Euthanasie: ethisch principe en pastorale praktijk (3)

Pastorale overwegingen

Het laatste deel van het rapport bestaat uit een aantal pastorale overwegingen, die ik hier puntsgewijs weergeef:

a. Er dient een integrale patiëntenzorg plaats te vinden, zeker in de stervensbegeleiding. Sterven is slechts ten dele een medisch probleem. De zieke mag niet gereduceerd worden tot zijn ziekte. Het gaat om een voluit menselijke benadering van de stervende.

b. Een verzoek om euthanasie vraagt om zorgvuldige interpretatie. Is het een signaal, een noodkreet: 'Help jij dat ik verder kan leven? ' Of betekent het: 'ik wil écht sterven? ' Dus: gaat het om levenshulp of om stervenshulp? Is het een paniekbesluit of een weloverwogen beslissing? Is de hulpvrager vrij in zijn verzoek, of handelt hij onder druk van de omgeving, ?

c. Bij een verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding moet onderscheid worden gemaakt tussen een fase van afweging en een fase van uitvoering.

d. In de fase van afweging wil het pastoraat helpen om tot een zorgvuldige besluitvorming te komen. Hierbij is overleg nodig tussen de verschillende hulpverleners (dus interdisciplinair). De werkelijke vragen van de hulpvrager mogen niet vanuit een onbewuste afweerhouding omzeild worden. De hulpverlener mag niet moralistisch zijn eigen waardepatroon projekteren op de hulpvrager. Dus ook bij een verzoek om euthanasie dient de eigen verantwoordelijkheid van de hulpvrager voluit erkend te worden.

e. De hulpvrager moet in staat zijn tot het nemen van beslissingen, goed geïnformeerd zijn over eigen toestand, de konsekwenties van zijn handelen voor de omgeving laten meewegen en bereid zijn anderen bij de besluitvorming te betrekken in toetsende zin.

f. In de praktijk kan het bij mensen in coma, demente bejaarden die ernstig lijden of pasgeboren kinderen met zeer ernstige afwijkingen voorkomen dat er namens de betrokken persoon wordt besloten ('proxy consent'), er vindt dan een plaatsvervangende uitoefening van verantwoordelijkheid plaats. Het kan zich voordoen dat ouders of andere naaste familieleden voor een beslissing worden gesteld. Het kan ook de pastorale taak van de hulpverlener worden om deze zware verantwoordelijkheid op zich te nemen. Deze moet dan proberen in de huid van de patiënt te kruipen en te handelen vanuit het gezichtspunt: 'Wat ZQU deze patiënt in deze situatie zelf gewild hebben? ' Overigens geldt hier: in dubiis abstine, onthouding in twijfelgevallen.

g. Een coma, waaruit naar beste weten geen ontwaken meer mogelijk is, is geen twijfelgeval. Medische behandeling is in zo'n geval zinloos en kan gestaakt worden. Als elke vorm van communicatie blijvend is uitgesloten, dient men terug te treden voor de dood.

h. Bij ernstig gehandicapte pasgeboren babies moet worden bedacht dat niet beslissen óók een beshssing nemen is. Het laten voortleven van de pasgeborene met zijn ernstige handicaps gaat immers niet zelden met ernstig lijden van kind én ouders gepaard. Bovendien is de natuur niet 'god' en valt het natuurlijk verloop der dingen niet samen met Gods wil. Derhalve is niet-ingrijpen dan ook niet 'christelijker' dan willens en wetens wél ingrijpen, ook als het gaat om een besluit tot euthanasie. Ook dat laatste kan dus volgens het rapport 'in het licht van het geloof genomen woorden en zo getuigen van vertrouwen op God, de Heer van het leven'. Pastorale nazorg voor de ouders is dan overigens van groot belang, mede in verband met vaak vóórkomende schuldgevoelens achteraf.

i. Moet je iemand die doodziek is, altijd alles vertellen? Dat is dus de kwestie van 'de waarheid' aan het ziek-en sterfbed. Uitgangspunt is dat een patiënt er recht op heeft te weten waar hij aan toe is, als hij er om vraagt. De hulpverleners hebben de plicht tot het verstrekken van informatie. Maar de waarheid moet wel gepaard gaan met wijsheid en hefde.

j. Wanneer iemand een signaal uit dat het lijden of de gehele situatie voor hem of haar ondraaglijk is geworden, moet dat signaal volstrekt serieus worden genomen, ook al kijken de hulpverleners anders tegen de situatie aan. 'Ondragelijk' is nu eenmaal een subjektieve aanduiding,

k. Toch betekent dit. niet dat ook in een geval van als ondragelijk ervaren uitzichtsloos lijden een wens om te mogen sterven altijd door de hulpverlener gehonoreerd dient te worden. Om te beginnen moeten gewetensbezwaren aan de kant van de hulpverlener gerespekteerd worden. Verder moet geïnterpreteerd worden of de noodkreet een echte stervenswens of een 'cry for help' behelst. Door wijziging van omstandigheden (pijnbestrijding, opheffing van eenzaamheid) kan iemand op het verzoek om euthanasie of hulp bij zelfdoding terugkomen.

1. de (beroeps)pastor heeft als specifieke taak representant te zijn van Christus en de gemeente. Met takt en fijngevoeligheid zal hij trachten de existentiële vragen rond lijden en dood bespreekbaar te maken. Het 'verlossende Woord' van het Evangelie mag worden aangereikt, niet opgedrongen. Het gaat om de geweldige troost en bemoediging dat ons leven in Christus geborgen is bij God.

m. Als het besluit tot euthanaserend handelen of hulp bij zelfdoding eenmaal genomen is en de uitvoerende fase is aangebroken, mag de hulpvrager onder geen beding in de steek worden gelaten. Voorzover mogelijk en gewenst dient de hulpverlener mee te gaan op zijn of haar weg.

n. Een pleidooi is te voeren voor een liturgische vormgeving bij de stervensbegeleiding, bijvoorbeeld in de vorm van handoplegging en zegen.

o. De omstanders mogen pastoraal gesproken niet uit het oog verloren worden. Grote spanningen kunnen optreden bij familieleden, maar ook bij het verplegend personeel in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Er kan sprake zijn van emotionele overbelasting, van afstomping of van al dan niet onderdrukte gewetensbezwaren. p. In de opleidings-en nascholingscursussen van de hulpverleners moet meer aandacht gegeven worden aan heel deze problematiek van de zorg voor stervenden en dus ook aan de vragen van euthanasie en hulp bij zelfdoding.

q. De gemeente vertone een aktief meeleven, meedenken, meebidden. Aandacht voor elkaar, niet verstikkend maar ondersteunend, zodat de één weet dat hij/zij op de ander terug kan vallen.

Verantwoorde weg

Ongetwijfeld ligt er wijsheid in verschillende pastorale overwegingen die we hier aantreffen (ik denk vooral aan a, b, i, j, k, 1, o, p, en q). Ernstige bezwaren.moeten worden ingebracht tegen het gestelde ten aanzien van comateuze patiënten, ernstig gehandicapte pasgeborenen en demente bejaarden . Het heeft huiveringwekkende konsekwenties wanneer hier het hek van de dam wordt gehaald. Het rapport bewijst door deze aanbevelingen een kwade dienst aan de kerken en aan heel de-samenleving! Ik zie ook niet in hoe de pastor iemand zou kunnen helpen bij een besluitvorming die in de vraag om euthanasie of (hulp bij) zelfdoding resulteert. Toch verwerp ik anderzijds de suggestie dat principiële neen-zeggers tegen euthanasie'-en suïcide geen volwaardige pastorale hulp zouden kunnen, bieden aan mensen die een verzoek om of een poging tot levensbeëindiging overwegen. Twee dingen zijn uitermate belangrijk: e aanvaarding van de mens in nood door zijn omgeving èn de daadwerkelijke, op de situatie toegespitste hulpverlening (zo ook prof. dr. W. H. Velema). We moeten inzake abortus en euthanasie halt houden voor de grens van het beëindigen van het leven. Euthanasie is geen verantwoorde weg. Evenmin hulpverlening in de richting van of bij de uitvoeringvan euthanasie. Een uitnemender weg wordt ons gewezen in Galaten 6 : 2. 'Draagt elkanders lasten en vervult alzo de wet van Christus'. Ons 'neen' tegen euthanasie gaat gepaard met een 'ja'. Ja tegenover het leven hier en nu, dat wij zien als een rijk geschenk van God. Ja tegenover een goede stervensbegeleiding. Ja tegenover daadwerkelijke hulp aan allen die zelf of in hun direkte omgeving met ernstig lijden of zware handicaps in aanraking zijn gekomen. Ja tegenover een zorgzame samenleving, een solidaire gemeenschap. Ja tegenover onze broeder wiens hoeder we zijn. Ja tegenover de HEERE God die ons roept te kiezen vóór het leven, tè strijden tégen de dood en elkander te vertroosten met de troost, waarmee Hij Zelf door Zijn Geest ons troosten wil.

Veenendaal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen