Boekbesprekingen

Drs. L. Wüllschleger, Scheurmakers en nieuwlichters. Over Remonstranten en Contraremonstranten te 's-Gravenhage (1612-1618), uitg. J.J. Groen, Leiden, 1989, 141 blz. Met afbeeldingen. Prijs ƒ26,50.
Scripties voor een doctoraal examen kunnen soms goede diensten bewijzen. Wie daarvan een sprekend bewijs voor ogen wil hebben, kan ik aanraden ter hand te nemen het pasverschenen boek van drs. L. Wüllschleger over hetgeen zich in kerkelijk Den Haag heeft afgespeeld in de roerige tijd tussen 1612-1618. Maar al ligt aan dit boek een scriptie ten grondslag, het is zodanig omgewerkt en bewerkt, dat er weinigen onder ons zullen zijn die niet in staat zijn om het te lezen.
Zij zullen, als zij daartoe overgaan, waarlijk geen spijt krijgen. Hoe levend en actueel de 'kerkgeschiedenis' kan zijn, leert de lectuur van dit boek. Aan het begin van de 17e eeuw, toen de 'remonstrantse twisten' uitbraken, stond de gemeente te Den Haag in het brandpunt. Hier vielen in die jaren hoogst belangrijke beslissingen. Een aantal feiten daarvan is al sinds lang bekend, maar Wüllschleger biedt veel meer. Hij is in de 'bronnen' gedoken, en dat heeft dit mooie en goede boek opgeleverd. Vooral in de tweede helft van het boek vindt men veel wat men elders zo niet tegenkomt. Wüllschleger is mild in het beoordelen van personen, maar laat er verder toch geen twijfel over bestaan voor wie hij het opneemt in het grote conflict tussen Remonstranten en de Contra-Remonstranten. Ik wil maar zeggen: hij is een betrouwbare gids.
Ik gun hemzelf en de lezers dat zijn boek gelezen en bestudeerd zal worden, onder andere op mannen-en jeugdverenigingen.
Uitgeverij J.J. Groen en zoon heeft de uitgave fraai verzorgd, onder andere door een aantal heldere afbeeldingen op te nemen. Deze uitgeverij is sinds kort opnieuw ontwaakt en dat belooft nog wat voor de toekomst. Wie het boek van Wüllschleger koopt zal het prettige gevoel mogen hebben, dat hij daarmee de Markuskerk in Den Haag steunt, de kerk — mag ik het zeggen? — die nog welbewust in de traditie van de oude Contra-Remonstranten staat, omdat de opbrengst van dit boek aan die gemeente ten goede komt.
K. Exalto

Drs. H. G. Lei, De vrijheid op het altaar geheven. De Franse Revolutie en het christendom. Kok, Kampen, 1989, 224 blz. Prijs ƒ 34,50.
Er zijn dit jaar, 1989, in verband met de tweehonderdste verjaardag van de Franse Revolutie heel wat boeken over dit onderwerp verschenen. Heel het gebeuren is ons — soms letterlijk — in geuren en kleuren voor ogen gesteld. En natuurlijk komt in die vele boeken ook de verhouding van de Franse Revolutie tot de rooms-katholieke kerk, en tot het christendom in het algemeen aan de orde. Die verhouding is in de gang van zaken in Frankrijk rond 1789 en daarna zo wezenlijk geweest, dat niet één historicus er geheel aan voorbij kan gaan. Maar drs. Leih heeft dit tot een eigen thema gemaakt, en wij zijn hem daar dankbaar voor.
Het is een heel drama dat zich voor onze ogen ontrolt! Eerst een nog niet direkt afwijzen van kerk en christendom, later de godsdienstige verering van de Rede, en weer even later, onder Robespierre, de verering van een Opperwezen. Leih heeft met veel kennis van zaken en gebruik makend van veel literatuur, ook eigentijdse bronnen, het alles beschreven. Wij kunnen uit dit boek dan ook heel veel leren. Het biedt zelfs een overvloed aan informatie. Op een paar punten heb ik mijn kritische vra­gen. Zou Leih, onder de indruk van de verworvenheden van de Franse Revolutie, die hij positief waardeert, die Revolutie zelf niet te gunstig beoordelen? Zou Leih, dat is mijn tweede vraag, de betekenis en invloed van de Verlichtingsfilosofen op de mannen van de Franse Revolutie toch niet te zeer onderschat hebben? Hij meent namelijk dat in het begin dit zich niet aftekende. Dat zal zeker waar zijn, maar het zat er toch al 'in', meen ik. Hoe zou anders de omslag zo gauw hebben kunnen komen? Daar heeft Leih geen verklaring voor kunnen geven. Zou Leih, dat is mijn derde vraag, Groen van Prinsterer niet te weinig eer en gezag hebben gegeven? Hij beschuldigt Groen van 'determinisme' een verwijt dat prof. J. Kamphuis al sinds lang in een separate studie met deugdelijke gronden heeft afgewezen. Iets van 'verontwaardiging' over het kwaad dat de Franse Revolutie heeft gebracht, en haar antichristelijk optreden had er in deze studie, naar mijn gevoelen, wel in mogen doorklinken. Een historicus kan zich niet geheel onttrekken aan 'beoordelingen', ook Leih heeft hier en daar oordelen gegeven. Tussen Reformatie en Revolutie is ook heel wat in het geding!
Afgezien van deze kritische opmerkingen blijf ik dit boek toch heel waardevol noemen.
K. Exalto

Bij uitgeverij J.J. Groen en Zoon te Leiden verscheen onlangs een serie dagboeken voor kinderen en jongeren. Een dergelijke serie voor de leeftijd van -12 tot jongvolwassenen is nieuw.
De serie draagt de naam Leren, waarmee bedoeld wordt dat onze jongeren al lezende, door de Heilige Geest de Heere mogen leren kennen en Hem dienen.
De redaktie wordt gevormd door ir. J. van der Graaf, drs. I.A. Kole en ds. L.W. van der Meij. Ook uit Hervormd Geref. kring hebben in totaal 20 auteurs aan deze serie meegewerkt, samen met evenveel auteurs uit de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten.
De reeks wordt geopend met een tweetal deeltjes voor kinderen van 9-11 jaar, getiteld Jong geleerd, ƒ 14,95 per deel.
In deze deeltjes worden personen uit de Bijbel behandeld aan de hand van een Schriftgedeelte.
Daarna volgen twee delen voor jongeren van 12-18 jaar, genaamd En toch leren (12-15 jaar), ƒ 16,95 en De Weg leren (16-18 jaar), ƒ 16,95. In deze deeltjes worden de Bijbelboeken besproken.
Tenslotte is er nog een (wat dikker) deel voor jongvolwassenen (+18), In de leer, ƒ24,95, waarin kernwoorden uit de Bijbel en de Geloofsleer worden uitgelegd en toegepast. Zoals de vraag: wie is God, wat is geloven en ook de tien geboden.
Al met al een serie die goed doordacht, goed verzorgd is en die er fris uitziet.
Het 'leerplan' dat aan deze serie ten grondslag ligt, is als een weg. Een weg, geplaveid met verschillende kleuren van de gereformeerde gezindte. De auteurs willen jongeren op deze weg leiden naar één doel: met God leven in deze tijd.
We hopen dat deze dagboekserie voor veel kinderen en jongeren tot zegen mag zijn. Van harte aanbevolen.

W. Verboom

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen