Presbyteraat en pastoraat

Twee woorden uit de kerkorde

Gevraagd om enige pastorale overwegingen te schrijven over het optreden en de bevoegdheden van ouderlingen, kwamen twee woorden bij mij op, nl. presbyteraat en pastoraat. Uiteraard heb ik deze woorden niet bedacht, zij komen voor in de kerkorde. Ordinantie 13 bevat nadere regelingen voor de pastorale werkzaamheden, zoals die door de predikanten worden uitoefend. Ordinantie 14 geeft de taken weer van het presbyteraat, dus op welke wijze de ouderlingen hun arbeid verrichten tot opbouw van de gemeente als het Lichaam des Heeren. Hoewel eerst het pastoraat en daarna het presbyteraat aan de orde komt, staan deze woorden in omgekeerde volgorde boven de artikeltjes. Dat hangt samen met de vraagstelling. Mij werden enige vragen voorgelegd om duidelijk te maken hoe de ouderlingen het pastoraat uitoefenen in de gemeente, maar óók, of zij een pastorale taak hebben tegenover de dienaar des Woords.

Het presbyteraat

Wijlen prof. Van Ruler heeft eens gezegd, dat in het gereformeerd kerkrecht 'de grootste tegenspeler van de paus de... gereformeerde ouderling is'. Ik meen terecht. Tegenover het papale of bisschoppelijke stelsel van bestuur in de rooms-katholieke kerk staat de presbyteriale kerkregering van de kerken der hervorming. In het bevestigingsformulier wordt gesproken van twee soorten ouderlingen, en wel van hen, die de taak der verkondiging hadden, lerende ouderlingen dus, en de ouderlingen, belast met het opzicht. Met name heeft in ons land Hoedemaker het ouderlingambt als de oervorm van alle gewone geeste­ lijke ambten krachtig geponeerd. De predikant is eigenlijk een 'lerende' en een diaken een 'priesterlijk dienende ouderling'. Het woord 'presbyter' of oudste kon betekenen: één der oudste, invloedrijke gemeenteleden, ook een persoon van aanzien. Hoewel niet aan leeftijd gebonden zullen heel vaak de ouderlingen ouder in jaren zijn dan bijvoorbeeld de diakenen. Wel moeten we oppassen voor overschatting en onderschatting van de ambten. Het is een triest verschijnsel en tegelijkertijd toch ook een nood, dat in verschillende gemeenten maar heel moeilijk ouderlingen te verkrijgen zijn. 'Je moet wat meer zijn' om ouderling te kunnen worden. 'Diaken kun je altijd zijn'. Deze twee laatste gedachten en gezegden illustreren een onbijbels denken. Wel zijn de taken verschillend, maar het diakonaat is evenzeer een ambtelijke taak als het presbyteraat. Ook van de diaken wordt gezegd, dat hij 'een man moet zijn vol des Geestes, bekwaam om ook troostrijke redenen uit het Woord Gods te spreken'. Bovendien moeten we ook ervoor oppassen als kerkeraad deze gedachte te doen postvatten. Wanneer steevast diakenen na een aantal jaren te hebben gediend verkozen worden tot ouderlingen, lijkt het er op, dat het diakonaat een soort vooropleiding voor het presbyteraat wordt. Wel kunnen natuurlijk diakenen tot ouderling worden gekozen, zeker, als bij hen bijzonder pastorale eigenschappen worden ontdekt. En noodsituaties laat ik hier buiten beschouwing. Maar gebeurt dat vrijwel konsekwent, dan krijgt de verkiezing van een diaken tot ouderling snel de schijn van een 'bevordering'. En omgekeerd schijnt het diakonaat aan degradatie niet te ontkomen. Dat in de kerkorde ook het diakonaat is opgenomen met taakomschrijving en doelstelling, maakt duidelijk, dat in 'Gods Koninkrijk de gerechtigheid nooit zonder de barmhartigheid en de barmhartigheid nooit zonder de gerechtigheid is', zoals Haitjema in zijn 'Nederlands Hervormd Kerkrecht' opmerkt.

Het pastoraat

Benadrukt wordt in de kerkorde, dat bij de werkzaamheden van de ouderling als eerste gesproken wordt over het huisbezoek. Samen met de diakenen zullen en kunnen ouderlingen ook moeilijkheden in gezinslevens helpen op te lossen. In sommige gemeenten bestaan er samenkomsten van de ouderlingen uit verschillende wijkgemeenten, die in een zogeheten 'presbyterie' samenkomen onder lei­ ding van een hunner ter verdeling van werk en ter bespreking van geestelijke vragen en noden. Daarnaast zal het consistorie, bestaande uit een of meer predikanten met de ouderlingen samenkomen voor opzicht rondom Doop en Avondmaal, de leden der gemeente, bij huwelijksbevestigingen en bij de catechese. Het sterk pastorale karakter wordt daardoor onderstreept.

Graag wil ik in twee volgende artikelen op de vraagstelling ingaan. Dan zal ik pogen naarde kant van de gemeente toe en naar die van de predikanten het pastoraal optreden van de ouderlingen nog wat te verduidelijken, op verzoek .

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen