Christelijke pers vandaag

Vorige week werd op Woudschoten in Zeist weer de jaarlijkse predikantenvergadering van de Gereformeerde Bond gehouden. De opkomst was aanzienlijk minder dan andere jaren, in verband met de weersgesteldheid. Niet minder dan veertig predikanten meldden af, terwijl nog eens twintig predikanten, die zich opgegeven hadden, niet verschenen. Zo moesten we het met zestig mensen minder doen dan waarop was gerekend.

Intussen hebben diegenen die wèl aanwezig waren zich met een aantal belangrijke zaken bezig gehouden. Elders in dit nummer treffen de lezers het openingswoord van de voorzitter ds. L. J. Geluk aan, alsmede samenvattingen van de lezingen van drs. K. Exalto ('Gereformeerd en dopers'), drs. A. de Reuver ('Prediking en aanvechting') en dr. E. Diemer ('De christelijke media vandaag').

Dr. Diemer was zo vriendelijk zèlf een samenvatting van zijn referaat op te stellen. Aangezien het een samenvatting is is niet alles wat door dr. Diemer gezegd is weergegeven. Eén bepaald element haal ik daarom zelf nog voor het voetlicht, omdat het dunkt me een wezenlijk element in zijn betoog was en voor vandaag uiterst actueel.

Priester

Dr. Diemer benadrukte dat wanneer de Heidelbergse Catechismus over het drievoudig ambt van Christus spreekt - profeet, priester en koning - de lijn ook wordt doorgetrokken naar het leven van de christen, naar het christelijke leven. Ook daarin is sprake van het profetische, het priesterlijke en het koninklijke.

Wat betreft de pers, de christelijke krant typeerde dr. Diemer toen Groen van Prinsterer als de profeet, Abraham Kuyper, met zijn nadruk op 'alle terreinen des levens' als de koning, terwijl hij zelf daarnaast uitdrukkelijk aandacht vroeg voor het priesterlijke. De christelijke krant moet 'bij de mensen zijn', hen begeleiden en verder in nauwe relatie staan tot de lezers. De krant - aldus Diemer - moet iets als een 'lijfblad', een huisvriend zijn. Daarom is er een fijne antenne bij de redactie van een christelijke krant nodig voor de lezerskring en wat daar leeft.

De vraag is of we dit 'priesterlijke' in de christelijke pers vandaag niet al te veel mis­sen. We leven in een tijd van harde journalistiek. Al liet dr. Diemer er geen onduidelijkheid over bestaan, dat er ook in het verleden onthullende staaltjes van zulke harde journalistiek te signaleren zijn, toch is de situatie vandaag ook weer anders. We leven 'gedemocratiseerd'; de 'mondigheid' is toegenomen. Ieder doet zijn zegje en in een harde tijd als de onze kan het er ook hard aan toegaan.

Vanwege de grote verscheidenheid van meningen en opvattingen, ook binnen christelijke kring, is het vrijwel onmogelijk vandaag nog een orgaan te vinden dat dé lezers bevredigt. Want dé lezers bestaan niet meer. Daarvoor is de verscheidenheid in opvattingen te groot. Daarvoor is ook de kerkelijke verdeeldheid met vaak onderling gevoelens van frustratie, geprikkeldheid, achterdocht, om niet te zeggen rancune, te groot. En naarmate dan de verscheidenheid onder de media zèlf kleiner is, worden de verschillen binnen een bepaalde krant, de tegenstellingen onder het lezerspubliek van een krant, groter.

We zijn in ons land nog vier christelijke dagbladen 'rijk'. Dr. Diemer deed de onthullende mededelingen, dat er na 1869 - na het opheffen van het dagbladzegel, waardoor onder een bepaalde omvang van een krant belasting moest worden betaald - er ongeveer 150 christelijke bladen zijn geweest, die korter of langer hebben bestaan. Thans zijn er als gezegd nog vier christelijke kranten. Het Friesch Dagblad verschijnt echter hoofdzakelijk regionaal (een friese 'nationale' krant om zo te zeggen). Het Nederlands Dagblad is - hoe men het ook wendt of keert - al is de informatie bepaald veelzijdig en niet vooringenomen, een vrijgemaakt gereformeerde krant, die anderen wel mee mogen lezen, maar die, wat bestuur en beleid betreft, gesloten is.

Dan is er het dagblad Trouw, waarvan dr. Diemer zei, dat de 'verzelfstandiging' doorgeschoten is. Trouw heeft zich zo verzelfstandigd - zo bedoelde dr. Diemer - dat het aan de eigen lezerskring ontgroeide. Hij signaleerde uit de tijd dat hij nog eindredacteur van de Rotterdammer was, dat hij tegen H.J.S. Bruins Slot, eindredacteur van Trouw zei: 'Je moet de ruif niet te hoog hangen. Christus heeft gezegd: weid mijne lammeren en niet voed mijn giraffen'.

En tenslotte is er het Reformatorisch Dagblad dat een dagblad moet zijn voor het allegaartje, dat vandaag Gereformeerde Gezindte heet. Ik besef dat het woord allegaartje niet aardig overkomt. Maar - en daar kan het RD, noch diens redactie iets aan doen - het RD onthaalt ons van dag tot dag op de curieuze verdeelde gestalte van deze Gereformeerde Gezindte vandaag. Tot in het kwadraat gesplitste kerken en groepen komen allemaal aan bod. Het is de enige krant, waarin dat het geval is. Voordat het RD bestond bleven alle zaken en kwesties van de verdeelde Gereformeerde Gezindte opgeborgen in kerkbladen of kerkblaadjes van eigen signatuur. De groeperingen werden onderling veel minder met elkaar geconfronteerd dan nu via het RD het geval is. Het is een realiteit, waarmee redactie en lezers van het RD hebben te leven. Maar het betekent wel dat de verscheidenheid, de onderlinge verdeeldheid van de lezerskring zo groot is, dat het uiterst moeilijk is om het priesterlijke van een christelijke krant - het naast de lezer staan, het huisvriend zijn - geheel tot zijn recht te laten komen.

Bespreekbaar

Het is goed om zulke dingen eerlijk bespreekbaar te maken. Velen raken in verwarring door het dagelijkse nieuws met de dagelijkse vetes, die ze onder ogen krijgen. Sinds kort heeft het RD een ingezondenstukken-rubriek geopend. De volwassenheid van een krant wordt mede bepaald door het hebben van zo'n rubriek. Maar voor het RD betekent zulk een rubriek spitsroeden lopen. Gewoon omdat deze rubriek door de lezerskring gebruikt zal worden om onbehagen jegens andere delen van het lezerscorps, dan waartoe men zelf behoort, te spuien. Een redactie staat dan voor de taak om of alles op te nemen (als het tenminste binnen de fatsoensnormen blijft) óf te besluiten tot het niet hebben van zo'n rubriek. We zijn beniewd welk een verscheidenheid deze rubriek de komende tijd op zal leveren aan reacties.

Maar hoe dan ook, het is beter om ook omstreden zaken bespreekbaar te maken dan om zaken te verdringen. Anderzijds is het ook zo dat een redactie - ik citeer weer dr. Diemer - zoveel als in haar vermogen is ingezonden stukken moet trachten te voorkomen. Men kan niet voorkomen dat er ingezonden stukken zijn op loutere berichten. Ook het redactionele beleid - als het gaat om commentaren, selectie van nieuws, selectie van schrijvers, boeken die men al of niet bespreekt (en hoe), selectie van wat uit andere bladen wordt overgenomen - valt echter onder de mogelijkheid van ingezonden stukken.

Een beweging, die veel in de publiciteit is zal ook veel commentaar ontmoeten. Dat ligt voor de hand. Maar een krant, die met een veelheid van informatie te maken heeft en wat de overdracht betreft met grote verscheidenheid in de lezerskring te maken heeft, zal zelf óók veel commentaar ontmoeten. Belangrijk is dan hoe 'open' men daar voor staat, naar het geheel van de lezerskring toe.

Macht

We zullen ons niet moeten ontveinzen dat wie het dagblad heeft een stuk macht heeft. Dat is onontkoombaar. Bewust misbruik maken van die macht is echter miskenning van de lezerskring. Doet tekort aan het priesterlijke dat een krant, om met de woorden van Diemer te spreken, moet hebben. Als lezers door hun eigen krant telkens onrustig worden of geïrriteerd raken is er iets mis. De stelregel 'wees zakelijk scherp maar persoonlijk mild' zal mede een regel voor redactioneel beleid moeten zijn. Juist binnen de Gereformeerde Gezindte mankeert het soms aan het functioneren van deze regel. Daarom is behoedzaamheid hier geboden.

Uitnodiging

Het zou interessant zijn om de visie in deze van de redacties van de christelijke bladen, die er in ons land zijn, eens naast elkaar beschreven te zien. Hoe gaan kranten om met verscheidenheid in hun lezerskring, gelet op hun identiteit. Hoe open zijn de christelijke dagbladen vandaag? Wat ons betreft is er ruimte in ons blad voor de redacties van de onderscheiden bladen om dat hier in deze kolommen eens open te verwoorden. Een gesprek met lezers hierover is al een element van het priesterlijke. Tenslotte nog een opmerking van dr. Diemer: 'Een volk krijgt de kranten die het verdient'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen