De Kerk in het midden

Een positiebepaling vanuit het reformatorisch belijden

Ir. J. van der Graaf heeft in de, onder ons inmiddels bekende, Reformatie Reeks een boek geschreven over de kerk. Hij heeft dat gedaan vanuit de problematiek, die ontstaat, wanneer de kerk enerzijds wil vasthouden aan de erfenis van de Reformatie en anderzijds zich ook betrokken weet in het kerkelijk en maatschappelijk leven van vandaag.

Dat is geen geringe problematiek. De praktijk geeft aan, dat we o zo gemakkelijk het rechte spoor van positie en taak van de kerk bijster raken. Het is, laat ik dat meteen maar duidelijk zeggen, een charisma van ir. Van der Graaf om deze problematiek zo klaar en helder te vertolken in kort bestek (het boek telt 126 bladzijden). U begrijpt, dat ik dit boek dan ook van harte bij u aanbeveel. Het is bijzonder leerzaam. Het zet u tot nadenken en tot bezinning. We willen, wat dit laatste betreft, alvast een begin maken door u enkele hoofdlijnen uit het boek te schetsen.

Reformatie

In het eerste hoofdstuk 'De ontdekking van de Reformatie' zet de schrijver duidelijk uiteen, wat het hart van de zaak is, uiteraard aan de hand van Luther en Calvijn!" de rechtvaardiging van de goddeloze door genade alleen. Sola Gratia. Buiten deze leer van de om niet verleende genade is er geen kerk.

Bovendien: de Reformatie is een doorgaande zaak.

Reformata semper reformanda: gereformeerd zijn om telkens gereformeerd te worden.

Het is uitermate triest, dat in vele delen van de kerken, die tot de erfenis van de Reformatie behoren, de reformatorische belijdenis haast vergeten bezit is geworden. Waar de leer van de genade niet meer functioneert, daar stagneert ook de beleving ervan in de gemeente.

Vervolgens gaat Van der Graaf in de volgende twee hoofdstukken in op enkele 'delicate' stukken in de leer van de Reformatie , namelijk de verkiezing en de bevinding. Wat de verkiezing betreft, wijst hij op de spanning tussen enerzijds Gods soeverein welbehagen en anderzijds de menselijke verantwoordelijkheid.

Het gevaar van eenzijdigheden is levensgroot aanwezig. En wel naar twee kanten. De kant van het quietisme, het maar rustig afwachten, de lijdelijkheid en de kant van het remonstrantisme, waarbij de mens zelf ook een functie heeft in de toeëigening van het heil.

Enkele bijbelse noties: over verkiezing kan niet gesproken worden buiten het geloof en ook niet los van Christus. God realiseert Zijn verkiezing onder de prediking van de Gekruisigde en Opgestane. De verkiezing staat nooit los van de roeping. Dit laatste wordt verduidelijkt aan de hand van de Dordtse Leerregels.

Het hoofdstuk eindigt met een bijzonder pastorale brief van Luther aan Barbara Lisskirchen, die leed onder predestinatieangst.

Bevinden en kennen

Vervolgens dus de bevinding: Bevinden en kennen.

Bevinding en kennis zijn onlosmakelijk aan elkaar verbonden. De Heilige Geest doet immers het Woord kennen en als waar bevinden, zo dat we het Woord bijvallen in veroordeling en in aanbieding van het heil. Uitvoerig gaat de schrijver dan in op het boekje Mystiek en bevinding, een bundeling van een viertal lezingen, die voor de C.S.F.R. (een studentenvereniging uit de Geref. Gezindte) zijn gehouden. De scribenten, prof. dr. G. Quispel, prof. dr. S. van der Linde, drs. A. de Reuver en ds. A. Moerkerken, brengen elk op hun wijze diverse facetten van het onderwerp naar voren. Interessant en leerzaam, zoals Van der Graaf er nader op ingaat.

Hoofdstuk drie spreekt over de betekenis van de kerk voor het geestelijk leven.

Geloof en kerk zijn nauw op elkaar betrokken (commentaar van Calvijn op 1 Petrus 2 vers 1 t/m 10).

Het dringende woord van de belijdenis, dat buiten de kerk geen heil, moet zeer ernstig worden genomen. Van der Graaf gaat daar nader op in en slaat dan ook een critische blik naar binnen.

Prachtig is het stuk van Spurgeon uit diens Pastorale Adviezen, waarmee dit hoofdstuk afsluit.

Kerkelijke gescheidenheid

Ook het vraagstuk van de kerkelijke gescheidenheid komt uitvoerig aan de orde in de volgende hoofdstukken. Van der Graaf toetst het beginsel van de afscheiding. Hij doet dat in de eerste plaats aan de hand van de Schrift en vervolgens van Calvijn.

Afscheiding is geen bijbels principe. Luther en Calvijn kwamen huns ondanks buiten die kerk terecht, waar voor het Woord geen plaats meer was en waar ook voor de rechte viering van het avondmaal geen plaats was. Waar de kaders voor de Woordverkondiging echter zijn, daar is de opdracht: 'Predik het Woord, houd aantijdig en ontijdig, vermaan en bestraf..'.

Bij de bespreking van het begrip separatisme (de neiging tot, de zucht naar afscheiding) zet Van der Graaf ook het mes in eigen Hervormd Gereformeerd vlees. Met name het niet meer lijden aan het geheel van de kerk.

Het volgende hoofdstuk. De ene Kerk en de vele kerken, zet in met een citaat van Groen van Prinsterer. Vervolgens brengt Van der Graaf diens visie naar voren in verband met de Gereformeerde Gezindte.

Wat hebben we op ontstellende wijze te maken met brokken en gruis. Aangrijpend is het woord van Calvijn: 'Maar er is geen verwoesting, die ons moet verhinderen de stenen en het gruis der kerk lief te hebben...'.

Een ontdekkend hoofdstuk, evenwel niet zonder troost en uitzicht.

Alternatieven?

Het hoofdstuk, Het Reformata en de alternatieven, geeft de lezing weer, die Van der Graaf hield voor de rëunsitenorganisatie van de C.S.F.R. Een kernhoofdstuk uit het boek.

Na een weergave van de doelstellingen van de C.S.F.R., gaat de schrijver breed in op de crisis van de Reformatie aan de hand van een boek van prof. dr. A.F.N. Lekkerkerker over dit onderwerp. Vooral de belijdenis over de verzoening is in het geding. In verband hiermee komt dan de vraag: Is er een evangelisch alternatief. Het 'evangelische' is een verzamelnaam. Het omvat de diverse evangelische kringen als pinkstergroepen, vrije groepen en ook binnenkerkelijke verbanden als de Evangelische Omroep, de Evangelische Alliantie en de Evangelische Hogeschool. Van der Graaf wijst op drie verschillen met het reformata: Het domineren van het subjectieve van de menselijke geloofsbelissing over het objectieve, te weinig zicht op de politieke en maatschappelijke problemen, de plaats van het verbond.

Hier tegenover staat, dat het woord reformatorisch wordt opgeëist door kerkelijke groeperingen, die gekenmerkt zijn door een zekere exclusiviteit en intolerantie.

Kerk en politiek

Tenslotte nog twee hoofdstukken. Eerst Kerk en Theocratie.

Van der Graaf zet dit hoofdstuk in met de diep-bijbelse realiteit, dat God deze wereld regeert.

Wat betekent dit voor de kerk? Na de visie van prof. dr. H. M. Kuitert en de bevrijdingstheologie onder scherpe kritiek te hebben gezet, gaat hij breed in op de visie van dr. W. Aalders. 'Er is ongetwijfeld bij alles, wat dr. Aalders zegt iets, dat aanspreekt, dat misschien zelfs bijna (ik zeg bijna) overtuigt.' Wat Van der Graaf met dit 'bijna' bedoelt, zet hij duidelijk uiteen, vooral aan de hand van Calvijns visie op de theocratie.

Het laatste hoofdstuk: Prediking en politiek.

Aan de hand van de boeken van dr. C. B. Evenhuis 'Ook dat was Amsterdam', komt opvallend naar voren, dat de kerk met politiek te maken heeft.

De kerk heeft - in de gereformeerde visie - duidelijk een profetische roeping naar de samenleving toe. Citaat: 'Ik weet best, hoe er een prediking is, die dermate verpoUtiekt is, dat er van woorden van troost voor een vermoeide ziel geen sprake meer is. Maar van de weeromstuit mogen we niet doen alsof de wereld er niet meer is' .

Ik hoop met deze summiere weergave van dit boek u geprikkeld te hebben er verdere kennis van te gaan nemen. Wanneer u de kerk niet in het midden wilt laten, is het in ieder geval goed 'De Kerk in het midden' te lezen en te bestuderen.

Rest mij nog te zeggen, dat het boek keurig is uitgegeven bij Kok, Kampen. De prijs is betaalbaar: ƒ 17, 50.

R. J. v. d. H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen