoord te geven op de vraag wat pluraliteit is. In oorsprong, zo heb ik van godsdienstsociologen begrepen, is het ook geen kerkelijke term maar een maatschappelijke. Van Gennep heeft in zijn inaugurele oratie te Leiden op 2 mei, getiteld Katholiciteit en Pluraliteit, dan ook gelijk al naar de sociale en ethische meervoudigheid in de samenleving verwezen, toen hij de vraag aan de orde stelde: Wat is pluraliteit? Ik laat nu daar, of het juist is om op deze wijze een ethisch en maatschappelijk meervoud te betrekken bij de betekenis van pluraliteit van of in de kerk. In elk geval doet het zich wijd en zijd voor, en ik meen dat het goed geweest was, wanneer Exalto er op z'n minst op was ingegaan.

Bij de vraag: wat is pluraliteit? speelt ook nog iets anders een rol. Voor Exalto staat het vast dat pluraliteit heel iets anders is dan pluriformiteit. Wanneer Vlijm in de nota schrijft: 'Wij belijden dat de kerk van Christus apostolische kerk is, naar de wereld gezonden gemeente. Wegens haar missionaire opdracht moet de kerk bqpaalde vormen van pluraliteit aannemen', dan merkt Exalto op dat Vlijm de grenzen overschrijdt die hij zelf eerst gesteld heeft, omdat pluraliteit ziet op de verhoudingen binnen een en dezelfde kerk en pluriformiteit ziet op de verhoudingen tussen de kerken onderling. Afgezien van de vraag of Vlijm inderdaad een samenwerkingsverband bedoelt tussen verschillende kerken (bijvoorbeeld gereformeerd en hervormd in zendingsaangelegenheden), is het opmerkelijk dat Exalto geheel voorbijgaat aan de aanleiding waarom Vlijm zo spreekt. De gemeente treedt als missionaire gemeente, zendingsgemeente, gezonden en zendende gemeente, gedurig op de wereld toe. En in het vervullen van haar zendingsopdracht moet ze bepaalde vormen van pluraliteit aannemen. Daarbij kan men zich afvragen of er wel zo'n diepgaand verschil bestaat tussen pluraliteit en pluriformiteit als Exalto doet voorkomen. Kan men zeggen: we hebben het alleen over onze eigen kerk en de vraag van de meervoudigheid daarbinnen?

Kan men dat zeggen, nu gereformeerde en christelijke gereformeerde verontrusten en zovele anderen uit andere kerken met dezelfde problemen blijken te worstelen als wij? Zeker, het zal goed zijn - om verwarring te voorkomen - dat men niet alles door elkaar husselt en de vragen die er in de Hervormde Kerk wat betreft de meervoudigheid leven, niet direkt al verbindt met de vragen die er op dit terrein in een ander kerkgenootschap leven, en zo een bepaalde mistigheid in de vraagstelling veroorzaakt. Maar de helderheid die Exalto bij de definiëring van een en ander bepleit, is mij te theoretisch. Stel u voor: uw zoon of dochter komt via een koffiebar in een Pinkstergemeente terecht, terwijl uw gehele gezin hervormd is. Behoren dan de vragen van dat kind tot een geheel eigen soort, vergeleken met de vragen die uw andere kinderen aan de orde stellen, omdat de laatsten nog voluit hervormd zijn? En komen ze dan ook heel anders tot uitdrukking in de Hervormde gemeente, waar u toe behoort?

We hébben nu eenmaal over eikaars grenzen heen vandaag de dag in veel met elkaar te maken. En met Exalto ben ik bang voor een verwarring van zaken waardoor je vanwege de oecumenische bomen het bos niet meer ziet en waardoor geen enkel reëel belijdenisprobleem meer grondig aan de orde kan komen. Maar ik ga niet zover met hem mee, dat ik bij een stelling van Vlijm: Wij belijden dat de kerk algemeen, katholiek is, durf te zeggen: Dit raakt een ander onderwerp dan dat van de pluraliteit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen