Godsdienstonderwijs op de openbare school (2)

De praktijk
We willen in dit tweede artikel eens bezien hoe het godsdienstonderwijs op de openbare school in de praktijk reilt en zeilt.
Om te beginnen: er is geen éénvormigheid. In de ene plaats is de situatie heel anders dan in de andere. Dat komt omdat er vanwege de school geen uitgewerkte richtlijnen voor het godsdienstonderwijs bestaan. Men moet het doen met de globale aanduidingen in de Wet op het basisonderwijs. Het initiatief om godsdienstonderwijs te geven dient van de kerk uit te gaan. Zo is dan ook meestal de praktijk. Onderneemt de kerk niets dan gebeurt er in de meeste gevallen ook niets op dit terrein.
Dat is in heel wat plaatsen het geval. Er is bij de kerkeraad dan onvoldoende zicht op de taak die de kerk hierin heeft. Of er hebben zich bepaalde ontwikkelingen in de verhouding tussen kerk en school voorgedaan, waardoor het tot een beëindiging van het godsdienstonderwijs gekomen is. Er is soms zelfs sprake van een konfliktsituatie. Ook spelen richtingsverschillen een rol. In plaats van de vroegere samenwerking tussen kerk en (openbare) school is er een kloof tussen beide ontstaan. Hierbij speelt uiteraard de secularisatie een grote rol.
Tegelijk constateren we dat op andere plaatsen juist vanwege de voortgaande secularisatie de kerk hier een nieuwe taak ontdekt. Dan worden er ook nieuwe initiatieven genomen en wordt er een begin gemaakt met dit werk onder de schoolkinderen.
We stellen dus vast dat niet de schoolleiding of het gemeentebestuur leerkrachten aantrekt of benoemt. Het moet alles van de kerk uitgaan. Wel kan aan het gemeentebestuur om een financiële ondersteuning gevraagd worden. Daar komen we nog wel op terug.
Als het om het geven van de lessen zelf gaat, dan behoeft de school alleen maar voor ruimte en tijd voor de lessen te zorgen. Over de inhoud van de godsdienstlessen beslist de instantie die de leerkracht aanstelt, dus de kerk.
Mocht derhalve een gemeente willen overgaan tot het geven van godsdienstlessen op de openbare basisschool, dan zal deze zelf het initiatief moeten nemen en een verzoek moeten richten tot het bevoegde gezag van de school, dat is de burgerlijke overheid.

Wie geeft de lessen?
Vanouds zijn het de predikanten geweest die eens in de week één of meer lessen op de openbare school hebben gegeven. We zagen in het eerste artikel dat dit historisch verklaarbaar is.
En nog is het vaak de predikant die deze taak vervult. Al is hij met het vele gemeentewerk al druk bezet, dit werk wordt als zijn taak gezien. Wanneer hij er van af zou zien, dan stopt het. Om dat te voorkomen blijft de predikant het doen. Nu zijn er predikanten die er een charisma voor hebben. Ze kunnen goed met kinderen opschieten en hebben de didactische bekwaamheid om het één en ander aan kinderen over te dragen. Ze kunnen er tijd voor vrijmaken. Toch komt het steeds vaker voor dat niet de predikant, maar anderen de lessen verzorgen. Zoals catecheten, speciaal aangetrokken leerkrachten, pastorale medewerkers of gemeenteleden, die als vrijwilligers dit werk doen, in het bijzonder predikantsvrouwen of oud-onderwijzeressen.
De school zelfstelt geen speciale eisen aan de leerkracht. De benoemende instantie bepaalt aan welke voorwaarden de leerkracht moet voldoen.

Organisatie
Er is over het algemeen sprake van een gebrek aan organisatie rondom de godsdienstlessen op de openbare school. Kerkeraden en kerkvoogdijen zien de taak vaak niet liggen. Ze staan zo ver van de openbare school af. De predikant moet zelf maar zien hoe hij het één en ander invult.
Toch komt hierin wel zo langzamerhand verandering. Of men stopt met dit werk of men pakt het op een nieuwe, beter georganiseerde wijze aan. In dat geval gaat men nogal eens over tot de instelling van een plaatselijke commissie, die de leerkracht(en) begeleidt, hetzij als kerkgenootschap op zich zelf hetzij in samenwerking met andere kerken. Leerkrachten ervaren deze begeleiding als een geweldige steun, zonder welke het haast niet mogelijk is om het werk goed te doen.
In de grotere plaatsen (een dertigtal in ons land) treffen we IKOS-afdelingen aan. Het zijn plaatselijke afdelingen van het landelijk verband van IKOS. IKOS staat voor: Interkerkelijk Overleg in Schoolzaken.

Lestijden
De wet op het basisonderwijs biedt ruimte voor maximaal driemaal 60 minuten godsdienstonderwijs per week. Dat is dus 180 minuten per week. Men kan die 180 minuten zelf indelen. Uiteraard in overleg met de schoolleiding. De schoolkinderen zijn niet verplicht de lessen bij te wonen. Wanneer hun ouders er op tegen zijn, dient de schooldirectie voor deze kinderen voor vervangende lessen te zorgen. In de praktijk blijkt de houding van de ouders vaak bepaald te worden door de houding van de leerkracht, die de lessen verzorgt. Het aantal kinderen dat de lessen volgt, is dus sterk afhankelijk van allerlei externe factoren. Daarom worden de 180 minuten ook heel verschillend ingevuld. Er zijn talloze varianten als het gaat om de verdeling van het aantal lessen over de leergroepen.
Daar komt nog bij dat in onze tijd de beschikbare tijd van 180 minuten nogal eens gedeeld moet worden met andere instellingen die 'godsdienst'-lessen geven. Zo wordt er tegenwoordig ook les gegeven door het Humanistisch Verbond, maar ook zijn er godsdienstlessen van andere kerken en zelfs van de islam. Hierin wordt het pluriforme karakter van de school weerspiegeld.
Er is dus alles bij elkaar genomen sprake van een zeer gevarieerde situatie, waarbij heel veel in beweging is. De vraag komt naar voren: waarom zou je als kerk godsdienstlessen geven? Wat is het doel er van? Daarover gaat het in ons volgend artikel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen