Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Geloof en cultuur (1)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Geloof en cultuur (1)

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

Geloof en cultuur. Ik wil daarover wat inleidende opmerkingen maken.

Voor het dispuut Panoplia te Leiden, uitgaande van de studentenvereniging C.S.F.R. (Civitas Studiosorum in Fundamento Reformato) hield ondergetekende in het kader van een jaarthema een lezing over de verhouding van geloof en cultuur. Deze lezing is op de band opgenomen en vervolgens uitgetypt. Na het aanbrengen van enkele wijzigingen hebben we deze lezing persklaar gemaakt en wordt deze nu in drie afleveringen in ons blad geplaatst. Het dispuut Panoplia neemt dit referaat ook op in de syllabus, waarin het geheel van de lezingen wordt gepubliceerd.


Geloof en cultuur. Ik wil daarover wat inleidende opmerkingen maken. Ik ga geen verhandeling houden over wat cultuur is, ik ga ook geen verhandeling houden over wat allerlei denkers over de cultuur hebben gezegd en thans zeggen, ik ga ook niet zozeer spreken over onze cultuuropdracht (ik denk dat er al genoeg gesproken is over het 'bouwen en bewaren' van de aarde), maar ik wil enkele typeringen geven van onze tijd, van de tijdgeest en dan deze vragen onder ogen zien: hoe staan we in deze tijd; hoe we in deze tijd hébben te staan; hoe is het met het moderne levensgevoel en hoe zijn we in deze tijd als christenen bezig.

Bepaalde tijdgeest?

Kun je zeggen dat er sprake is van een bepaalde tijdgeest? Ik denk dat we in de eerste plaats zullen moeten zeggen dat de tijdgeest door alle tijden heen iets constants heeft. Het is de geest van de mens, de geest van de mens die het recht in eigen hand nam. Het is de geest van de mens die zei (in het begin van de Bijbel lezen we dat): 'Is het ook dat God gezegd heeft...', en die luisterde naar de influistering van de boze: 'Gij zult als God zijn'. Het is de geest van de mens zoals we in psalm 2 lezen: 'de koningen der aarde stellen zich op en de vorsten beraadslagen tezamen tegen de Heere en Zijn Gezalfde, zeggende: 'Laat ons hun banden verscheuren en hun touwen van ons werpen.' Het is de geest van de mens zoals we die in het begin van de bijbel tegenkomen in dat frappante hoofdstuk van de torenbouw van Babel, Genesis 11, waar we in het 4de vers dat overmoedige lezen: 'Kom aan, laat ons een toren bouwen, laat ons stenen bakken, laat ons een toren bouwen waarvan het opperste tot aan de hemel reikt.' Overigens lezen we in het zevende vers óók ' Kom aan'. Maar dan zegt God het: 'Kom aan, laat Ons neerdalen'; en dan krijgen we de spraakverwarring.

Maar er is dus door alle tijden heen die geest van de menselijke overmoed, van de mens die zich verzet tegen God, en dat werkt door in alle tijden. Wat dit betreft is er niets nieuws onder de zon. Er kan wel sprake zijn van een bepaalde verheviging, van een bepaalde toespitsing. Ik denk aan 2 Thess. 2, waar gesproken wordt over de mens van de zonde, de mens van de wetteloosheid, de zoon des verderfs, die geopenbaard moet worden en het eind van de tijd, die zich stelt tegen en verheft boven al wat God genaamd wordt of als God geëerd wordt, zó, dat hij in de tempel van God zal zitten, zichzelf vertonende dat Hij God is. Dit ernstige woord wordt ons gegeven t.a.v. de Apocalyps: de mens der zonde, de zoon des verderfs die zich stelt boven alles wat God genaamd wordt, en die zichzelf in de tempel van God zal stellen en zich zal presenteren als God. De geest der dwaling, waar de Schrift ook van spreekt, die over de mensen komen zal. Ik denk ook aan Openb. 13, dat indrukwekkende hoofdstuk, waarin het gaat over het beest uit de afgrond en het beest uit de zee. Dan lees je dat de hele aarde zich verwondert achter dat beest. De hele aarde gaat het achterna, het krijgt iets wereldwijds, en dan doet dat beest de heiligen krijg aan, doet de heiligen oorlog aan. Het eindigt gelukkig met de moedgevende passage (vs. 10): 'Indien iemand in de gevangenis leidt, die gaat zelf in de gevangenis; indien iemand met het zwaard zal doden, die moet zelf met het zwaard gedood worden. Hier is de lijdzaamheid en het geloof der heiligen.' Hier blijkt dus de lijdzaamheid en het geloof der heiligen.

In dat alles omvattende, dat wereldomvattende van het beest, zit iets van de eindtijd. Kunnen we daar ook in onze tijd de trekken niet van zien? Alles is mondiaal geworden, alle verschijnselen voltrekken zich wereldwijd, de machten zijn wereldwijd. Maar tóch: hier blijkt de lijdzaamheid en het geloof der heiligen!

Typering van eigen tijd

Het is altijd erg moeilijk om van je eigen tijd een typering te geven, die terzake is. Toch denk ik dat het mogelijk is om enkele trekken van onze tijd naar voren te halen. Dan kunnen we in de eerste plaats zeggen dat onze tijd en met name onze eigen samenleving, gekenmerkt wordt door een geweldige secularisatie. Het leven is losgeraakt van de Schepper en het leven is losgeraakt van het Woord van de Schepper. De mondige mens is zichzelf tot norm geworden. Dr. Aalders heeft het zó getypeerd (in zijn prachtige boekje 'In verzet tegen de tijd'): 'Christus heeft in onze tijd het kleed van de tekenen afgelegd'. Onze westeuropese cultuur, onze westeuropese samenleving, onze Nederlandse samenleving is lange tijd gekenmerkt geweest door het kleed van de tekenen van Christus.

Wetenschap

Dat kwam tot openbaring in de wetenschap. Wetenschapsbeoefenaren van het eerste uur, uit de 16e eeuw, waren vrijwel zonder uitzondering praktiserende christenen. Zij hebben beseft dat zij bezig mochten zijn in de natuurwetenschap en dat de natuur niet het terrein was van de demonen en van de machten, die je gunstig moest stemmen, zoals dat bij de heidenvolken voorkwam: een angst voor de natuur en een angst voor de machten daarin, maar ze hebben beseft dat de natuur schepping van God was en dat ze daarin bezig mochten zijn. De natuur staat niet tegenover de mens, maar God heeft de mens de natuur, de schepping gegeven om daarin bezig te zijn. Psalm 8: God heeft alle dingen onder onze voeten gelegd, de mens mag heersen over de werken van Gods handen, hij mag daarin bezig zijn, hij mag er, om zo te zeggen, uithalen wat er in zit. Maar het loopt uit op de belijdenis: 'O Heere, onze Heere, hoe groot is Uw Naam op de ganse aarde'.

Het is opvallend dat juist de moderne wetenschapsbeoefening zijn bakermat heeft, niet in China, niet in de Arabische wereld, maar in het christelijke westen en dat het vrijwel zonder uitzondering christenen geweest zijn die de basis hebben gelegd voor de moderne wetenschap. Zij hebben beseft: we mogen in de natuurwetenschap uit de schepping halen wat er in zit. Er is een gebed bewaard gebleven van de sterrenkundige Keppler, die gezegd heeft: 'Ik dank U, Schepper en Heere, dat Gij mij deze vreugde, dit genot in de werken van Uw handen hebt gegeven. Ik heb met mijn eindige geest geprobeerd Uw oneindigheid te verstaan. En waar ik iets heb gezegd, in mijn wetenschapsbeoefening, dat Uwer onwaardig is, vergeef me dat genadig.' Natuurwetenschap was hier in het westen opgekomen als een vrucht van het verstaan van de Schrift, als een vrucht van het geloof. Cultuuropdracht, zouden we kunnen zeggen. De theologie, de 'koningin der wetenschappen', mag dan de grenzen aangeven van het wetenschappelijk bedrijf, ook van het natuurwetenschappelijk bedrijf, maar de natuurwetenschap heeft ook waarde in zichzelf, omdat de natuurwetenschap bezig is met Gods schepping. Thans is de natuurwetenschap gekomen in de greep van de secularisatie. Er is vaak een geweldige grensoverschrijding geweest van het natuurwetenschappelijk denken, gepaard gaande met met allerlei filosofieën die niet congruent zijn met datgene dat de natuurwetenschap van meet af aan heeft bedoeld, namelijk het zuivere onderzoek van Gods schepping, het eruit halen wat erin zit, maar niet het met de menselijke rede heersen over de dingen. Pascal heeft gezegd 'Het geloof heeft z'n redenen, die voor de rede, voor het verstand niet toegankelijk zijn'. Dat zal men ook in de natuurwetenschap hebben te beseffen. Thans beheerst de rede vaak het wetenschappelijk denken. Van Niftrik heeft eens geschreven dat in onze huidige tijd alleen dat acceptabel is wat de moderne wetenschap constateert. Alsof dat het één en het al zou zijn. Maar daardoor is er een denken gekomen los van God, los van de Schepper. De onmythologisering is ingetreden, een a-religieus denken is opgekomen, met wel dit weer als gevolg, dat, wanneer de mensen de binding met God kwijtraken, ze op een of andere manier het toch weer gaan zoeken in allerlei andere verschijnselen. De occulte zaken steken in onze tijd de kop op, en ook de sciëntologie, de wetenschap als religie. Allerlei occulte verschijnselen grijpen vandaag breed om zich heen.

De cultuur

Secularisatie: deze werkt door in de cultuur, in het geheel van de cultuur. Juist ook in het culturele leven blijkt hoe Christus het kleed van de tekenen - om met Aalders nog een keer te spreken - heeft afgelegd. Was het niet zo dat de dichtkunst, de schilderkunst, de beeldhouwkunst in het verleden veel duidelijker christelijke trekken hebben gedragen dan vandaag? Het fraaie, het harmonieuze, het verhevene waren mede ingegeven door, laten we zeggen, wat het evangelie noemt, de welluidendheid. En moeten we thans niet zeggen dat vaak het chaotische, het disharmonische domineert? Het grove en het platte? Algra, de oud-senator van de vroegere ARP, heeft eens in de eerste kamer gezegd, bij het toekennen van subsidies aan allerlei cultuurprodukten van vandaag 'Veel van wat voor cultuur doorgaat is niets anders dan het met faeculiën werpen naar het kruis van Christus.'

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 juli 1981

De Waarheidsvriend | 12 Pagina's

Geloof en cultuur (1)

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 juli 1981

De Waarheidsvriend | 12 Pagina's