Wereldraad van Kerken heeft geen zicht op Israël

'Over Israël hoeft u zich in de huidige Golfoorlog niet druk te maken want daar staan toch Patriotraketten. En als u het zonodig op wilt nemen voor Israël dan kunt u beter kritisch met hen omgaan want Amerika regelt hun zaakjes wel.' Bijtend kreeg de hervormde secretarisgeneraal dr. K. Blei tijdens de Assemblee van de Wereldraad in Canberra te horen dat zijn — overigens heel evenwichtige — poging om Israël iets positiever te benaderen helemaal verkeerd was. De Wereldraad van Kerken wilde bewust geen lans breken voor Israël. Theologisch gezien heeft men — zo bleek opnieuw — geen enkel zicht op het jodendom en wat de Heere met dat volk voor heeft.

Hoog gespannen
Vol spanning werd uitgekeken naar de Assemblee van de Wereldraad van Kerken in Canberra. Er was al aangekondigd dat er een verklaring zou komen over de Golfoorlog. Dat de Wereldraad van Kerken nu niet bepaald Israël-vriendelijk gezind is was al langer duidelijk. Maar dat van officiële zijde van de Wereldraad zelfs het woord Israël niet — of na stevige aandrang tussen neus en lippen door — in de mond genomen zou worden, had toch eigenlijk niemand verwacht. Bewust werd Israël uit de officiële stukken gehouden.
De verwachtingen waren hoog gespannen. Het thema van de Wereldraad gaf aan dat het werk van de Heilige Geest onder de aandacht zou komen. En wie zou willen ontkennen dat zoiets geen belangrijk onderwerp is.
Nu kan men van te voren al een oordeel uitspreken over de Wereldraad en dan zal men vaak de plank niet ver mis slaan. Toch is het altijd goed te wachten met een eindoordeel want in de Wereldraad lopen toch vogels van allerlei pluimage rond en soms worden er verrassende uitspraken gedaan. Bovendien is het nogal arrogant te denken dat de Geest alleen in eigen kringen in ons land werkt. Elke keer opnieuw dient echter getoetst te worden of uitspraken wel schriftuurlijk zijn.

Heidens
In Canberra was het zonneklaar dat allerlei heidense invloeden zich deden gelden. Als het zo door gaat zal er binnen zekere tijd meer sprake zijn van een Raad van godsdiensten dan van een Raad van Kerken. Wat in Canberra gebeurde was weinig anders dan een vorm van New Age-denken dat doorbrak. Maar dit nu verder ter zijde, hoewel het goed is te beseffen dat de hele kijk op Israël, en daarbij op de Schriften, in een bepaalde theologische kontekst staan bij de Wereldraad. Het was bij voorbeeld een orthodoxe aartsbisschop die me vertelde dat binnen de Wereldraad een ontwikkeling gaande is van toenemende secularisatie. Dat betekent dan concreet dat heel veel lidkerken de Wereldraad niet gebruiken waarvoor die eigenlijk bedoeld is, maar veel meer als algemeen forum waarbij men de eigen poli­tieke doelstellingen wil verwerkelijkt zien. De wijze waarop Israël dan een plaats zou moeten hebben werd bij deze Assemblee teniet gedaan door dit zojuist genoemde politieke denken.

Israël
Hoe ging een en ander ten aanzien van Israël in zijn werk in Canberra, de hoofdstad van Australië, dat veertien dagen lang een religieuze sfeer uitstraalde? De visie van het uitvoerend comité van de Wereldraad van Kerken was al direct duidelijk gemaakt in een verklaring aan het begin van de zitting in Canberra. In een 'ferme' verklaring werd opgeroepen alle wapens neer te leggen en tussen de regels door kregen de Verenigde Staten er flink van langs. Dat gebeurde daarna nog vele malen en Bush en Hoessein werden door een evangelikaal uit de VS gemakshalve maar op een lijn gezet want 'beiden zijn verantwoordelijk voor het feit dat de hele wereld in een oorlog geraakt is'. Maar ondertussen over Israël geen enkel woord.
Nu is door de jaren heen bij de Wereldraad een heel speciale belangstelling geweest voor diegenen die behoren tot de armen of verdrukten. Het heil raakt in de eerste plaats deze, wat men noemt gemarginaliseerden, aan de kant geschovenen. God zou vooral de materieel arme op het oog hebben. Van Palestijnse zijde werd uiteraard flinke kritiek op Israël geleverd vanuit hun 'lijdenspositie'. Jean Zaru, een Palestijnse Quaker vertelde op een heel bewogen wijze hoe haar volk lijdt. De sympathie van mensen gaat vrijwel altijd uit naar diegenen die lijden. Ze voegde daaraan toe dat ze het niet begreep, dat de Verenigde Staten zo'n immense militaire macht opbouwden om Iraks invasie in Koeweit te beantwoorden, 'terwijl men nooit een hand heeft uitgestoken om zoiets dergelijks te doen met de Israëlische bezetting van de Westbank, de Golanhoogvlakte en Zuid-Libanon'. Vervolgens haalde ze fel uit: 'In plaats van maar een hand uit te steken om te protesteren heeft Amerika Israël onbeperkt financieel en politiek gesteund en in de Verenigde Naties gebruikten de VS keer op keer het vetorecht ten gunste van de joden. En daarmee maakten ze de kloof alleen maar dieper. Is dit nu echt de wil van God?', zo vroeg ze. 'Wat is dan de zonde van ons Palestijnen?', zo stelde ze vragenderwijs. Vervolgens stapte ze over op de vraag of Koeweit geholpen is door zowel Koeweit als Irak te vernietigen. Om daarna terug te keren tot haar eigen volk: 'Vrienden, de Palestijnen bloeden, dagelijks zien we de dood in de ogen, we hebben geen bescherming, politiek niet, economische niet, sociaal niet, we hebben geen stem of stemrecht in internationale vergaderingen'.
Met haar bewogen verhaal kreeg ze de Wereldraad van Kerken nog meer op haar hand dan dat al het geval was.

Schokgevoel
Het was met name dr. J. Schoneveld van de Internationale Raad voor Joden en Christenen die het op durfde te nemen voor Israël. Eerst zei hij mevrouw Zaru geheel te begrijpen en het ook nog met haar eens te zijn op een hoop punten. Maar hij voegde er wel aan toe dat de Palestijnen zelf ooit geweigerd hebben de staat Israël te erkennen en dat juist dat mede de oorzaak was van de huidige problemen. Vervolgens merkte hij op dat Israël ook degelijk recht heeft op door alle landen in het Midden-Oosten erkende grenzen, in het bijzonder door de buurlanden.
Toen echter de Golfverklaring als eerste voorstel op tafel kwam kreeg menigeen, die toch nog enige sympathie had met Israël zoiets van een schokgevoel. We laten de opmerkingen over terugtrekking van Irak en wat daarmee samenhangt in dit verband buiten beschouwing. Maar zelfs als vrij links bekendstaande mensen laakten het feit dat de eis tot terugtrekking voorop staat en dat pas daarna de oproep aan Irak volgt zich terug te trekken.
Vijandiger, bijtender en arroganter had het wat betreft Israël in die verklaring bijna niet gekund. Tussen neus en lippen door werd gezegd dat alle landen in de regio toch recht hadden op veilige grenzen en daar valt dan Israël ook onder, zo staat er. Maar toen kwam het: Israël moet uit alle gebieden die het in 1967 bezette, dus inclusief de Golanhoogvlakte. Vervolgens kreeg Israël de schuld voor de verhoogde spanning in heel de regio want... 'Het heeft een alomvattende avondklok ingesteld op Palestijns gebied nadat daar raketten waren neergekomen, die eigenlijk bedoeld waren voor Israël'!
Maar nog was het einde niet. Heel neutraal wordt gemeld dat Libanons vrede, die toch al aan een zijden draadje hangt, verstoord werd door raketaanvallen vanaf zijn grondbodem. Maar Israël krijgt vervolgens onder uit de zak omdat het vergelding zocht door middel van heftige strafbombardementen, die er oorzaak van waren dat de Libanese regering en het leger geen kans zagen het gezag te herstellen.

Nederland
Met name deze passages waren onderwerp van discussie. Namens de Nederlandse delegatie voerde dr. K. Blei het woord. Daaraan voorafgaande hadden zowel dr. J. Schoneveld als ds. W. van der Zee, de secretaris van de Raad van Kerken in Nederland heel erg hun best gedaan om bij andere delegaties steun te krijgen voor hun visie op het gebrek aan steun aan Israël. Van ds. Van der Zee kan toch bepaald niet gezegd worden dat hij een uitgesproken pro-Israëlman is, integendeel. Daarom typeert het ook de Wereldraad dat uitgesproken hij in dit geval een zeker evenwicht wilde aanbrengen.
Het is gebruikelijk bij de Wereldraad dat allerlei nieuwe opmerkingen verwerkt worden in een laatste voorstel, waarover dan beslissingen moeten vallen. Maar wie schetst ieders verbazing toen in het laatste voorstel Israël er eigenlijk nog slechter afkwam. 'Onaanvaardbaar', zo luidde de visie van dr. Blei namens de Duitsers, de Zwitsers en de Nederlanders.
Dr. Blei had bij voorbeeld bepleit dat Israël in ieder geval enige lof mocht ontvangen voor het feit dat het na de Irakse raketaanvallen niet gelijk had teruggeslagen. Maar de betreffende voorzitster van het comitee — dat een en ander zou moeten toevoegen — wilde daar niets van weten en gaf als verklaring een toch min of meer verbijsterend antwoord: 'nee'. Zoiets is voor ons onmogelijk door de militaire verstrengeling van de Verenigde Staten en Israël'. En mevrouw Zaru, de Palestijnse, voegde daar heel eenvoudig aan toe dat de Verenigde Staten al wraak nemen dus hoeft Israël dat echt niet zelf te doen en 'daarom is een compliment zeker niet op de plaats'.
Het werd de Nederlandse delegatie allemaal te machtig. De leden van de Gereformeerde Kerken onthielden zich allemaal van stemming, vooral omdat alles vergadertechnisch een enorme chaos was. De andere Nederlanders, van vrijzinnig remonstrants tot oud-katholiek, Luthers, Gereformeerd en Hervormd, stemden tegen de Golfverklaring of onthielden zich van stemming.
Dr. Blei vroeg nog om aandacht voor het feit dat Israël constant de bedreiging voelt van een mogelijke chemische aanval. Maar zijn woorden hadden bepaald niet veel effect op de vergadering. Er werd een zekere overeenstemming bereikt tussen hem en de commissie, die de aanvullingen zou moeten regelen maar onder die voorwaarde dat de Midden-Oostencommissie van de Wereldraad zou kijken of een en ander acceptabel is. Dat was een addertje onder het gras want het is de gewoonte van de Wereldraad lidkerken uit een bepaalde regio een beslissende stem te laten hebben in kwesties die hen betreffen.

Vervangingsmodel
De positie van kerken in het Midden-Oosten is — theologisch gezien — volkomen duidelijk. Ze houden er het bekende vervangingsmodel op na. Dat houdt in dat de kerk in de plaats is gekomen van Israël en dat alle bijbelse beloften voor Israël nu uitsluitend de kerk betreffen. De Wereldraad miste een kans toen dr. Schoneveld — via anderen — voorstelde om in het rapport over het subthema 'Geest van eenheid – verzoen uw volk' aan te knopen bij opmerkingen over Gods verbond met Abraham en Israël. Schoneveld wilde namelijk toevoegen dat dit nog steeds geldig is.
Dat zou namelijk een heel goede theologische basis geweest zijn om iets meer te zeggen over Israël. Immers, er liggen toch nog steeds beloften voor Israël?
Het feit dat het (theologische) zicht op Israël bij de Wereldraad geheel ontbreekt — een losse opmerking over de grenzen van de staat verandert daar niets aan — is typerend voor een kerkelijk orgaan dat principieel gezien als los zand aan elkaar hangt en waar steeds duidelijker een syncretistische geest gaat waaien. Waar opmerkingen over 'Moeder Aarde' als 'belangrijkste van de vrouwen' zonder blikken of blozen geplaatst worden en geesten van mensen en geesten in natuurreligies op dezelfde lijn gezet worden als het werk van de Heilige Geest hoeft men niet te verwachten dat men zicht heeft op de diepe bijbelse noties ten aanzien van Israël.

Kerknieuwsredacteur R.D.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen