Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Is het élan verdwenen?

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Is het élan verdwenen?

De Gereformeerde Gezindte

13 minuten leestijd Arcering uitzetten

Voorlopig maakte het nieuwe élan dunkt me, plaats voor nieuwe polarisatie hier en daar. En waar is de liefde?

‘De toenemende polarisatie, die het gevolg is van de algemeen geconstateerde verschuiving in de kerken naar uiterst rechts, zal op alle terreinen de dialoog die een levensnoodzaak is belemmeren. Het besef dat onze problemen gezamenlijk opgelost moeten worden, willen wij niet ten onder gaan, is merkwaardig zwak.'

Deze uitspraak zou door menigeen gedaan kunnen zijn, waarbij 'verschuiving naar rechts' bepaald wordt door de kerkelijke positie, die men zélf inneemt. Deze uitspraak is intussen van ds. H. W. Stenfert Kroese, secretaris van de Vereniging van Vrijzinnige Hervormden, in het jaarverslag van deze vereniging. En rechts van de vrijzinnigen is er toch nogal wat in de kerken. Toch meent Stenfert Kroese te moeten spreken van opschuiven naar 'uiterst rechts'. Hij maakt niet duidelijk wat hij met uiterst rechts bedoelt. Als hij ermee bedoelt opschuiving in de richting van Schrift en Belijdenis, dan kunnen we alleen maar dankbaar zijn. Zou hij bedoelen ontwikkeling naar rechts-uit-reactie, waar dan ook en hoé dan ook, gewoon als een eigentijds verschijnsel, dan moeten we er minder blij om zijn. Want dan kan het ook een modeverschijnsel zijn. De ene keer gaat de slinger naar links en als reactie komt er dan weer een beweging naar rechts. Reactionaire beweging naar rechts kan zelfs los van kerk of godsdienst het geval zijn, kan zelfs door (ook) een provo-mentaliteit gevoed worden.

Bij de vrijzinnigen is verschuiving naar rechts kennelijk, wat hun kring betreft, 'een zekere aarzeling' die gekomen is om te kiezen voor de openbare school, de niet-confessionele partij en de algemene organisatie. Bij vrijzinnigen komt ook de christelijke school, de confessionele partij en de christelijke organisatie in het blikveld. Dat is daar verrechtsing. En verrechtsing heeft, naar ds. Stenfert Kroese constateert, dan polarisatie tot gevolg. Hij ziet dat ook in zijn eigen kring.

Polarisatie in de Gereformeerde Gezindte

Ik laat verlinksing en verrechtsing - ze zijn er beide in alle kringen - voor wat het is en richt me op het, intussen bijna versleten maar springlevende begrip polarisatie en heb dan met name de Gereformeerde Gezindte op het oog. Iemand zei mij dezer dagen: het élan van het eind van de zestiger en het begin van de zeventiger jaren is weg. Ik ben geneigd dat te beamen.

In die tijd was er nieuw élan. Het Getuigenis van 1971 maakte duidelijk waar velen stonden in de strijd tegen de moderne, messiaans-politieke theologie. Het maakte duidelijk in ieder geval waar al die duizenden uit allerlei kerken niet stonden, principieel niet wilden staan. De zwakte zal ongetwijfeld geweest zijn, dat niet duidelijk werd waar men gezamenlijk wél wilde staan.

Van Niftrik, één van de opstellers van het Getuigenis, zag in die tijd Groen van Prinsterers ideaal van de Gereformeerde Gezindte naderbij komen. Er was wat dat betreft inderdaad nieuw élan, er was in ieder geval de ontmoeting tussen (vertegenwoordigers van) onderscheiden kerken en denominaties. En ook waar die ontmoeting kritisch uitviel - ik denk persoonlijk aan twee debatavonden voor een talrijk vrijgemaakt-gereformeerd gehoor met prof. dr. J. Douma - er was tóch de vreugde van de ontmoeting en het samen worstelen om de weg, die vandaag gegaan moet worden.

Een artikelenserie over de Gereformeerde Gezindte, waaraan door tien 'gereformeerd-gezinden' werd deelgenomen, liep uit op een drukbezochte predikantenconferentie voor predikanten uit de Gereformeerde Gezindte; omstreden intussen omdat het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond deze belegde en de Gereformeerden niet waren uitgenodigd. Maar die ontmoeting had iets van een vreugdevolle herkenning. Dat moest - zo heette het - herhaald worden. Maar we lieten het verzanden vanwege het formele feit, dat het COGG er ook is. Dit Contact Orgaan voor de Gereformeerde Gezindte belegt immers ieder jaar een conferentie! Inderdaad, taaie lieden houden het vol om van jaar tot jaar hier hun verwachting van de Gereformeerde Gezindte levend te houden en de periodieke ontmoetingen er tussendoor in kleine kring zijn soms letterlijk inspirerend. Maar het élan van 6 november 1972 is weg. We hebben elkaar zó sindsdien niet meer ontmoet.

Citaten

Ik zet nu maar eens een aantal volzinnen op een rij uit de diverse bijdragen in het boekje Tien keer Gereformeerd, waarin genoemde artikelen en ook de referaten op de bezinningsdag gebundeld werden.

Eerst uit de artikelen:

‘Als wij daarom blijven staan in de bressen, die deze tijd slaat in onze aardse vestingen, zal er van eenheid geen sprake kunnen zijn. Wanneer wij echter vergeten hetgeen achter ons is, en ons uitstrekken naar het hemelse Jeruzalem, dat voor ons ligt, zullen wij elkaar op die weg vanzelf vinden (Ps. 122).'

(Dr. W. Aalders)

‘Hoe is het mogelijk bij erkenning van dezelfde gereformeerde belijdenisgeschriften toch kerkelijk gescheiden op te trekken. Deze verdeeldheid moet wel de invloed van de Gereformeerde Gezindheid naar buiten breken. Hier is iets radicaal mis. Groen kan deze verdeeldheid, grotendeels na hem ontstaan, nooit bedoeld hebben. Laten wij ons allen ernstig zelf onderzoeken, of onze verdeeldheid uit God is of uit de (vrome) mens.'

(ds. S. Kooistra)

’Ook hier zullen we de geestelijke eenheid voorop moeten stellen. We mogen niet tegen elkaar uitspelen wat van ondergeschikte betekenis is. We zullen vanuit het gemeenschappelijke front elkaar moeten aanspreken, oproepen en samen positie kiezen. Deze eenheid en gehoorzaamheid is gave van God, waarom juist in de Gereformeerde Gezindte gebeden moet worden. We moeten van dat gebed meer verwachten dan van organisatie. Tot dit gebed dringt de nood, noopt de belijdenis en stuwt de Geest. Er is, meen ik, meer reden onszelf kritisch te bezien dan de motieven van Afscheiding en Doleantie. Wie zichzelf kritisch beziet, kan zich niet isoleren van de situatie, van tijd en omstandigheden. Zelfonderzoek leidt altijd tot schulbelijdenis en gebed. Zo ook binnen de Gereformeerde Gezindte.'

(prof. dr. W. H. Velema)

’Op de vraag of de eenheid van de gereformeerde belijders slechts geestelijke eenheid is en deze ook kerkelijke consequenties hebben moet, moet allereerst worden vastgesteld, dat ondanks de onderlinge vervreemding en karakteristieke eenzijdigheden er binnen de Gereformeerde Gezindte toch een geestelijke eenheid bestaat. Er is veel meer wat samenbindt, dan wat scheidt.

Van die samenbinding door de gemeenschappelijke verbondenheid aan de gereformeerde beginselen wordt soms treffend blijk gegeven in hartelijke samenwerking op verschillende terreinen.'

(drs. A. Vergunst)

‘Het is duidelijk, dat wij daarom de eenheid van de gereformeerde belijders niet uitsluitend als een geestelijke eenheid kunnen zien, maar dat deze eenheid in belijden ook kerkelijke konsekwenties moet hebben. Uiteraard is een kerkelijke eenheid zonder geestelijk gehalte leeg; maar een geestelijke eenheid zonder kerkelijke band is vormloos. Ons algemeen en ongetwijfeld christelijk geloof bevat ook het artikel over de ene, heilige, algemene christelijke kerk als de gemeenschap der heiligen. Nimmer mogen we ons er bij neerleggen, dat een geestelijke eenheid zich niet in een kerkelijke eenheid openbaart. Het samen eten van het brood en drinken van de wijn overtreft verre in betekenis alle eenheidsbetoon op interkerkelijke conferenties.'

(prof. dr. J. Douma)

’Over het algemeen genomen is de Gereformeerde Gezindte er niet aan toe om tot zichtbare, kerkelijke eenheid te komen. De noodzakelijke geestelijke voorwaarden zijn niet aanwezig. Wanneer ze wel aanwezig waren, zou die zichtbare eenheid zonder forceren en van binnen uit vanzelf een feit worden. Het is dus beter voorlopig in vrede naast elkaar dan met ruzie bij elkaar te leven.'

(ds. J. Overduin)

'Het is voor ieder die ook maar iets van de Schrift verstaat klaarder dan de dag dat het de wil van God is dat de gelovigen de eenheid die er "in Christus" tussen hen bestaat ook metterdaad en in ieder opzicht tot openbaring zullen brengen. De gelovigen zijn allen "in Christus'' één, maar ze moeten dat nu ook "in feite" worden. Ook ten opzichte van de éénheid der kerk geldt dat de indicatief: gij zijt "in Christus" de éne en ondeelbare kerk, onlosmakelijk verbonden is met de imperatief: gij moet nu ook in de volle werkelijkheid die éne ondeelbare kerk worden.'

(prof. C. Veenhof)

'Wanneer Gods volk op haar plaats is in de praktijk en beoefening van het geloof, dan is dat volk altijd de minste. Daaruit vloeit voort "een heilige oorlog en ijver" om de minste te zijn en om elkanders voeten te wassen. Dat is geen godsdienstig werk maar Geesteswerk. Godsdienst zonder God is als de maan, het maanlicht dat wel straalt, maar geen warmte geeft. Godsdienst zonder God maakt opgeblazen en liefdeloos. Godsdienst zonder God is als een zwaan, met witte veren, maar een zwarte huid. Godsdienst zonder God is als een zwarte met blanke tanden. Dan is er geen vrucht.'

(ds. J. v. d. Poel)

’Aan wie veel gegeven is, van die zal veel geëist worden. Hoe men deze uitdrukking ook uitleggen moet, ons is als Gereformeerde Gezindte veel gegeven, van ons zal veel worden geëist, wanneer we de uitdagingen zien waarvoor we staan in onze tijd. Het gehalte van het vele nieuwe dat in onze tijd wordt gepresenteerd haalt niet bij de diepte en de breedte van het oude, zoals dat in onze belijdenisgeschriften vanuit het Woord is neergelegd. Dat oude belijden is ook in onze tijd daarom uiterst actueel. We zullen evenwel bereid moeten zijn opnieuw door dit belijden heen te gaan en het zo door te geven aan de generatie van nu. De Gereformeerde Gezindte zal meer en meer vanuit een gezamenlijke betrokkenheid op de geseculariseerde situatie in kerk en theologie in de bres moeten staan voor het rechte belijden. Daarbij pleit ik niet voor het slechten van de kerkmuren, want ik besef zeer wel hoe irreëel dat klinkt in de praktijk van onze kerkelijke verdeelheid.'

(ondergetekende)

Dan uit de referaten op de conferentie:

‘Dan durven wij elkaar op een conferentie als deze ook toe te roepen: Wordt veranderd door de vernieuwing van uw gemoed. En laat dit reveil ons dan vervolgens samenbinden om ons samen sterk te maken in de strijd tegen de wereldgelijkvormigheid, die zich als een vijand in de kerk groot maakt. Juist omdat die vijand zo sterk is, hebben we elkaar zo nodig. Ook wat dit betreft heeft de Prediker gelijk: "Twee zijn beter dan één... want indien zij vallen, de een richt zijn metgezel op”.’

(ds. C. den Boer)

‘Hoe zullen we de tegenstellingen overbrug­ gen en de eenheid hervinden? Doordat we ons elk voor zich en met elkaar gebonden weten aan de dienst die God ons jegens het lichaam van Christus heeft opgedragen. De daartoe ontvangen gaven mogen we niet buiten het zicht op de ander gebruiken. We moeten ze juist aanwenden ten dienste van elkaar in het besef dat wij de ander even hard nodig hebben als bij ons.'

(prof. dr. W. H. Velema)

’Is echter in de verhouding, die de verschillende leden van de Gereformeerde Gezindte tegenover elkaar hebben ingenomen, niet veel meer polarisatie dan communicatie waar te nemen? En in een polariserende ontwikkeling worden de tegenpolen, de verschillen beklemtoond. Dit polariseren leidt tot vervreemding. Dan benadrukt men het eigene; dan grendelt men zich voor elkander af en raakt men het zicht op elkaar geheel en al kwijt. Dan is het slechts het eigen inzicht, de eigen groep en de eigen identiteit en dan gaat ieder zijn eigen weg.

Het zou een onwaardeerbare winst zijn we als we, als vrucht van de ontmoeting van elkaar, zouden verstaan, dat vanuit de verbondenheid in het gereformeerd belijden er een duidelijke opdracht is om met elkaar te communiceren en zo elkaar te dienen. Vandaag zijn de woorden herkennen en erkennen reeds gevallen. Waar we elkaar zouden herkennen als leden van het ene lichaam, daar zouden we ook elkaar in het eigene van de God gegeven gaven erkennen en inplaats van het verwoestend polariseren opbouwend communiceren.' (drs. A. Vergunst).

Op 6 november 1982 is het exact 10 jaar geleden, dat de laatste woorden gesproken en geschreven werden, ter afsluiting van de reeks van woorden die eraan voorafgingen. Schone woorden van allen die toen geschreven en gesproken hebben! Maar 'Tien keer Gereformeerd' ligt als een schreeuwende aanklacht en als renteloos kapitaal onder ons.

Samen op pad

Een van de tekenen van het nieuwe élan was ook: samen op pad! Samen op pad voor scholen voor voortgezet onderwijs, een nieuwe krant, een nieuwe omroep, een nieuwe sociale academie. Hartverwarmend was het gezamenlijk optrekken - als ik alléén al denk aan de GSA, met de giftenstroom van alle kanten - , hartverwarmend waren de goede geestelijke ontmoetingen. Maar ook in de toen gevormde verbanden bleek maar al te zeer hoe waar het grosso modo was wat ds. J. Overduin schreef (hierboven geciteerd). De noodzakelijke geestelijke voorwaarden voor echte eenheid zijn niet aanwezig. De Heere zij dank, dat er dwarsverbindingen, persoonlijke verbindingen ook ontstaan zijn, over kerkmuren heen, die niet meer ongedaan zijn te maken, omdat ze Geestelijk van aard zijn. Er is als zodanig ook iets goeds gegroeid. Dankbaar mogen we zijn voor een aantal inter-gereformeerde verbanden die zijn ontstaan. Maar de situatie geeft intussen toch alle reden tot zorg.

Ik ga niet concretiseren, want dat wordt toch altijd als selectief uitgelegd. Maar soms sla je met verzuchting kerkbladen dicht en ben je geneigd te roepen: broeders staakt uw wild geraas, of breng wat u ten principale moet zeggen als 't u belieft op een zodanig niveau, op een zodanig geestelijk niveau, dat gevoeld wordt: hier wordt geworsteld om wat het van­ daag betekent om samen gereformeerd te zijn en daarbij dan ook echt naar elkaar te luisteren.

Ik schreef over verbanden die ontstonden. Ik denk aan de media. Soms kan men zich afvragen hoe diegenen, die bij de media (pers, omroep) betrokken zijn, de geestelijke spankracht en eerlijkheid moeten opbrengen om wéér te geven wat men ontmoet op vergaderingen of in de bladen, die geacht worden op te komen uit dezelfde Gereformeerde Gezindte (in de breedte), waarvoor het medium is bedoeld. Sterkte aan de journalisten. Ze moeten naar buiten brengen wat beter binnenskamers kan blijven omdat zoveel van wat verslagen moet worden demonstreert hoe innerlijk vermolmd we zijn. En ze moeten dan zelf nog oppassen dat niemand zich gekwetst voelt. O nee, ik mag niet generaliseren. Er zijn nog veel goede dingen in Juda. Maar we zijn te verdeeld om gereformeerd te mogen heten, om over de superlatief reformatorisch maar te zwijgen. Wie zou niet wenen? , was de titel van de bijdrage van drs. A. Vergunst aan de discussie. En ds. v. d. Poel sprak over de heilige oorlog en ijver om eikaars voeten te wassen. Maar er wordt meer zeep verspild aan het wassen van oren.

En toch maar hopen? Op hoop tegen hoop dan. Maar - om het met een variant op Douma te zeggen - de oplossing wacht kennelijk op de jongste dag. Als we samen voor God staan. Voorlopig maakte het nieuwe élan dunkt me, plaats voor nieuwe polarisatie hier en daar. En waar is de liefde? De stellingen zijn voorlopig (weer) betrokken, soms vanwege zorgen in eigen huis. Maar hoe meer we ons dan opsluiten hoe groter de zorgen worden. Want in de onderlinge ontmoeting is altijd ook nog het element van heilzame korrektie.

v. d. G.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 oktober 1982

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Is het élan verdwenen?

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 oktober 1982

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's