Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Spurgeon in kleur (2)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Spurgeon in kleur (2)

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Hypercalvinisme

In het vorige artikel gingen we aan-de hand van de titel van de dissertatie 'C. H. Spurgeon een Baptist tussen Hypercalvinisme en Modernisme' nader in op het kernbegrip 'baptist'. Nu richten we onze aandacht op het tweede hoofdwoord nl. 'hypercalvinisme'. Ook nu vragen we weer wat we daaronder mogen verstaan. Het woord zelf is typisch Engels en als zodanig is het in de Nederlandse taal onbekend. Waarschijnslijk doelt de auteur op hetzelfde verschijnsel dat onder ons bekendheid kreeg als 'ultra-gereformeerd', (v. Ruler) en als 'doopersche geestesstroming' (Woelderink).

Zou het niet zinvol geweest zijn wanneer juist in een Nederlands proefschrift de kennelijke overeenkomsten of eventuele verschillen tussen de Engelse hypercalvinisten en de Nederlandse ultragereformeerden nader was uitgewerkt?

Zijn er historisch-dogmatisch aanwijsbare bronnen waaruit beiden putten of mogen we niet eens over 'beiden' spreken, omdat ze ten diepste één zijn? We geven Van der Sluijs het woord als hij het hypercalvinisme beschrijft: 'De Calvinisten ten tijde van Spurgeon zouden voornamelijk het Hypercalvinisme zijn toegedaan (...) , daarbij was de pre-occupatie door de leer van de praedestinatie dusdanig van aard, dat de verschuivingen, die dientengevolge ontstonden ten aanzien van de leer van Calvijn in dezen, de vorm aannamen van essentiële deviaties (...). Spurgeon beschouwde het Hypercalvinisme als een gevaarlijke eenzijdigheid, die de prediking van het Evangelie in de weg stond. Scherp onderscheidde hij, dat het Evangelie als zodanig — c.q. de rechtvaardiging van de goddeloze — in het geding was. Hij hekelde het standpunt, dat er geen universeel bevel tot bekering en geloof zou zijn, en dat men alleen het mandaat had om diegenen tot Christus te nodigen, die zich bewust waren van een gevoel van zonde (...). Als de volmacht om te geloven gegrond werd in enige kwalificaties en gevoelens van de mens, in plaats van in de beloften van God — die in Christus Jezus vast en zeker waren — dan werd het Bijbels getui­ genis scheefgetrokken met alle wanverhoudingen vandien in de prediking (...). Deze prediking van het Hypercalvinisme (...) bracht de mensen tot lijdelijkheid en de gemeente tot een gevaarlijke inactiviteit of zelfs algehele verlamming.'

Deze vertolking en beschrijving van het hypercalvinisme is duidelijk en klaar. Onomwonden stelt en bewijst de auteur dat Spurgeon wars was van deze prediking omdat hij juist de zondaar durfde nodigen als zondaar. Bijzonder deze onvoorwaardelijke nodiging tot het heil verklaart de scherpe kritiek die hij uit deze hoek ondervond. Juist evangelie-prediking op hèt scherp van de Schriftuurlijke snede, maakt uiterst kwetsbaar; slechts één zijdelingse zwenking en er vloeit bloed! Deze kwetsbaarheid zou de promovendus zeker zelf hebben ervaren indien hij de lijnen had doorgetrokken naar de oorzaken van de kritiek die ook nu nog op meer of minder bedekte wijze de Londense prediker treft.

Zo'n aktualisering van deze problematiek was mij een zeer lief ding geweest. Die mogelijkheid was m.i. ruimschoots voorhanden toen hij, met gebruikmaking van gegevens van J. Roodbeen ('s Gravenpolder), een inventarisatie gaf van de huidige waardering in de gereformeerde gezindte voor Spurgeon prediking. De recent vernieuwde en herijkte uitspraak dat Spurgeon 'voor allen iets had en daarom voor Gods volk niets', staat toch zeker niet op zichzelf!

Heeft dit gezegde een hypercalvinistische klankkleur of mogen we de zegsman met het oog op Spurgeons prediking bijvallen? Immers het typisch en exclusief op separerende en onderscheidenlijke aspekt van de nadere reformatie treffen we bij Spurgeon zeker niet aan! Is zo'n uitdrukking binnen deze kontekst dan toch te rechtvaardigen? Dit zijn van die vragen die al lezend bij me op kwamen.

We zijn de schrijver zeer erkentelijk voor deze aanzetten, maar een verdere uitwerking van deze aangelegen zaken leek mij vooral in onze polariserende tijd van enorm belang!

Modernisme

Het derde kernwoord uit de titel luidt 'Modemisme'. Als Nederland denkt men dan direct aan die theologische stroming die zich ten onzent openbaarde als 'een wijsbegeerte den ménsch met zichzelven verzoenende' (Opzoomer).

Het door de schrijver gebezigde begrip is een letterlijke vertaling van het Engelse 'Modernism'. Kort gezegd: de Schrift is niet langer de norm voor de rede, maar de rede normeert de Schrift.

We lezen in het boek: '... Het Modemisme was in wezen niets anders dan een poging om het legalistische systeem terug te brengen van het verdienen van de zaligheid door de werken der wet; niets minder dan de genade zelf was in het geding. In het Modemisme zag Spurgeon het Arminianisme doorwerken.' Op heldere en evenwichtige wijze wordt de lezer Spurgeons strijd tegen het modemisme getekend in de zgn. 'Downgrade-Controverse' (door E. Freystadt ooit vertaald met 'Afwaarts'strijd). Spurgeon kon het modernisme, dat in de Baptist Union de kop op stak, niet anders zien dan een theologie die bergafwaarts ging, richting ravijn! Zeer verhel-

derend heeft de auteur deze trieste, maar levensnoodzakelijke strijd weergegeven. Ook Spurgeons al te menselijke trekken worden niet verzwegen!

Deze strijd is ook binnen het huidige gereformeerd-protestantisme niet in hevigheid afgenomen. Een baken in zee!

Resumerend stelt de schrijver: 'Oriëntatie aan en evaluatie van de theologische stellingname van C. H. Spurgeon, kan een verhelderende bijdrage leveren aan de theologische discussie, binnen het geheel van de kerken van Nederland en binnen de Gereformeerde Gezindte in het bijzonder. We geven daarvan akte, en zien uit naar de aktie!

Opwekkingsprediker

In verschillende hoofdstukjes wordt het leven en werk van 'de prins der predikers' belicht. Het is ondoenlijk om ze alle onder de loep te nemen. De lezer onderzoeke zelf! Zeer boeiend was o.a. het verslag van Spurgeons bezoek aan Nederland en de diverse reakties die daaiop volgden, niet in het minst de kritiek uit Kohlbruggiaanse kring. Zeer leerzaam vond ik het hoofdstuk over Spurgeon als opwekkingsprediker. Vooral in onze tijd waarin op allerlei fronten en vanuit verschillende achtergronden gedacht en gesproken wordt over het werk van de Heilige Geest doet deze bezinning met Spurgeon als tolk, weldadig aan.

Wat mij betreft waren de zaken ook hier nog wat meer aangescherpt, zodat de spits konkreet gericht werd op onze huidige kerkelijke en theologische situatie.

Welk predikant krijgt niet bij tijd en wijle te maken met gemeenteleden die, terwijl ze ademen in een gereformeerd klimaat, 'een tornado van religieus enthousiasme' begeren boven 'stilstaande lucht in een dood formalisme' (75)?

Hopelijk geeft de hier aangereikte materie ons aanzetten om ons op eerlijke wijze hierop te bezinnen, zonder afbreuk te doen aan het calvinistisch gehalte.

Duizendjarig Rijk

Op blz. 104 wordt ons vermeld dat Spurgeon aanhanger was van het Chiliasme (de leer van het Duizendjarig Rijk). Hij leerde een 'chiliastisch gestructureerde eschatologie' (121).

Hoe kwam hij daartoe? Was dat een puriteinse erfenis of ontstond deze visie door zelfstandige theologische doordenking?

Dit vraagstuk, inklusief zijn eschatologische visie, vragen om een verdiepte en bredere invulling. Juist met Spurgeons theologie als platform kunnen de huidige vragen rondom 'de laatste dingen' extra belicht worden.

Tenslotte

Zoals reeds gezegd hadden er nog veel meer zaken uit dit mooie boek aangehaald en vragenderwijs besproken kunnen worden.

Mijn wetenschappelijke pretenties zijn echter minimaal. De lezing-van het boek gaf mij vreugde en verrijking. Natuurlijk, er blijven nog zaken onbeantwoord, maar wie zal een door de Geest gedreven prediker wetenschappelijk kunnen inkaderen? ! Na de vele zwart-wit portretten die in de loop van de eeuw verschenen zijn, mogen we blij zijn dat we nu een mooi gekleurde afbeelding van de prins der predikers on­ der ogen hebben.

Wie Van der Sluijs hard valt, dat hij zo hier en daar wel eens al te heldere kleuren gebruikte, neme zelf penseel en palet er hand en zette zich achter de schildersezel! Dit portret is zeker waard een ereplaats te krijgen temidden van de andere.

Tenslotte nog een opmerking over de verfkeuze van de portretschilder.

Anders gezegd; een aantekening bij de stijl en de leesbaarheid van het boek. Het boek is keurig, wetenschappelijk verantwoord, ingedeeld in paragrafen. Achterin vinden we 'Een register der zaken met hun voornaamste vindplaatsen'. Ik vond ze erg verhelderend en onontbeerlijk.

Wat ik helaas node miste was 'Een verklarende woordenlijst der woorden en zaken die men niet begrijpt'.

De dikke Van Dale was tijdens het lezen mijn dikste vriend.

Toen ik op blz. 167 las: 'zijn differente verbondsbeschouwing ten opzichte van het Calvinisme involveerde divergente ecclesiologische consequenties van schismatieke en separatistische aard en restrictieve structuur', dacht ik aan Spurgeons advies aan zijn studenten 'Eenvoud broeders! Eenvoud! Eenvoud!'

De nieuwe doctor der Kerk hartelijk dankend voor dit fijnzinnige werk, wens ik het boek toe in ieders handen wie de zaak van Jezus Christus en Die gekruisigd, lief is.

Dit artikel werd u aangeboden door: de Gereformeerde Bond

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 april 1988

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's

Spurgeon in kleur (2)

Bekijk de hele uitgave van donderdag 21 april 1988

De Waarheidsvriend | 16 Pagina's