Godsverduistering en gereformeerde spiritualiteit (4)

De wedergeboorte
Prof. Graafland ziet nog meer gebreken aan de gereformeerde traditie. Een versmalling van het begrip wedergeboorte. De oorsprong ervan ligt bij Calvijn (157). De uitwerking treffen we later aan (157-165). In dit verband komt de heilsorde ter sprake. Hij prijst de Leerregels dat zij de nadruk erop leggen dat God het contact legt met de mens. 'Maar ook vandaag is dit opnieuw het beslissende punt geworden, omdat de vraag, waarmee wij momenteel zitten, opnieuw cirkelt om de mogelijkheid van een vernieuwde relatie tussen God en mens' (164). Dan volgt een oproep 'Terug naar de Bijbel'.
Ik weet niet precies wat Graafland met het door hem gecursiveerde woord mogelijkheid bedoelt. Heeft hij hier weer de toeleidende weg op het oog? Ik kan het me moeilijk voorstellen omdat hij enkele bladzijden tevoren de gereformeerde traditie nogal kritiseert. Zij heeft namelijk een accentsverschuiving van de rechtvaardiging naar de wedergeboorte voltrokken.
Hij schrijft: 'De gereformeerde spiritualiteit heeft zich daarbij aangepast. Dat heeft zij gedaan door steeds meer de aandacht te verleggen van het centrum van het geloof (de rechtvaardiging) naar het begin van het geloof, de weg er naar toe, de toeleidende weg (wedergeboorte)' (159). Hij laat hierop wel volgen 'Het goede en het verkeerde ervan'. Het goede ervan vindt Graafland dat men ernst maakt met de hulpeloosheid van de mens.

Het charismatisch manco
Nog een punt van bijstelling. Dat is het charismatisch manco van de Reformatie. Wat Graafland hierover schrijft, komt voor in VII, 'Er is een weg'. Calvijn heeft geen oog gehad voor de gaven van de Geest. We kunnen van een gelukkige inconsequentie bij Calvijn spreken (190-1). De gaven blijken niet enkel tot de eerste periode van de kerk te zijn beperkt, zo geeft Calvijn zelf ergens toe.
Graafland pleit ervoor de gedachte van de verzegeling uit de Nadere Reformatie (hij noemt dit een bevindelijke 'plus') weer op te nemen en haar uit te bouwen tot een kracht voor heel het leven. Dat de Nadere Reformatie de verzegeling beperkte tot het binnenkamer-bestaan van de christen, noemt Graafland haar charismatische 'min'.
Graafland zegt zelf dat zijn kritiek op de reductie op dit punt, eigenlijk dezelfde is als zijn kritiek op de versmalde leer van rechtvaardiging en wedergeboorte (195).
Dat is een opmerkelijke uitspraak. De door Graafland geconstateerde versmalling of reductie is ten diepste een manco aan charisma. Ik meen te mogen zeggen: een pneumatologisch manco. Moeten we zijn pleidooi in de t.v.-uitzending voor het spreken in tongen (ofschoon hij beleed zelf deze gave niet te bezitten) ook in dit kader zien?

Dordt en de Verkiezing
Het laatste hoofdstuk is gewijd aan 'Verkiezing en Spiritualiteit'. Hier pleit Graafland voor een herstructurering van de Dordtse Leerregels. We schreven daarover reeds in ons tweede artikel. Hij vindt het besluit tot verwerping, teruggaand op Gods soevereiniteit, onevangelisch getoonzet. Graafland wil het voor de soevereiniteit van God opnemen (214). Wij moeten in de verkiezing eindigen. Het gaat om het Sola gratia. Wij moeten er niet mee beginnen. Wij moeten beginnen met het evangelie. Graafland zet in bij Israël. God is aan Israël getrouw, de eeuwen door. Daaruit mag een mens kracht putten. 'God heeft ze (= Zijn volk) ook veroordeeld, zelfs verworpen, maar niet definitief. Er is een ommekeer bij God in het vooruitzicht. Niet zijn toorn, maar zijn ontferming heeft het laatste woord. Deze heel het volk omvattende wending van het gericht tot het heil krijgt bij Jesaja zelfs op bepaalde momenten de trekken van een universele, alle volken omvattende heilsboodschap... Maar dat dit geen vlak universalisme is, blijkt tevens, wanneer ook deze universele heilswoorden omringd blijven door de donkere randen van het goddelijk gericht over hen, die zich als vijanden van God en Zijn volk tot het laatste toe blijven handhaven (zie ook hiervoor Jes. 25)' (217).
Ik heb waardering voor wat Graafland bedoelt. We beginnen niet met de prediking van de verkiezing. We beginnen met het evangelie. De verwerping wordt gemotiveerd door de zonde, al is zij een zaak die niet buiten Gods soevereiniteit om gaat.
Of wil Graafland alleen de verkiezing op de soevereiniteit terugvoeren, Qn de verwerping niet. Hij en ik en velen denken van huis uit infralapsarisch.

Slechts eindigen in de verkiezing
Het is voor mij de vraag of je alles zegt, wanneer je stelt: je moet in de verkiezing eindigen. Ik ben het met de stelling hartelijk eens, maar voeg eraan toe dat de verkiezing voor ons aan het einde ligt, maar voor God niet.
Kernmoment in Graaflands boek is – en ik verblijd me daarover hartelijk – dat God het kontakt legt, en dat het niet bij de mens begint. Hij noemt dit zelfs de hamvraag van zijn boek, zoals we zagen. Hij wijst het remonstrantisme (ook van Aleid Schilder) af. Als dat kontakt leggen meer betekent dan alleen maar het aanbod van genade vooropstellen (en dit meerdere was de inzet van de strijd tegen de remonstranten), dan zie ik niet in, waarom we belijdend de woorden en de werken Gods nasprekend, niet ook moeten zeggen dat de verkiezing voorafgaat. Gods werken en onze verwoording ervan worden toch niet bepaald, gestructureerd door onze ervaring? Zeker, je kunt er alleen vanuit het geloof en vanuit de geloofservaring over spreken. Maar daarom is de ervaring niet maatgevend voor Gods werken. Het is juist omgekeerd! Gods woorden en werken scheppen onze ervaring. Dat is het theocentrische in onze gereformeerde belijdenis. Dr. C.A. van der Sluys vertelt in zijn boekje 'Spurgeon als prediker' (1990) dat Spurgeon bij het nadenken over de orde des heils, aan de verkiezing de eerste plaats toekent (31).

De volgorde in de Leerregels omkeren?
Laten we Graaflands voorstel van een andere kant benaderen. Graafland wil dat we de volgorde van de hoofdstukken in de Dordtse Leerregels omkeren. Eerst over Christus, dan over het geloof als werk van de Geest terwijl de mens verantwoordelijk is, en dan over de volharding (met menselijke verantwoordelijkheid en goddelijke bewaring) en tenslotte over verkiezing en verwerping (215).
Wat is de winst en wat is het verlies? Hebben we dan dezelfde Leerregels in een andere volgorde, of hebben we met de volgorde ook de inhoud veranderd?
Voorzover ik het kan bezien, zou men beide orden kunnen bepleiten, mits men ze beide bepleit. Alleen de door Graafland gewijzigde volgorde bepleiten betekent dat we onze ervaring achteraf op Gods soevereniteit terugvoeren. Maar hoe kun je bij God uitkomen, als God niet met ons en in ons begint. Er is immers geen weg van de mens naar God, zegt Graafland zo duidelijk. De volgorde van de Leerregels is het belijden dat God de Eerste is. Hij begint. Ik verblijd me erover dat Graafland het soevereine van Gods genade als de oplossing van de geestelijke crisis van de Godsverduistering ziet.
Juist toen ik het bovenstaande had geschreven kreeg ik de prachtige bijdrage van Graafland aan het Paasnummer van dit blad onder ogen. Daarin onderscheidt hij in verband met de vragen over de opstanding tussen directe, getuigende verkondiging èn reflecterende verkondiging, blz. 230.
Dit onderscheid vind ik zeer zinvol. De herstructurering die Graafland voorstelt, zou ik willen noemen: directe verkondiging. De Leerregels zelf zijn bezig met reflecterende verkondiging.
Het onderscheid lijkt me gewettigd en bruikbaar, mits men beide vasthoudt, èn ook bij elkaar houdt. Wie dat niet doet, verandert niet alleen de volgorde, maar ook de inhoud van de Leerregels.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen