Liever een bijbelse weg dan een gemakkelijke

'Een te sterke nadruk op de mentale gemeente (gemeente van gelijkgezinden, v. d. G.) ondergraaft de aandacht voor rand-en buitenkerkelijken. Het zicht op de apostolaire taak verdwijnt. Dat kan niet heilzaam zijn, omdat de kerk zich daarmee zou maken tot een religieuze groep.

De kerk wordt een groep naast de andere groepen. In theorie lijkt er van een mentale gemeente een grote werfkracht uit te gaan. De praktijk over de volle breedte van de kerk laat zien, dat juist hier het gevaar van clubvorming en afstoting groot is. Wij pleiten voor het vasthouden aan en het sterk maken van de geografische structuur van de kerk, ook in de steden. Wij menen dat zo het beste recht kan worden gedaan aan een gereformeerde visie. Het gaat ons daarbij om doorslaggevende bijbelse motieven.

Beter is het een bijbelse weg te bewandelen, die ons het nodige kost, dan een gemakkelijker weg te kiezen, die echter niet naar de Schrift is.'

Het bovenstaande is een passage uit een reactie van het zogeheten Overleg Grote Steden, in het leven geroepen door het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond, op een nota van het Beraad Grote Steden. De nota lag ten tafel op de laatstgehouden synodevergadering voor een 'informatieve bespreking', vooruitlopend op concrete besluitvorming inzake de problematiek van de kerk in de grote steden op een volgende synodevergadering.

Met de nota zegt het hervormd gereformeerd 'Overleg' dat niet te ontkomen valt aan het treffen van regelingen voor de opzet van het.werk in de grote steden. De situatie is nijpend. De synodale nota noemt een aantal factoren.

Er is sprake van een vlottende bevolking in de steden.

De bevolkingsopbouw (bejaarden, jongeren, eenpersoonshuishoudens, gezinnen) is onevenwichtig.

Huisvesting geeft grote problemen.

De stad is een multicultureel centrum geworden vanwege de vele buitenlanders die er wonen.

De problematiek van werkloosheid en economische teruggang laat zich in de stad sterk gevoelen.

De toenememde criminaliteit geeft een toenemend gevoel van onveiligheid. Ten gevolge van dit alles is het verloop in de kerkelijke gemeenschappen groter dan elders.

Het bestand van ervaren vrijwilligers is klein en overbelast.

De financiële bijdragen per betalend lid zijn in de stad, in vergelijking met vele plattelandsgemeenten, hoog.

Als algemeen probleem wordt gesteld het proces van vervreemding dat zich in de stad gemakkelijker voordoet dan elders in de kerkelijke gemeenten.

Bizondere regelingen

Intussen wordt in de nota gespeeld met verreikende regelingen voor de grote stadsgemeenten.

Doopleden zouden actief en passief kiesrecht moeten krijgen. Dat wil dus zeggen dat ze zowel aan de verkiezingen mogen deelnemen alsook zelf tot kerkeraadslid gekozen kunnen worden. (Het is duidelijk dat zo de openbare geloofsbelijdenis wordt ondergraven, v. d. G.).

Sacramentsbevoegdheid zou ook aan ouderlingen moeten worden toegekend. Want aan een wijkgemeente behoeft niet meer persé een predikantsplaats gebonden te zijn.

Het moderamen stelde overigens in een aparte notitie bij de nota dat gemeentevorming in onze kerk niet principieel mogelijk is zonder dat de geregelde bediening van Woord en Sacramenten verzekerd is. 'Dat daartoe een predikantsplaats vereist is, vloeit direct voort uit de omstandigheid dat de bediening van de sacramenten in onze kerk uitsluitend is toevertrouwd aan de dienaren des Woords. Het is een wezenlijk element van onze reformatorische tradtitie, dat sacramentsbediening niet zonder Woordbediening kan.'

Diepe kloof

Intussen ontwikkelde zich op de synode een uitermate warrige discussie over de punten, die in de synodale nota waren aangedragen. Wél werd duidelijk dat er sprake was van een fundamentele kloof in de synode als het gaat om de aanpak van het kerkelijk leven in de grote stad. Tot verbazing der beschouwers kreeg ds. A. J. Wilzing (Den Haag) een aantal handen op elkaar toen hij zijn visie ontwikkeld had. De stad - zo zie hij - is mooi, daar behoeven we niet zoveel aan te doen. De toon van de nota was veel te negatief. In de stad geldt niet: 'des te meer mensen des te meer waarheid'. 'Ik hoef niet naar Rijssen om de kerk te vinden'. 'Wees solidair met ons als we niet meer denken aan de Drie Formulieren maar wel aan de homo's, die elders afge-

schreven worden maar bij ons komen'. Wilzing noteerde positieve dingen in de stad. We schreeuwen dat evenwel niet van de daken want we willen in vrede leven met hindoes en moslims'.

Diametraal tegenover dit betoog van Wilzing stond wat ds. H. Binnekamp (visitatiegeneraal) opmerkte. Hij achtte de nood van de stad in de nota nog onvoldoende gepeild. Hij stelde dat al jarenlang het pand verwaarloosd is. Vroeger was de stad het einde, letterlijk het mooie einde van een predikantenloopbaan. Nu wil niemand er meer heen. Ds. Binnekamp kritiseerde ook het moderamen, dat naar zijn mening meer had moeten doen om ruimte te scheppen voor gemeentelijk leven in de grote steden. Appellerend vroeg ds. H. Binnekamp of er nog het profetisch visioen was van het Nieuwe Jeruzalem.

Overleven

Ondanks opmerkingen van synodeleden, dat het in de steden bepaald niet alleen kommer en kwel is (oud. M. Geleynse, Rotterdam) was de hele teneur van de stukken en van de synodale bespreking weinig rooskleurig. De hoofdaandacht was gericht op de vraag hoe te overleven. In het kritische commentaar van het 'Overleg Grote Steden' wordt terecht het gevaar gesignaleerd dat alle nadruk nu komt te liggen óp de mentale gemeente, met als consequentie het verdwijnen van de apostolaire roeping.

Hier ligt intussen dunkt me binnen de kerken de wezenlijke kloof. Het overleven van de kerk is uiteraard een zaak die ons op het lijf geschreven mag zijn. De praktijk is echter inderdaad, dat de mentale wijkgemeente zo langzamerhand het enige is wat aan gemeentelijk leven rest.

De ene wijk verzamelt politiek gelijkgezinden, de andere cultureel gelijkgezinden, de andere modalitair gelijkgezinder!. En welke visie is er nog op het kerk-zijn? Is er nog de aandrang om uit te gaan tot de ander, om die te roepen tot geloof en bekering? Toen Jezus voor Jeruzalem stond weende Hij over de stad en zei Hij 'hoe menigmaal heb Ik u willen bijeen vergaderen, gelijk een hen haar kuikens, maar gij hebt niet gewild'. En de geest van Paulus werd in hem ontstoken toen hij zag hoe afgodisch de stad Athene was. Dat is andere taal dan die van ds. Wilzing, die sprak over het in vrede leven met hindoes en moslims en zich intussen op raillerende wijze van 'de waarheid' afmaakte.

De notitie van het Overleg Grote Steden stelt terecht dat er over de hele breedte van de kerk een diepgaande bezinning op gang gebracht moet worden over de vragen van Evangelie en Cultuur, over de secularisatie en vooral over de roeping en de plaats van de christelijke gemeente in een ontkerstende samenleving. Letterlijk wordt gezegd: 'De bijbelse opdracht is en blijft: verkondiging, gemeenschap, dienstbetoon. Wij geloven niet in de gemeente, maar in de God van de gemeente. De gemeente bestaat immers niet bij de gratie van de eigen bezieling, maar bij het gezaghebbende Woord van God, dat tot haar komt in de prediking van het Evangelie'.

Terecht waarschuwde ds. R. A. Grisnigt (Bennekom) ervoor dat we alleen maar lekken zouden willen dichten en aan de echt bijbelse bezinning niet meer zouden toekomen. In de stad Filippi geschiedde het, naar in het boek der Handelingen wordt vermeld, dat de Heere het hart van Lydia opende. Daarom gaat het ook nog vandaag.

Ervaring

Gaat het daarom ook nog vandaag? Zeker, vanuit dit centrale moment, dat harten worden vernieuwd, komt ook in het vizier , de vernieuwing van het léven. En ook dan heeft de kerk een grootse taak als het erom gaat gestalte te geven aan de richtlijnen van het Woord Gods, dat in elke tijd nieuw moet worden ontdekt en uitgezet. Maar het gaat om de grondhouding. Bedoelen we een kerk, die blijft steken in vraagstukken van 'sociale, culturele en organisatorische aard' of om een kerk, die bewogen is om het heü van mensen, een kerk die gedreven wordt door het 'wee mij als ik het Evangelie niet verkondig' ?

Ik kan niet nalaten hier een bizondere ervaring te vermelden. Al enige jaren hebben we als hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond contact met de kleine Eglise Reformée Evangelique Indépendante in Frankrijk. Dezer dagen hadden we in Parijs overleg met een delegatie van deze kerk inzake de missionaire roeping van de kerk. Als er één land is, dat door de secularisatie is aangetast, dan is het Frankrijk wel; het land waar Rome immer sterker was dan de Reformatie maar waarin de Rooms Katholieke Kerk niet het hart van de mensen bereikte. De secularisatie is daar nu in zoverre positief te waarderen, dat de macht van het roomse instituut wordt afgebroken en er openheid komt voor een rechtstreekse benadering vanuit het Woord van God, zij het zeer kleinschalig. Maar mensen, die van huis uit Rooms Katholiek zijn, krijgen oog voor het belang van bijbelstudie voor hun persoonlijk leven.

Welnu, in die situatie begonnen enkele afkomende studenten in de theologie eraan om met 'nul' te beginnen. Ze vestigden zich in een situatie waar niets was maar waar ze hoopten dat een gemeente gevormd kon worden. Een jonge predikant, die zo met niets begon, vertelt nu opgetogen over ongeveer veertig kerkgangers zondags in een afgelegen onooglijk zaaltje.

Een uit Amerika afkomstig evangelist zegt verder dat je, als je daar gaat werken, de amerikaan in je moet kruisigen. Welnu, ik denk dat ook de nederlander daar in het hart moet worden gekruisigd. Wat hebben we in Nederland, in dorp en stad, dan nog machtig veel, dat rijk afsteekt bij die enkele povere zaaltjes in een geheel geseculariseerde stad als Parijs. Tien miljoen inwoners en bijna geen kerk. En toch, jonge mensen beginnen er aan met hartstocht. Ze hebben iets van de hartstocht van de pionier van de Inwendige Zending, Von Zinzendorff: 'ik heb maar één hartstocht, dat is Hij, slechts Hij'. Wee mij, als ik het Evangelie niet verkondig!

Extra aandacht

Op zich is het een goede zaak dat de kerk extra aandacht geeft aan het kerkelijke leven in de grote steden. Bizondere tijden en bizondere omstandigheden vragen om bizondere regelingen. De kerkorde mag daarbij nooit een belemmering zijn voor de ontplooiing van het kerkelijke leven, met name niet van het gemeentelijke leven. Anderzijds regelt een kerkorde wel het leven van de kerk, als gehéél van gemeenten. Wildgroei moet worden voorkomen. Het grote gevaar is namelijk dat nu de kerk in de stad wordt tot een verzameling van religieuze groepen en dat dat op den duur uitstraling heeft naar het geheel van de kerk. Echter ook in de stad gaat het om de voortgang van gereformeerd kerkelijk leven. In de loop van de kerkgeschiedenis is aan groepen (met veel rook maar weinig vuur) nooit een lang leven beschoren geweest, terwijl de oude kerken met een geordend kerkelijk leven, ook door perioden van diepte heen, bleven.

Het is een goede zaak dat de synode, door middel van een aangenomen motie van synodelid M. Geleynse, het moderamen heeft gevraagd te bezien of de oprichting van een solidariteitsfonds mogelijk is, waaruit armlastige gemeenten in de grote steden financieel gesteund kunnen worden. Maar daarbij blijft de vraag naar een fundamentele doordenking van de roeping van de kerk in een ontkerstende situatie onverlet.

Er is ook een plan in uitvoering om candidaten (zonder beroep) een vicariaatsplaats in moeilijke situaties te geven. Daarvoor is een bepaald bedrag beschikbaar gesteld. Zou er in dit verband ook nog die visie zijn, zoals we in Frankrijk aantroffen, om in bepaalde situaties met 'nul' te beginnen? En zouden er nog mensen gevonden worden om zo te beginnen? Of is Frankrijk toch een heel ander gebied dan Nederland? Moeten we toch ook hier eerst de secularisatie totaal voorbij zijn?

Of is het zo dat in Frankrijk en in Nederland slechts één uitgangspunt geldt: 'wij bidden u van Christuswege, laat u met God verzoenen'?

Vroeger was de stad 'het einde'. Welnu, misschien mag er nu een nieuw begin zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen