Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Reformatie en Reveil

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Reformatie en Reveil

31 oktober

11 minuten leestijd Arcering uitzetten

Deze week wordt weer op verschillende plaatsen in ons land de Reformatie herdacht. Interkerkelijke herdenkingen worden belegd. En daarna gaan we weer over tot de orde van de dag, de orde van een verdeelde kerk der Reformatie. We staan voor de brokstukken van wat in het verleden gebouwd mocht worden. De Heere Zelf reformeerde Zijn kerk door haar uit het diensthuis van Rome uit te leiden. Maar we hebben de erfenis der Reformatie goeddeels verspeeld, enerzijds doordat we in brede lagen van de kerk ontrouw werden aan de beginselen der Reformatie, de leer van de genade prijs gaven aan een nieuwe leer der werken, anderzijds doordat de ene scheur na de andere werd getrokken. Met een goed geweten de Reformatie herdenken is niet meer mogelijk.

Het merkwaardige is, of liever het ontdekkende, dat het in andere landen wa'ar de Reformatie doordrong al niet anders is. Ook elders verwatering in de leer en (daardoor) het optreden van scheuringen en scheidingen. We werden er krachtig aan herinnerd toen we met een reisgezelschap voor de tweede maal een kerkhistorische reis naar Schotland maakten. We gingen met in totaal 44, uit allerlei kerken maar eensgeestes, personen het prachtige schotse land door en drs. Exalto gaf bij alle plaatsen, die aan de Reformatie of aan andere kerkelijke gebeurtenissen of perioden in Schotland herinneren de nodige informatie. l En de vraag bleef over: wat is er geworden van het grote en grootse werk des Heeren, begonnen met mannen als Luther en Calvijn aan deze zijde van de zee, maar ook in Schotland door Gods genade ter hand genomen , onder anderen door de Schotse Reformator John Knox.

De Reformatie in Schotland

We bezochten in Schotland St. Andrews, de plaats tegen de zee die zozeer met de geschiedenis van de Reformatie is verbonden. De aartsbisschop van St. Andrews, James Beaton, was verantwoordelijk voor de verbranding van Patrick Hamilton, een eerste hervormer in Schotland.

In St. Andrews heeft ook John Knox onverschrokken het Woord Gods bediend in de parochiekerk. Toen George Wishart, die in Zwitserland was geweest en de hervorming was toegedaan, naar Schotland kwam sloot John Knox zich bij hem aan. Wishart zelf werd in 1546 in St. Andrews verbrand. Onder tranen heeft daarna John Knox het predikantambt aanvaard.

Vele gedachten komen boven als men op de begraafplaats in St. Andrews bij de ruïne van de kathedraal staat, waar vandaag de graven van Samuel Rutherford en van Halyburton — hoogleraar te St. An-, drews — nog herinneren aan de doorwerking van de Reformatie in Schotland.

Toen later Knox in Geneve de engelse gemeente had gediend, waar hij 'de meest volmaakte school van .Christus' ontmoette, verbrandden de bisschoppen in Schotland de afbeelding van Knox. Maar toen Knox

in 1559 teruggekeerd was in Schotland zette de Reformatie door. Een hoofdzakelijk door Knox opgestelde Schotse Geloofsbelijdenis werd toen voor de kerk van Schotland aanvaard.

De Reformatie is ook in Schotland doorgebroken langs een weg van bloed en tranen. Maar ook daar rijst de vraag wat er van de Reformatie nog over is in de kerk van Schotland. In de imponerende St. Giles kathedraal in Edinburgh, waar John Knox in klare taal het Evangelie bediende en waar een steen met de simpele aanduiding J.K. herinnert aan zijn graf, woonden we een kerkdienst bij. Er was weHswaar een redelijk kerkbezoek maar verder was de dienst gekenmerkt door een sterk Hturgische inkleding, terwijl de preek toch nauwelijks wezenlijk gereformeerde elementen bevatte.

In Edinburgh bezochtten we ook de Grayfreyerschurch, de kerk van de schotse broeders, waar in 1638 het zogeheten Covenant (verbond) door ongeveer 60.000 mensen werd getekend, toen de koning een gebedenboek wilde invoeren in de kerk van Schotland. De Covenanters spraken uit in de kerk niet de macht van de koning maar slechts van Jezus Christus te aanvaarden. Het kruis van Christus werd hoger geacht dan de kroon van de koning. Zo ziet men het ook nog op afbeeldingen. Ook de Grayfreyerschurch herinnert aan de onverschrokken geloofsstrijd in Schotland ten tijde van de Reformatie.

Scheidingen

Ook in Schotland en Engeland hebben de afscheidingen toegeslagen. Diverse onder ons bekende Schotse schrijvers kwamen buiten de kerk van Schotland te staan. Onder ons zijn de namen bekend van Thomas Boston en de gebroeders Erskine (Ebenezer en Ralph). Deze behoorden tot de evangelical vleugel van de kerk in hun dagen, waarnaast een arminian, een arminiaanse vleugel bestond.

In Ettrick bezochten we de kerk waar Thomas Boston zoveel jaren heeft gepreekt. Een minuscuul klein plaatsje ten zuiden van Edinburgh is de plek waar Boston zelfstandig, geïsoleerd van het geheel van kerk en theologie, zijn theologische opvattingen, met name over het verbond der genade ontwikkelde. Thans herinneren de kerk en de begraafplaats nog aan Boston. Een Boston Memorial Hall — we schreven het al eerder —is vandaag echter ingericht als dancing.

Boston was intussen al overleden toen Ebenezer Erskine in 1734 zich van de kerk afscheidde in Stirling. Daar herinnert vandaag het kerkhof nog aan deze prediker van vrije genade, met zijn sterke nadruk op het welmenend en welgemeend aanbod van genade. Van de kerk van Erskine staat nog slechts de voorgevel overeind. De andere Erskine, Ralph, werkte in DunfermHne. Daar staat voor de kerk zijn standbeeld. In de kerk troffen we nog verscheidene zaken, die aan Ralph Erskine herinneren. Bijvoorbeeld een originele avondmaalsmunt, waarop de initialen van Erskines naam staan. De avondmaalsmunt werd op de zaterdag voor het avondmaal uitgereikt aan hen, die aan het avondmaal wilden deelnemen. Het was voor de kerkeraad een middel om zicht te hebben op de rechtmatigheid van de avondmaalsgang.

Sinds de afscheiding van de Erskines spreekt men in Schotland van de Seceders, de afgescheidenen.

In 1843 heeft in Schotland echter nog een tweede afscheiding plaats gevonden, namelijk die van Thomas Chalmers. Daaruit ontstond de zogeheten Pree Church. Weliswaar hebben zich in de loop van de tijd, met name in deze eeuw, ook diverse herenigingen voltrokken, zodat afgescheidenen — na aanvankelijke samenvoeging van afgescheiden gemeenten — weer ingevoegd zijn in de kerk van Schotland. Maar anderzijds komen ook vandaag nog overal gemeenten voor van de Free Presbyterian Church en gemeenten van de Free Church. Van die gemeenten zijn de grote avondmaalsvieringen in het verleden bekend. Gesproken wordt van zesduizend mensen, die bijeen waren gedurende een aantal dagen om het avondmaal te vieren. Bedacht moet dan wel worden dat daarvoor telkens verschillende plaatsen werden genomen zodat in bepaalde gemeenten maar één keer in een aantal jaren het avondmaal werd bediend, waarvoor men dan van heinde en ver naar die gemeente kwam.

Maar vandaag is het allemaal ook sterk teruggelopen. De gemeenten zijn klein. In bepaalde situaties is dat wel verklaarbaar, want het schotse land is dun bevolkt. Men vindt kerkjes zomaar in het land met nauwelijks huizen er omheen. De mensen moeten uit de hele streek komen. Maar ook in grotere plaatsen zijn de genoemde gemeenten klein. In Edinburgh kerkten we in de Free Presbyterian Church bij ds. Morrisson. Er waren 54 kerkgangers van de eigen gemeente. Groter is de kerkgaande gemeente niet. Een kerkganger zei: de Schotten gaan niet naar de kerk. De preek was overigens voluit gereformeerd. De gemeentezang geschiedde zonder begeleiding van een orgel.

In Inverness had een deel van het reisgezelschap een inspirerende ontmoeting met ds. Sinclair en diens gemeente. Er was een gebedssamenkomst op maandagavond. Ook hier is echter de gemeente klein.

En tenslotte hadden we in Aberdeen een ontmoeting met ds. lan Tallach. In zijn gemeente komen ongeveer zestig kerkgangers. Ds. Tallach vertelde overigens van rijke zegen die er was in zijn gemeente in het verleden. Hier viel de naam van dr. Kidd, aan wie nog de naa: m van een straat en een kerk herinneren. Kidd was niet alleen een krachtig prediker van het Evangelie, hij was ook een sociaal bewogen mens. De zakken van zijn colbert vertoonden meelvlekken omdat hij, als hij zijn huis uit ging, altijd brood of koeken bij zich stak om uit te delen aan de armen. Een vrouw herinnerde zich op hoge leeftijd hoe ze als kind van vier jaar uit een zeer arm gezin door .dr. Kidd vriendelijk was bejegend en van hem koeken had gekregen. Zulke dingen moeten we wat de uitwerking in het leven van mensen betreft niet onderschatten. Ds. Tallach meende het verhaal nu nog te moeten vertellen.

In schril contrast daarmee stond overigens het verhaal van een oude man, die we ook ontmoetten, afkomstig uit Nederland uit 'onze kring'. In Nederland was hij als kind met zijn ouders meegegaan naar de kerk maar nu zag hij de kerk nooit meer van binnen. Het gezin had vroeger afgehaakt omdat de diakonie korting had toegepast op de diakonale uitkering toen de controlerende diaken constateerde dat op een Pasen de kinderen een paasei hadden gekregen. Als dat nog mogelijk was kon de diakonale uitkering wel minder zijn. We realiseerden ons, én door het verhaal vari ds. Tallach én door het verhaal van die bewuste man in Dunfermline, hoe de sociale betrokkenheid van de kerk van grote invloed is op de mensen, met name ook als het gaat om de geloofwaardigheid van de boodschap. Dr. Kidd was kennelijk een dienaar van het Woord in woord en daad.

Wat de grootte van de gemeenten betreft, de Free Churches zijn vaak heel klein (geworden). Er zijn kerkdiensten met niet meer dan acht kerkgangers. Anderzijds troffen reisgenoten in Edinburgh een goed bezochte dienst van een Free Church. Maar vaak moeten de predikanten van de Free Church door een nevenbetrekking in hun onderhoud voorzien.

Reveil

De geschiedenis van de Reformatie in Schotland is enerzijds een geschiedenis, evenals in Nederland, van neergang en verval. Maar de Heere heeft ook daar telkens Zijn trouw betoond. De gemeente mag er zijn tot op vandaag. En telkens zijn er ook opwekkingen geweest. Een groot reveil vond in Schotland ten tijde van de Erskines plaats toen de opwekkingspredikers Wesley en Whitfield naar Schotland kwamen.

Verder kunnen we denken aan de opwekking in Dundee ten tijde van de jong gestorven Evangelieprediker Robert Murrey M'Cheine. Van hem is't onvergetelijke lied bewaard, dat bekend staat als het 'wachtwoord der hervormers': 'eens was ik een vreemdehng voor God en mijn hart'. We bezochten de kerk in Dundee, waar M'Cheine heeft gepreekt. De koster toonde zich aangenaam verrast dat er in Nederland nog belangstelling bestaat voor een reeds zo lang overleden prediker. Weliswaar doen we niet aan heiligenverering maar met dank mag worden gedacht aan de grote werken Gods, ook door middel van deze dienaar des Woords tot stand gebracht.

Het belangrijkst is voor ons intussen niet hoe het in het verleden was maar hoe het vandaag in kerk en gemeente gesteld is. In dit verband mag gememoreerd worden wat ds. Tallach vertelde. Hij zei dat vandaag in de kerk van Schotland, zeg dus de kerk der Reformatie, veel meer het Evangelie gepredikt wordt dan bijvoorbeeld twintig jaar geleden. Hij sprak van een reformatorische opleving in de oude kerk. In Aberdeen is elke zaterdagavond een gebedsdienst in de Church of Scotland waar ook voor ds. Tallach en diens gemeente gebeden wordt. Hij sprak van goede geestelijke contacten over en weer en noemde de opleving in de kerk van Schotland 'encouraging', bemoedigend voor Schotland. Het trof ons hoe deze 'afgescheiden' dienaar des Woords met blijdschap sprak over een opleving in de oude kerk. Op zich is het.telkens weer een wonder van Gods genade dat de Heere in de oude kerken doorgaat Zijn Woord te doen verkondigen en gemeenten weer terugbrengt in de klare sfeer van het Evangelie,

nadat ze soms lang onder het stof van dwalingen hebben gelegen. En wanneer er dan van een reformatorische opleving sprake is gaat het element van 'volkskerk' meespelen. Er is dan vaak sprake van een brede invloedssfeer.

De Reformatie was niet minder dan een reveil. Een opwekking die het geheel van ons volksleven raakte. Het kerkelijke en staatkundige leven grepen, zowel in Nederland als in Schotland nauw op elkaar in. Maar gereformeerd zijn betekent wel: telkens weer gereformeerd wórden. Met één reveil in het verleden kunnen we het vandaag niet doen. Ook wij hebben vandaag een nieuw reveil nodig, waardoor we als kerk der Reformatie en als verdeelde kerken uit de Reformatie afkomstig, weer terugkeren naar de bronnen: alléén het Woord en alléén (de prediking van) vrije genade.

Ds. Tallach sprak met grote openheid over wat in een andere kerk dan de zijne, liever nog de kerk waarvan zijn kerk zich eenmaal afscheidde, voltrok. Zouden we zo ook in Nederland niet nodig hebben een reveil dat ook kenbaar wordt in onderlinge liefde en in blijdschap over zegen bij anderen? Zolang wij ieder op eigen kerkelijke strepen staan zouden we de Geest kunnen bedroeven en in Zijn werking kunnen tegenstaan.

Dan zou de Geest ook in onze tijd wel eens wegen kunnen gaan buiten de gevestigde kerken om.

De herdenking van de Reformatie op 31 oktober mag ons wel tot diepe verootmoediging leiden. Want ieder loopt voor eigen huis en het huis des Heeren wordt woest gelaten. Maar de woorden van ds. Tallach gaven ons toch veel stof tot overdenking. In ieder geval weten we dat de Heere doorgaai met Zijn werk, waar Hij wil en hóé Hij wil.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 oktober 1986

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Reformatie en Reveil

Bekijk de hele uitgave van donderdag 30 oktober 1986

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's